TöVHİD – allahin qullari üZƏRİNDƏ olan haqqi

Qahhar
olan Allaha bağlayır. Ona inanır, Onu təsdiq edir və qəlbi ilə Ona 
96
Minhəc
 –
metod, yol, Sələfi Salihin yolu. 
97
əl-Buxari, Muslim.
98
Istiazə
 –
xoşlanılmayan bir şeydə himayə edilməyi istəmək deməkdir: “
De ki: “Pənah aparıram sübhün 
Rəbbinə”. 
(əl-Fələq 1). “
De ki: “Pənah aparıram insanların Rəbbinə”. 
(ən-Nəs 1).

---

 
TÖVHİD – 
Allahın Qulları Üzərində Olan Haqqı
47 
yönəlir. Bu elə bir tövhiddir ki, qəlbdən gəlir. Onun bütün əməlləri, əzaları 
ibadət, əməl və itaət tərəfdən Allaha yönəlir. İbadət özü zəlillik və tək olan 
Allaha itaətkarlıqdır. Bu da tək olan Allaha, şəriki olmayan Allaha itaətlə olur. 
Allaha itaət Onun şəriətini, qoyduğu qanunları yerinə yetirməklə, yalnız Ona 
ibadət etmək və həyatın hər bir anında Onun tələb etdiyi şəkildə əməl etməklə 
olur. Bununla da tövhid əhlinin - 
Muvahhidin
həyatı əvvəldən axıradək 
ibadətlə keçir. Bütün bunların hamısı da tövhiddən irəli gəlir. Tövhid 
Lə Iləhə 
Illəllah
kəlməsi üzərində qurulub. Bu tövhid ilk an çıxanda qəlbdən doğur. 
Möminin qəlbində bu tövhid möhkəm yerləşir. Sonra imana çevrilir. Sonra da 
qəlbi əməllərə, sonra da zahiri əməllərə çevrilir (yəni insanın zahirində büruzə 
verir).
İbadət Üç Əsas Üzərində Qurulur:
1)
Tək olan Allahı sevmək. 
2)
Tək olan 
Allahdan qorxmaq. 
3)
Tək olan Allaha ümid etmək. Bu da sevgi, qorxu və 
ümiddir. İslam alimləri bu əsasları bir quşa bənzətmişlər ki, sevgi quşun baş 
hissəsi, qorxu sağ qanadı, ümid isə quşun sol qanadıdır. Quş bunlardan birini 
itirərsə uça bilmədiyi kimi, Allaha yönələn insan da bunlar olmasa Allaha 
yönəlişini davam etdirə bilməz. Qorxu insanı qadağalardan çəkinməyə sövq 
edir. Məhəbbət isə Allaha ibadət əmrlərini yerinə yetirməyə insanı sövq edir. 
Hər ikisi də qəlbdə eyni şəkildə paylaşmalıdır. 
Görürsən ki, insan yalnız Allaha ibadət və itaət edir, Ondan qorxur və 
bütün işlərində Ona ümid edir. Tövbəsini elan edərək, bütün itaətləri bəyan 
edərək, Allah qarşısında qul olduğunu bildirərək Allahın əzabından 
rəhmətinə, Allahın qəzəbindən rizasına sığınır. Peyğəmbər 

buyurdu: 
"Allahın qəzəbindən rızasına sığınıram. Cəzalarından isə ehsan edəcəyi 
salamatlığına sığınıram. Səndən Sənə sığınıram".
99
Tövhidin əsası imandır. 
Buna görə də insanlar bu tövhiddə imanlarına, təsdiqlərinə və əməllərinə görə 
fərqlənirlər. Tövhid əhli də öz aralarında fərqlidirlər.
Bu tövhidin təsiri həm fərdi, həmçinin də camaatı, ümməti əhatə edir. 
Bütün aləmi, insanların daxili və xarici ehtiyaclarını, sonra da dünya və axirəti 
əhatə edir. Allah bu tövhidin həqiqətini, qəlbdə əkilməsini gözəl ağaca 
bənzədir: