Mahsulot tayyorlash. Mevasi pishgandan keyin uzoq vaqt
to ‘kilmay turadi. Bu esa to avgust oyigacha urug‘lami yig‘ib olish
imkonini beradi. В uning uchun gulxayri poyasi meva joylashish
balandligida o ‘roq bilan qirqiladi. Bog‘-bog‘ qilib xirmonga olib
bori!adi.Urug‘laridonsovurgichdatozaIanibqoplargajoylashtiriladi.
Uning ildizini ikkinchi yili oktyabr oylarida yig‘ib olinadi. Yarim
santimetr yo‘g ‘onlikdagi yon ildizlari xom-ashyo hisoblanadi.
Qazib olingan ildizlar tuproq va uning qoldiqlaridan tozalanib,
oqar suvda yaxshilab yuviladi va 40 gradusdan yuqori bo‘lmagan
haroratda quritiladi. Qurigan ildizlar 20-25 sm uzunlikda j oyida
qirqiladi. Yog'ochga aylana boshlagan ildiz va ildizpoyalar olib
tashlanadi. Qurigan ildiz 20-25 kg dan qilib qoplarga joylashtiriladi.
Quruq havo almashib turadigan xonalarda 3 yiigacha saqlanadi.
Agrotexnik tadbirlami yuqori saviyada o‘tkazilsa, gulxayri ekilgan
maydonlarnmg har gektaridan 15-20 sentner quruq ildiz yig‘ib olish
mumkin bo‘ladi.
KATTA ZUBTURUM - PLANTAGO MAJOR L. Katta zubturum -
Plantago Major L. zubturumdoshlar -
Plantaglnaceae oilasiga kiradi.
Zubturum ko‘p yillik, kalta va yo‘g ‘on ildizpoyali o‘t o ‘simiik.
Ildizpoyasining yuqori tomonidan (er ustida) uzun, qanotli bandli
ildizoldi to‘pbarglar, pastki tomonidan esa (er ostida) juda k o ‘p
mayda ildizlar о‘sib chiqqan bo‘ladi. Ildizoldi to ‘pbarglari keng
ellipssimon yoki keng tuxumsimon, tekis qirrali va yirik bo‘ladi.
Gul o ‘qi bitta yoki bir nechta, tuksiz, bo‘yi - 10-45 sm. Gullari
oddiy boshoqqa to'plangan. Guli mayda, ko‘rimsiz. Gulkosachasi
to ‘rt bo'lakka qirqilgan, gultojisi och qo‘ng‘ir rangli, to‘rt boMakli,
otaligi 4 ta, onalik tuguni ikki xonali, yuqoriga joylashgan.
200
Mevasi - tuxumsimon, ko‘p urug‘ii ko‘sakcha.
May-iyun oylarida gullaydi.
Geografik
tarqalishi. Sobiq Ittifoqning hamma tumanlarida yo‘l
yoqalarida, dalalarda, ekinzorlarda, o ‘tloqlarda, o ‘rmon chetlarida,
ariq bo‘ylarida hamda boshqa nam yerlarda o‘sadi.
