Türkmen boylarinin geçMİŞİ, yayilişI, bugüNKÜ durumu ve geleceğİ Prof. Dr. Soltanğa ataniyazov
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
| TÜRKMEN TAYFALARI
Yukarıdaki bilgilerden anlaşılacağı üzere muhtelif müellif ve araştırmacıların bahis konusu ettiği boy adları, Türkmen halkının o devirdeki sosyal yapısının bir aynası durumundadır. Bu adları taşıyan boyların pek çoğu, bugünkü Türkmenistan coğrafyasından çok uzaklarda, meselâ Isıkköl dolaylarında ve Sırderya boylarında tarih sahnesine çıkmış olup Türkmenistan toprakları ile pek sıkı ilişki içinde olmamışlardır. Daha önceden de belirttiğimiz gibi, bu bölgelerde yerleşen boyların büyük çoğunluğu, daha sonraları çeşitli siyasî, askerî ve iktisadî sebepler yüzünden oturumlu yerlerini terk ederek başka ülkeleri yurt edinmeye mecbur olmuşlardır. Öncelikle Cengiz Han’ın ve Timur’un askerlerinin Türkmen halkına yaptığı şiddetli saldırılar, ülke halkını temelden sarsmıştır. Bu sıkıntılı yıllarda kırılmadan veya başka ülkelere göçmeden kalmayı başarabilen çok sayıdaki insan, hangi millete veya halka mensup olduğuna bakmadan XIII-XIV. asırlarda belirli hanların çevresinde toplanarak yeni yeni topluluklar mey- dana getirmişlerdir. Önceki Oğuz boy adlarından farklı adlar verilen bu toplulukların pek çoğu, daha sonraları gelişerek boy derecesine ulaşmışlardır. Dilleri (konuşmaları), giyim-kuşamları, dokudukları halıları, çizdikleri şekil ve res- imleri, müzik anlayışları, yemekleri, ziraat ve hayvancılık işlerinde kullandıkları araç-gereçleri ve pek çok unsurları noktasında birbirinden çok az farklılıklar gösteren bu boyların mensupları, günümüze 10 bilig-10/Yaz’99 kadar hangi boy, uruğ veya tîreye ait olduklarını unutmamışlar ve bu bağlılığı yaşatmışlardır. Türkmen boyları arasında mevcut olan yukarıda sıraladığımız bazı küçük farklılıklar, geleneğe göre belli ölçüde günümüzde de devam etmekte ve yaşatılmaktadır. Bu özellikler göz önüne alınarak Sovyetler Birliği döneminde evve- la Rus alimleri, sonraları da Türkmen etnograf ve dilcileri tarafından bu boyların pek çoğu incelenmiş ve boyların sosyal yapıları ve şiveleri hakkında bir çok ilmî çalışmalar yapılmıştır. Nitekim Alili, Arabaçı, Ata, Garadaşlı, Göklen, Yemreli, Yomut, Mukrı, Nohur, Olam, Sakar, Salır, Sarık, Surhı, Hasarlı, Çovdur, Ersarı boylarının diyalektleri (Şive...S.A) konusunda ilmî çalışmaların, tezlerin yazıldığı ve bunların pek çoğunun yayınlandığı bilinmektedir. Türkmen dilinin diyalektleri genel olarak “Boy Ağzı” (taypa gepleşiği, S.A) terimi ile ifade edilirse uygun olacaktır. (Nartiyev, 1994 ; Berdiyev, Kürenov, 1970). Bütün bunları göz önüne alarak ,biz, son birkaç asır içinde (Geç Dönem Orta Asır, S.A) ortaya çıkan ve ilmî araştırmalarda daha çok “Türkmen boyu” adı altında temas edilen toplulukları kısaca hatırlatmakla birlikte, onların belli başlı özel- likleri ve yerleştikleri belli bölgeler hakkında da bazı bilgiler vermek icap etmektedir. Türkmen boylarının nüfusları konusunda hiç- bir sıhhatli bilgi mevcut değil ise de, günümüz Türkmenistan coğrafyasında yerleşen Türkmen halkının esasını meydana getiren sonradan teşekkül etmiş boyların hiç değilse bazılarının nüfus bakımından çok büyük olduklarını, bazılarının normal büyüklükteki boyları meydana getirdiklerini, bazılarının ise nüfus ve yerleşim açısından küçük boylar halinde yayıldıklarını belirtmek lazımdır. En büyük boylar hükmünde Teke, Yomut ve Ersarıların, bunların daha küçükleri olarak Çovdur, Salır, Göklen ve Ata boylarının adlarını sıralamak mümkündür. Sarık, Sakar, Alili, Yemreli, Garadaşlı, Nohurlu, Olam gibi boylar ise orta büyüklükteki toplulukları meydana getirmekte idiler. Bunlardan daha küçük boylar olarak ise Surhı, Hatap, Mukrı, Anevli, Kıraçlı, Hasarlı gibi adlar taşıyan toplulukları sıralayabiliriz. Biz bu boylarının adlarını, diyalektleri inceleyen araştırmacıların sıralayışlarına göre düzenlemeyi uygun gördük (Berdiyev, Kürenov, v.b., 1970). Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|