Toshkent moliya

AUDITNING UMUMIY REJASI²³
Audit bulimi: Davr xarajatlari
Tekshirilayotgan tashkilot: “Uzagrosugurta” AJ
Audit davri: 10.03.2019-25.03.2019
Kishi-soatlar soni: 120 soat
Auditorlik guruxi raxbari: S.Saydaxmedov Auditorlik guruxi tarkibi: F.Eulomov, M.Masharipov, S.Djalilov
Rejalashtirilayotgan auditorlik riski 0,0166
Rejalashtirilayotgan muximlik darajasi 5%

№	Rejalashtirilayotgan ish turlari	Utkazilish davri	Bajaruvchi	Izox
1.	Sotish xarajatlarini tekshirish	10.03.2019 y	F.Gulomov
2.	Maʼmuriy boshkaruv xarajatlarini tekshirish	10.03.2019 y	M.Masharipov
3.	Boshka operatsion xarajatlarni tekshirish	11.03.2019 y	S.Djalilov
4.	Ishlab chikarish, sotish, maʼmuriy xarajatlar taxlili	12.03.2019 y	F.Gulomov

Auditorlik guruxi raxbari: S.Saydaxmedov
Bu borada uning xukukiy zaminini mustaxkamlash talab etiladi. Birok, taʼkidlash joizki, auditorlik xizmatining ish sifati uni tugri rejalashtirishga bevosita boglikdir.
Maʼlumki, konunchilikda auditorlik tekshiruvini rejalashtirishda auditorlik tashkiloti tomonidan kullaniladigan meʼyorlar №3 “Auditni rejalashtirish” nomli AFMS asosida amalga oshirilishi majburiy etib belgilangan bulsada, birok, amaliyotda esa auditorlik tashkilotlari tomonidan mazkur standart talablari yoki unda belgilangan tartib koidalarga tekshiruvlar jarayonida tulik amal kilinmayapti yoki xar bir tekshiruvning umumiy rejasi va ish dasturi turlicha yondashuvlar asosidagi mazmun va shakllarda tayyorlanib kelinmokda. Bu esa, tyekshiruv muddatini uzayishiga, tekshiruvlar jarayonida katnashuvchi xar bir auditor yoki yordamchi auditorning uz vazifasini anik belgilab berilmaganligi sababli, ular tomonidan yul kuyiladigan xato yoki kamchiliklarni kupayishiga va tekshiruv jarayonini maʼlum ketma-ketliksiz yoki tartibsiz ravishda amalga oshirilishiga olib keladi. “Auditni rejalashtirish” nomli №3 AFMSga muvofik rejalashtirish auditorlik tekshiruvini utkazishning boshlangich boskichi xisoblanib, auditorlar reja tuzilgunga kadar bevosita tekshiruv jarayonini boshlamasliklari va auditorlik tekshiruvining barcha boskichlarida umumiy reja xamda dasturda keltirilgan vazifalarni katʼiy tartibda amalga oshirishlari lozim.
Standartga muvofik, auditorlik tekshiruvini rejalashtirish jarayoni kuyidagi boskichlarda amalga oshirilishi lozim:

1. auditni dastlabki rejalashtirish;

   
   

2. auditning umumiy rejasini tayyorlash;

   
   

3. audit dasturini tayyorlash.

   
   

Taʼkidlash joizki, auditni rejalashtirish jarayoni auditorlik tekshiruvini dastlabki rejalashtirishdan boshlanishi konun xujjatlarida kursatilgan bulsada, yukorida nomi keltirilgan AFMSda mazkur jarayonda bajariladigan vazifalar yoki auditorlik amallari mazmuni anik

