U rga nch davlat u n IV er siteti kimyo kafedrasi Qo‘lyozma huquqida

12-jadval
Kislotali
muhitda
(3%)
pilladan
olingan
zarrachalar
o ‘lchami
[mkm]
129,9
48,23
112,42
125,69
76,74
88,34
201,8
94.08
113.48
151
137,33
90
48,68
23.09
32,26
41,57
32,81
26.09
83,43
120,62
76.48
58,11
168,6
87,46
53,726
197,3
78,19
27,364
49,532
61,257
Kislotali
muhitda (3%)
ipak
chiqindisidan
olingan
zarrachalarni
ng o ‘lchami
[mkm]
76,44_______
31. 7_______
52,5________
114,11
22,19_______
75.1 8______
96,46_______
97,66_______
32,96_______
37,87_______
83,82_______
62.9 3______
71,95_______
24.0 2______
76,26_______
22.1 9______
74.1 9______
7,92________
18,1________
23,77_______
_68__________
99,39_______
64. 8_______
39,28
41,71_______
68,81_______
97. 3______
49.9 4______
28,189
24,48
Ishqoriy
(KOH)
muhitda (3%)
pilladan
olingan
zarrachalar
o ‘lchami
[mkm]
106,25
59,67
37.06
56.8 1_______
78,4________
136,96
54.37
29,714
93,56_______
46.07
45.5 1_______
69,84
97.38
50.82
126,5
96,987
123,81
67,318
45,6
31,489
104,44
65,425
54,448
46.5 1_______
91,49_______
47,216
52,12
65,58_______
81,166
53,726
Ishqoriy
(NaOH)
muhitda (3%)
pilladan
olingan
zarrachalar
o‘lchami
[mkm]
118,85_______
121,46
120,42
135.7 8______
116__________
61,79________
100,29_______
72,14________
71.3 3_______
77,59
109,39_______
35.44
88,08
34,69
50,28
61,24________
56,57
63,65
41,47________
35.78
52.33
18,97________
14,094_______
99,88
69,17________
80.45
89,84
68,07
74,53
101,5
59

---

12-jadval davomi

31
106,89
54,43
68,4
32,57
32
92,67
225
64,37
8,74
33
42,74
178,86
46,9
39,63
34
36,9
52,15
35,78
27,36
35
50,3
88,6
98,62
108,12
36
42,28
23,95
19,847
115,73
37
35,085
93,96
2,913
90,31
O ‘rtacha
82 mkm
64,9 mkm
66,3 mkm
71,98 mkm
13-jadval
O ’YCh nurlar ta ’sirida olingan GF zarrachalari o ‘lchamlari(mkm)
№
340Vt li O ‘YCh
nurlar ta’sirida
olingan GF
zarrachalari
o ‘ lchamlari(mkm)
510Vt li O ‘YCh
nurlar ta’sirida
olingan GF
zarrachalari
o ‘ lchamlari(mkm)
810 Vt li O ‘YCh
nurlar ta’sirida
olingan GF
zarrachalari
o ‘ lchamlari(mkm)
1
22,89
67,26
207,52
2
63,15
72,84
127,8
3
167,77
105
61,36
4
159,4
56,57
52,9
5
85,18
41,88
89,76
6
137,63
60,74
66,35
7
67,72
47,36
106
8
32,57
64,47
97,9
9
30,42
71,715
117,9
10
178,78
55,66
61,92
11
76,18
122,82
47,88
12
83,92
118,3
77,94
13
64,16
110,23
60,68
14
62,39
139,43
155,12
15
37,33
54,30
51,55
16
86,37
78,45
67,77
17
101,35
27,64
31,7
18
164,1
43,31
33,4
19
105,257
90,28
107,45
60

---

13-j advalni davomi

20
62,56
45,6
60,25
21
74,86
50,88
52,44
22
114,31
122,55
89,26
23
30,97
148,54
58,27
24
124,77
214,7
177,52
25
43,70
164,13
97,25
26
48,65
156,82
55,11
27
91,259
105,41
86,15
28
165,9
78,19
40,48
29
91,22
80,0
57,52
30
146,4
20
52,0
31
95,13
79,39
52,187
32
39,71
93,42
44,57
33
55
28,13
57,24
34
99,10
36,3
69,1
35
66,2
54,79
76,125
36
158,70
40,58
157,9
37
49,87
48,2
61,257
O ‘rta-
cha
90 mkm
81mkm
80,16 mkm
Olingan zarrachalar o ’lchamlarini o ’rganish davomida, kislotali sharoitda
termik usulda ipak chiqindi tolasidan olingan GF zarrachalarining eng kichiki
o ’lchami 7,9 mkm. eng kattasi 225 mkm. o ’rtacha o ’lchami 65 mkm. ga tengligi
aniqlandi. Pilla tolasidan olingan GF zarrachalarining eng kichiki 23 mkm. ga, eng
kattasi 300 mkm. gacha, o ’rtacha o ’lchami 82 mkm. ga tengligi aniqlandi. Ishqoriy
muhitda(KOH da) termik usulda, olingan GF zarrachalarining eng kichiki 2,9
mkm. eng kattasi 137 mkm. ga tengligi va o’rtacha o’lchami 66 mkm. ekanligi
aniqlandi.
61

