Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek Fonu Bu kitap Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek
Yüklə 144 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müqəddəs Ala-Too torpağı
- Boş-boş danışmaqdansa, işini gör. 133
Müqəddəs Ala-Too torpağı Qırğızıstanda əsrlərdən bəri müqəddəs sayılan bir çox məkan var. Yüzilliklərdir, insanlar onlara sitayiş edir, qoruyurlar, bu ənənələrə riayət etməyənlər isə mənhus tale tərəfindən qəddarlıqla cəzalandırılır. Nümunə üçün uzağa getməyə ehtiyac yoxdur. Doğma cayloom Kok-Oyrokda uca yerdən keçən yol kənarında nəhəng gəmbər durmuşdu. Daşa camaat arasında Kanıkey-ənə daşı (Kanıkey ananın daşı) deyirdilər. Hələ “Manas” dastanında bu məkan təsvir olunmuşdur və ona görə insanlar həmişə bu daşa sitayiş edirlər. Bir dəfə artıq keçmiş yüzilin 80-ci illərinin sonunda iki nəfər buldozerçi yolu hamarlayanda nəhəg qəmbəri uçuruma aşırmışdılar. Ağsaqqallar söyləmişdilər ki, indən belə o iki nəfərin üstündə lənət var. İş necə hərlənib- fırlandısa, müəyyən müddət keçəndən sonra hər iki yoldüzəldən buldozerlə birgə elə həmin uçuruma yuvarlandılar. Bu minvalla, hətta qəmbər də ilahiləşə bilər, axı həmin daş üzərində göz yaşı, qan axıtmışdılar, böyük əcdadlarımız isə ona xeyir-dua vermişdi. Belə bir müəmmalı hadisəni yerli qəzetlərin birində təsvir etmişdilər. 2000-ci ildə Qahirə yaxınlığında bir neçə italyan arxeoloqu Misir fironunun və arvadının məzarlığını aşkara çıxarırlar. Qəbirüstü daşın yazısını çevirəndə belə mətn oxuyurlar: “Böyük ilahə İsida bu qəbri narahat edənləri üç dəfə cəzalandıracaq”. Lakin alimlər xəbərdarlığa məhəl qoymadan qazıntıları davam etdirərək, nəinki özləri ilə fironun əşyalarını, hətta mumiyaları da götürürlər. İntiqam uzun çəkmir. İtaliayaya səfər qabağı bir-birinin ardınca ekspedisiyanın üzvlərinin hamısı bir-bir həlak olur. İlk ölən ekspedisiyanın rəhbəri olur – ürək çatışmazlığı. İki gün sonra birinci köməkçi ilan çalmasından dünyasını dəyişir. Ən dəhşətlisi o olur ki, ekspedisiyanın digər üzvlərini və tarixi əşyaları aparan qatar relsdən çıxır. Dəstədən sağ qalan olmur, əşyalar və mumiyalar isə izsiz-tozsuz qeybə çəkilir. Bir çox əfsanələr xəbərdar edir ki, mərhumları yuxusundan dəng etmək olmaz. Üç il əvvəl bir qrup avstriyalı arxeoloq Çinin şimal-şərqində X əsrin kurqanını aşkara çıxarmışdı. Yerli camaat misallar gətirərək dəfələrlə xəbərdar edirlər ki, ruhlar qəbrin sökülməsini bağışlamayacaqlar. Artıq bir həftə sonra ürək tutmasından alimlərin biri ölür. Az keçməmiş daha ikisi dünyasını dəyişir. Sağ qalanlar qorxu içində təxirsiz evlərinə qayıdırlar. Daha belə bir tarixçəni Karkır otlaqlarında olanda eşitmişdim. Orada yaşıllıq vadinin ortasında daşlı-kəsəkli bir dağ ucalır. Sanki kimsə onun daşlarını qəsdən yığıb qalaqlamışdır. Xalq arsında dağa San-Daş deyirlər. Əfsanəyə görə, qədimdə bu daşlar, vaqiən, həlak olmuş döyüşçüılərin xatirəsinə toplanmışdır – hərəsi bir öldürülmüş igidin şanına. Bu daş nəhəgə baxanda, neçə-neçə döyüşçünün doğma torpağını işğalçılardan qorumaq üçün başını qoyduğunu təsəvvür etmək mümkünat xaricindədir. Artıq bu günümüzdə, ağsaqqalların onu fikrindən daşındırmağına rəğmən, kimsə daşlardan yeni evinin özülü üçün istifadə etmək qərarına gəlir. Deyilənə görə, sonradan bu adam da faciəvi həlakətini tapır. Toktoqul vadisində, Uç-terek (üç qovaq) məkanında üç qoca qovaq ucalır. Yerli əhali bu üçü qovağa on illərdir, səcdə edərək qoruyur, zira qırğızlar üçün qovaq müqəddəs ağacdır. Qovaq kəsmək böyük suç sayılır. Çoxdan olmuş vaqiəyə görə, bir cavan oğlan gücünü göstərib öyünmək qəsdilə heç kəsin sözünə məhəl qoymadan qovağı kəsməyə başlayır. Naqafil zarıltılı inilti eşidir və başını qaldıranda ağacdan qırmızı mayenin axdığını görür. Dəhşət onun əzalarını sarır və cavan əbədi daşa çevrilib çapdığı qovağın yanında qalır. Uşaqlığımdan qonşuluğumuzdakı traktorçunun başına gələn bir hadisəni