Mahsulot tayyorlash.
Ildizpoyalari bilan birga qazib olingan
ildizpoyalarning qurigan qismlari qirqib tashlanadi, tuproqlardan
tozalanadi, suv bilan yaxshilab yuviladi. Yirik ildizpoyalar uzunasiga
bo‘linadi. Xom-ashyo 40-45 daraja haroratda quritiladi. Uni 3 yil
saqlash mumkin. Urug'i may oyi oxiri iyun oyining boshlarida
qiygoch yig‘iladi. Buning ucliun to‘pguilari qirqib olinib, urug‘i
ajratib olinib, keyin quritiladi. Mavsum davomida yaxshi parvarish
qilingan o‘simlikning har gektaridan (3 yil turgan) 3-4 tonna xom-
ashyo va 250-300 kg urug‘ olish mumkin.
NA’MATAK - ROSA (CYNOSBATUM)
N a’matak -
Rosa (Cynosbatum)
XT DF siga binoan mahsulot
askorbin kisiotani miqdori bo‘yicha standart talabini qondira
oladigan na’matakning quyidagi turlaridan tayyorlanadi:
Begger na’matagi -
Rosa beggeriana Schrenk.
Burushqoq na’matak -
Rosa rugosa Thunb.
Dauriya na’matagi -
Rosa davurica Pall.
Zangezur na’matagi -
Rosa zangezura P. Jarosch.
158
Itburun na’matak -
Rosa canina L.
May na’matagi (dolchinsimon na’matak) -
Rosa majalis
Herrm. (Rosa cinnamomea L.)
Maydagul na’matak -
Rosa micrantha Smith.
Pahmoq na’matak -
Rosa tomentosa Smith.
Tikanli na’matak
- Rosa acicularis Lindl.
Fedchenko na’matagi -
Rosa fedtschenkoana Regel.
Qalqonburun na’matagi -
Rosa corymbifera Borkh.
Qumsevar na’matak -
Rosa psammophla Chrshan.
Qo‘qon na’matagi -
Rosa kokanica (Regel.) Regel. ex Juz.
Ra’noguldoshlar -
Rosaeeae.
Na’matak turlari bo‘yi 2 m ga etadigan tikanli buta. Novdasi
egiluvchan bo‘lib, yaltiroq qo‘ng‘ir-qizil yoki qizil-jigarrang tusli
po ‘ sti oq hamda tikanlar bilan qoplangan. Bargi toq patli, poyada bandi
bilan ketma-ket o ‘raashgan. Bargchasi (5- 7 ta) tuxumsimon shaklli
va arrasimon qirrali. Gullari yirik, yakka yoki 2-3 tadan shoxlarga
o‘rnashgan. Guli qizil, pushti, sariq yoki oq rangli, xushbuy hidli.
Gul oldi barglari lansetsimon. Kosacha bargi va tojbargi 5 tadan,
otaiik va onaliklar ko‘p sonli Mevasi - gul o ‘midan hosil bo‘ladigan
shirali soxta meva. Ichida onaliklaridan hosil bo‘lgan bir nechta
haqiqiy meva - yong‘oqchalar bor. Yong‘oqcha o‘tkir uchli, sertuk
bo1 lib, burchaksimon shaklga ega.
May oyidan boshlab, iyulgacha gullaydi, mevasi avgust-
sentyabrda pishadi.
N a’matak turlari o‘rmonlarda, ariq bo‘ylarida, butalar orasida,
tog‘lammg qunjq toshloq yon bag‘irlarida va boshqa yerlarda o‘sadi.
N a’matakning ayrim turlari bir-biridan mevasining, novda
po ‘stlog‘idagi tikanning rangi, shakli, katta-kichikligi hamda
novdadagi tikanlar soni va joylashishiga qarab farq qiladi.
May n a’matagi
bo‘yi 1-1,5 m ga etadigan buta. Shoxlari
yaltiroq, qo‘ng‘ir-qizil rangli po‘stloq bilan qoplangan. Shoxlaridagi
tikanlari barg bandining asos qismida juft-juft bo‘lib joylashgan.
Bundan tashqari, to‘g ‘ri yoki bir oz qayrilgan tikanlar shoxlarning
159
pastki qismida juda ko‘p boTadi. Bargchalarining pastki tomoni da
yopishgan tuklar boTadi. Bu о ‘simlik Moldova, Ukraina, Belorus,
Boltiq bo‘yi, Rossiyaning Yevropa qismining o'rmon va o‘rm.on-
cho‘1 zonasida, o ‘arbiy va Sharqiy Sibirda, Qog‘ozistonda uchraydi.
Dostları ilə paylaş: |