---

2.5. Gidrolizlangan fibroinning sorbsion xossasini o‘rganish
2.5.1. Gidrolizlangan fibroinning Cu2+ ionini sorbsiyalash xossasi aniqlash
Ipak fibroini tola holatdan kukunsimon holatga kelishi aktiv sirt yuzani
oshishiga va bu natijasida sorbsion xossa yuqori bo‘lishiga olib keladi.
Fibroin tarkibida aktiv markazlarda amino va karboksil guruhlarni mavjud
bo ‘lishi amfolitlik xossaga ega bo‘lishini ta’minlaydi. Bu esa fibroin
mikrozarralarini har xil muhitli sistemalarda qo‘llash imkoniyatiga ega. Ipak tolasi
fibroini destruksiyaga uchraganda aktiv markazlar sonini molekulalarda qancha
uzulish bo‘lsa, shuncha marta ortadi. Hosil bo‘lgan aktiv markazlarda sorbsiya
jarayoni juda yuqori kechadi.
Говаклик
Cu2+ ionlarining gidrolizlangan fibroinga sorbsiyasini o ’rganish uchun mis(II)
ionlari mavjud bo‘lgan 0,01N, 0,05 N, 0,08N 0,1 N, 0,27N, 0,7N, 0,9N li
eritmalardan foydalanildi.Gidrolizlangan fibroinga sorbsiyalangan Cu2+ ionlarining
miqdorini, ayni eritmadagi Cu2+ ionlarining avvalgi va keyingi konsentrasiyalari
farqi orqali aniqlaymiz.
62

---

G = ( C - C
2) • V • E
/77
so rb en t
G— sorbsiyalash darajasi C—metall ionining normal konsentrasiyasi V—
eritma hajmi E— metall ioning ekvivalenti.
Sorbsiya jarayoni turi temperatura va turli vaqtlar davomida olib borildi.
mis(II) ionlari mavjud bo‘lgan eritmalarning konsentrasiyalari va optik zichliklari
bog‘liqlik kalibrofkali grafik tuzildi.
Eritmalarning optik zichliklari Xorazm M a’mun Akademiyasi kimyoviy
laboratoriyasining SPECORD® 50 spektrofotometr qurilmasida aniqlandi.
14-jadval
C
n
(Cu)
A
0,25
1,493
0,2
1,2
0,1
0,616
0,156
0,94
0,05
0,32
0,01
0,062
18-rasm
63

---

Grafik orqali sorbsiya jarayonidan keyingi eritmalardagi Cu2+ ionlarining

konsentrasiyalarini aniqlaymiz.
Eritmalar solinajak o‘lchov probirkalarni shu eritma bilan chayib tashlab,
25ml eritmalardan solinadi va har qaysi probirkalarga (t=20oC) analitik tarozida
o ’lchab olingan 0,1 g gidrolizlangan fibroindan solib chiqildi. 1 soat o‘tgandan
keyin ketma-ketlik bilan eritmalardan na’muna olib, Shotta voronkasi orqali
filtrlab
o‘tkazildi.
Eritmalarning
konsentrasiyalari
SPECORD® 50
spektrofotometrda aniqlanib chiqildi. Xuddi shu jarayon o ‘ta yuqori chastotali
nurlar ta’sirida olingan gidrolizlangan fibroin bilan ham takrorlandi va Cu2+ ionini
sorbsiyalash darajasi aniqlandi. Analizlar kamida 3 marta takrorlanib o ‘rtacha
natijalar olindi.
15-jadval
Cl da(N)
A 1
V(ml) A2
N)(
C
d
d
A
(
C
)
G
0,008
0,062
50
0,061
0,0077
0,0003
4,76 mg/g
0,05 (0,0472)
0,295
50
0,292
0,0467
0,0005
7,2 mg/g
0,1 (0,0982)
0,598
50
0,594
0,0976
0,0006
9,52mg/g
0,156 N
0,94
18
0,930
0,154
0,002
11,43 mg/g
0,20 N
1,200
20
1,189
0,1978
0,0022
14 mg/g
0,25N
1,493
20
1,483
0,247
0,003
19,05 mg/g
Cu2+ ionlarining 0,926 N li eritmasiida ham GF ning sorbsion xossasi
fotometrik usulda o‘rganildi. Cu2+ ionlarining GF ga sorbsiyalanish jarayoni lsoat
va 1 sutka vaqt davomida o‘rganildi. GF ning 0,926 N li eritmada Cu2+ ionlarining
sorbsiyalash darajasi qiymatlari quyida keltirilgan.
16-jadval
Cu2+ konsentrasiyasi (N)
Vaqt
G-sorbsiyalash darajasi (mg/g)
0,926 N (termik -G Z da)
1 sutka
317,5 mg/g
0,926 N (O’YCh-GZ da)
1 sutka
317,7 mg/g
64

---

[Cu(NH3)4]2+ ionini gidrolizlangan fibroinga sorbsiyasini aniqlash juda

ahamiyatli bo‘lib, mis ionlarini nanomis holatiga o ‘tkazish uchun avval
[Cu(NH3)4]2+ kompleks ion holatiga o ‘tkaziladi. [Cu(NH3)4]2+ ioni gidrolizlangan
fibroinga qancha miqdorda sorbsiyalanganligini bilgan holatda mis nanozarralarni
miqdorini aniq bilish mumkin. [Cu(NH3)4]2+ ionini gidrolizlangan fibroinga
sorbsiyasini KFK-3 fotometr qurilmasida aniqlaymiz.
0,27N, CuCl2 eritm asi suyuq am m iakdan mol m iqdorda solinadi. Eritm a
yaxshilab
aralashtiriladi.Eritm adan
alikvod
qism
olinadi
va
KFK-3
fotom etrida optik zichligi aniqlandi(A =0,337 T=46%). [Cu(NH3)4]2+ ioni
m avjud eritm adan 3ta o ‘lchov probirkalariga 20 ml dan quyiladi. H ar bir
pirobirkalarga 0,1 gr dan gidrolizlangan fibroin solinadi va yaxshilab
aralashtiriladi. 1soat .(to=22oC da) o ‘tgandan keyin, eritm alarning optik
zichliklari aniqlandi (Aorta=0,2076 Torta=62%). e=100 Xmax=618-620