43

keltirilmagan. Jumladan, auditni dastlabki rejalashtirish boskichida yukorida nomi keltirilgan AFMSning 12 va 13- bandlariga muvofik auditorlik tashkiloti xujalik yurituvchi subʼekt raxbariyati bilan auditni utkazish bilan boglik asosiy tashkiliy masalalarni kelishib olishi belgilangan bulib, buning uchun auditor xujalik yurituvchi subʼektning moliya-xujalik faoliyati bilan tanishishi va korxona faoliyati tugrisida tulik axborotga ega bulishi talab etilgan.²⁴ Mazkur standartda auditor korxona faoliyati tugrisida tulik axborotga ega bulishi uchun esa uning bir kancha asosiy xujjatlari, jumladan, xujalik yurituvchi subʼektning xisob siyosati va unga uzgartirishlar kiritishni tartibga soluvchi xujjatlar, xujalik yurituvchi subʼekt faoliyatini rejalashtirish xujjatlari (rejalar, smetalar, loyixalar), xujalik yurituvchi subʼektning shartnomalari, bitimlari, ichki auditorlarining ichki xisobotlari, solik tekshiruvlari materiallari, sud daʼvolari materiallari, xujalik yurituvchi subʼektning ishlab chikarish va tashkiliy tuzilishlarini tartibga soladigan xujjatlar, xujalik yurituvchi subʼekt raxbariyati va ijrochi xodimlari bilan suxbatlardan olingan maʼlumotlar, xujalik yurituvchi subʼektning asosiy uchastkalari, omborlarini kuzdan kechirishdan olingan axborotlar bilan tanishib chikishi talab etilgan. Shundan sung, auditorlik tashkiloti mazkur standartning 15-bandiga muvofik “dastlabki rejalashtirish boskichida auditorlik tashkiloti auditni utkazish imkoniyatini baxolaydi. Agar auditorlik tashkiloti auditni utkazishni mumkin deb xisoblasa, u auditni utkazish uchun shtatni shakllantirishga utadi deyilgan. ²⁵ Standartga muvofik davr xarajatlari auditning umumiy rejasi tuzilganidan sung davr xarajatlari audit dasturi tuzilib, unda barcha auditorlik amallarining batafsil ruyxati bayon kilinishi zarur (2.4-jadval).

Dastur auditorlar uchun batafsil yuriknoma bulib, unda tekshirilishi lozim bulgan buxgalterlik xisobining barcha bulimlarini tekshirish, shuningdek ichki nazorat tizimini taxlil kilish buyicha ularning barcha xatti-xarakatlari aks ettirilgan bulishi lozim. Audit dasturini tuzish yuzaki bajarilmasligi lozim, chunki u auditorlar ishidagi taʼsirchan nazorat dastagi bulib xizmat kiladi, dasturning xar bir bulimi buyicha auditor xulosalari esa auditorlik xisoboti va auditorlik xulosasini tuzish uchun asos bulib xizmat kilittti lozim.
№3-“Auditni rejalashtirish” nomli AFMS, №14-“Auditorlik tanlash”, №9-“Muximlik va auditorlik tavakkalchiligi”, №6-“Auditni xujjatlashtirish” va auditorlik tekshiruvini amalga oshirishni tartibga soladigan boshka standartlar bilan uzaro chambarchas boglik. Shunday kilib, boshka standartlardagi talablarni urganmasdan va izchil bajarmasdan, ushbu standart talablarini bajarish mumkin emas.
Auditor uz ishini shunday rejalashtirishi lozimki, buxgalterlik (moliyaviy) xisobotlarini, moliya-xujalik muomalalarining ishonchliligini va konuniyligini xamda ular buxgalteriya xisobi schyotlarida aks ettirilishining tugriligini uz vaktida va sifatli auditorlik tekshiruvidan utkaziladi.
Auditni rejalashtirish kuyidagilarni taʼminlashi lozim:

1. buxgalterlik xisobi va xisobotining xolati xamda ichki nazorat tizimining samaradorligi tugrisida zarur axborotlarni olish;

   
   

2. bajarilishi lozim bulgan nazorat amallarining mazmunini, utkazish vaktini va xajmini aniklash.

   
   

Auditni rejalashtirish kutilayotgan ishlar rejasini tuzish va auditorlik dasturini ishlab chikishni uz ichiga oladi.

Kutilayotgan ishlar rejasida kuyidagi kursatkichlar aks ettiriladi:

• audit utkazish muddati va ishlarning davomiyligi;

  
  

• bajariladigan ishlar xajmi;

  
  

• auditor kullaydigan usullar va amallar.