xatırlayıram. Xasiyyətcə sakit və təmkinli insan olan traktorçu meşənin yaxınlığında özünə ev tikmək fikrinə düşür və bir xeyli ağac qırır. Və günlərin bir günü Bıstrov rayon mərkəzinə aparan yolda onun başına əcaib vaqiə gəlir. Qəfildən havalanıb dəli olur və tezliklə ölür. 132 Heç bir həkim ölüm səbəbini aydınlaşdıra bilmir. Qocalar mülahizə yürüdürlər ki, biçarə bilmədən camaat arasında müqəddəs sayılan məzar adlanan ağacı narahat etmişdir. Ehtimalən, göydəki hansı qüvvələr isə traktoristə bu təqsiri bağışlamamışdılar. Bu sayaq bir çox hadisəni müqayisə edərkən əminlik hasil edirsən ki, əcdadların ənənlərini nəticəsiz pozmaq olmaz. Qırğızlarda əski çağlardan müqəddəs sayılanlar: kıdır – qədər, müqəddəs qüvvə, arbak - əcdadların ruhu və tenir – asiman. İnsan təbiətlə, səma qüvvələri və əcdadların ruhları ilə qırılmaz telləri duyurdu və onlar mütləq bir çox arzunu yerinə yetirərdilər: həyatda bəxti gətirmək, bol məhsul yığmaq, evdə firavanlıq. Ruhların meylini, nüsrətini qazanmaq üçün insan sözün sehrli təsiri ilə təlqin etməlidir. Qırğızlar islamın qəbuluna qədər hökmfərma olan mərhum əcdadların kultuna ixlaskarcasına sitayiş edirdilər. Əcdadların ruhları ilahi, müqəddəs gücə malik idi. Ağır dəqiqələrd qırğızlar əcdadlarının məzarlarını ziyarət edir, qurban kəsir, müxtəlif bəlalardan qorunmaq üçün ruhlara pənah aparır, nicat diləyirdilər. Adətən, bunu uzaq yol ərəfəsində, yaxud sülbə aid iri tədbirlərə hazırlaşarkən təvəqqe edirdilər. Ali qüvvələrin insanlara pasiban durmağı barədə əfsanələr çoxdur. Danışırlar ki, Koçkor vadisində gözəl bir qız yaşayırmış. Ərə getsə də, uzun müddət övladı olmurmuş. Binəvanın əli hər yandan üzülübmüş. Əri ilə qədim qəbristanın yanında yaşayırmışlar. İki yüz il əvvəl orada əfsanəyə görə bir qırmanc zərbəsi ilə pələngin əhədini kəsib öldürən Torogeldi bahadır dəfn edilibmiş. Məzarı zman keçdikcə yerlə yeksan olubmuş. Sonsuz gözəl döyüşçünün qəbrini bərpa etmək qərarına gəlir. Gili qoyun piyi ilə qarışdıran gəlin bacardığı qədər məzarın üstünü torpaqlayıb təpəlik qaldırır. Gəlin göz yaşı tökə-tökə Allahdan dərdinə çarə istəyirmiş. Deyilənə görə, artıq yaşa dolandan sonra qadın dünyaya doqquz oğul gətirir və layiqli, bəxtəvər bir həyat sürür. İssık-Kulun şimal sahilindəki dağətəyindən çağlayıb çıxan Məzar-Bulağın müalicəvi suyu üçün yerli camaat bu gün də ora gəlir. Qocaların sözünə görə, bu su nəinki cismi, həmçinin ruhu da sağaldır. İnanclara isnadən, suyun qeyri-adi keyfiyyəti çox illər bundan əqdəm, bulağın yanında naxoş çoban yuxulayandan sonra bəlli olub. Çoban dağlarda möhkəm soyuqlayır, o dərəcədə zəifləyir ki, daha ev-eşiyini görmək ümidini itirir, halsızlığından bulağın başında yıxılıb yuxuya gedir. Oyanan kimi möhkəm susuzluq duyub bulağın suyunu udumlamağa başlayır, hər qurtumla həyat gücünün qayıtdığını hiss edir. O vaxtdan bəri bir çox adam Məzar-Bulağa şəfa tapmağa üz tutur. Bulağın başında bitən bitkilər də qeyri-adidir. Məs., kökləri və bur-budağı bir-birinə sarmaşıb bitən cüt ağaca xalq arasında “cavan ər-arvad ağacı” deyirlər. Ağacların əzəmətli tacları sanki bu yerlərdə keçmişdə yaşamış cavanların tarixini özündə həkk etmişdir. Onlar bir-birini dəlicəsinə sevirmişlər. Oğlan varlı-hallı bay oğlu, qız yoxsul dul qadının qızı idi. Gəncin atası heç bir vəchlə belə qeyri-bərabər nikaha razılıq vermirdi. – Bir gecəyə ağac bitər, amma mən bu izdivaca razılıq vermərəm, – məğrur varlı kişi deyir. Qızın anası uşaqlara yardım etməyə qərar verir. Sinli qadın müqəddəs bulağın başına gedir və bütün gecəni sərasər onların xoşbəxtliyi üçün dua edir. Səhər ertədən bulaq başına gələn adamlar əsil möcüzə görürlər. Dünən ot bitmiş yerdə iki ağac budaqlarını zərifliklə qucub göylərə əl uzadır. Adaxlı oğlanın atası da bulaq başına gəlir və oğlunun yoxsul qızla sevgisinə inanıb toylarına əngəl törətmir. Boş-boş danışmaqdansa, işini gör. 133 Yüklə 144 Kb. Dostları ilə paylaş:
|