H.
Х
.
Т
ursunov.
Т
uproqshunoslik
33
Tuproq va uni hosil qiluvchi yotqiziqlar
mahsulotini qayta ishlab,
aralashtirishda
yer
qazuvchi
hayvonlarning
roli
kattadir.
Mikroorganizmlar ham tuproqdagi mineral va organik moddalarni
parchalab, o‘z
tanalari gumusli plazma, oksid aminokislotalar bilan
boyitadi. Mikroorganizmlar miqdori 1 gektar yerda 5
tonnagacha yetishi
mumkin.
Tuproq paydo bo‘lishida relyefning roli.
Relyefning tuproq paydo
bo‘lishidagi
roliga
N.M.Sibirsev,
P.S.Kossovich,
S.A.Zaxarov,
S.S.Nestruyev ishlarida ko‘p ahamiyat berilgan. Tuproqning vujudga
kelishida S.S.Nestruyev
fikricha birinchi, relyefning bevosita ta’siri
tuproqning eroziya jarayonlarida namoyon bo‘ladi, bilvosita ta’siri esa
tuproqning mintaqa bo‘ylab tarqalish qonuniyatlarida yagona vertikal
mintaqalarga bo‘linadi.
Ilmiy tadqiqot ishlarda tuproq relyefi 3 ga bo‘linadi, ya’ni:
1) makrorelyef, 2) mezorelyef, 3) mikrorelyef.
Makrorelyef deganda, katta hududlar
qiyofasini belgilaydigan
tekislik, plato tog‘ tizmalari, tektonik jarayonlar natijasida vujudga kelgan
relyef ko‘zda tutiladi (7-rasm). Mezorelyefga ekzogen geologik jarayonlar
ta’sirida hosil bo‘lgan tekis, yassi uchastkalar va har xil qiyaliklar kiradi.
Mikrorelyefga eroziya jarayonida vujudga kelgan 1 metrdan baland
bo‘lmagan tepaliklar va pastqam joylar kiradi.
7-rasm
. Shovvozsoy darasidagi relyef ko‘rinishi
Relyef
issiqlik, sovuqlik va namlikning tarqalishida nurash
mahsulotlarining joylanishida va o‘simlik
qoplamining taqsimlanishida
asosiy o‘rin egallaydi. Tuproqning namlanish darajasiga qarab, avtomorf,
yarim gidromorf va gidromorf kabi guruhlarga bo‘linadi.
H.
Х
.
Т
ursunov.
Т
uproqshunoslik
34
Sug‘oriladigan joylarda relyefning ahamiyati juda katta bo‘lib,
sug‘orish tizimi mehyorlari va o‘ziga xos agrotexnikani qo‘llash
talab
qilinadi.
Dostları ilə paylaş: 
