Ulduz Yanvar 2016 Layout 1
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aylıq ədəbiyyat dərgisi 53 ULDUZ
- ARZULAR ÇӘP GÖRÜNÜR…
- RUHUM VӘCDӘ GӘLİR…
- ULDUZ
manyak qatil öncə Zəncilər adasını əldə etməkdə ona yardımçı olan Ayzek Morrisi öldürür, bun‐ dan sonra doqquz nəfər üstüörtülü cinayət törədənlərin cəzasını verməyə başlayır. Bu, qü‐ sursuz bir plandır. Planı açmağa heç kimin gücü çatmır, hətta polislər də geniş axtarışlarla cinayətkarın kim olduğunu tapa bilmir. Buna səbəb, bayaq dediyimiz kimi, Uorqreyvin özünün də “ölü qonaqlar” sırasında olmasıdır. Hər şeyi gözdən çıxarmış qatil ən sonda özü üçün xüsusi tələ qurub özünü öldürür. Lakin onu digərlərindən fərqləndirən xırda, amma önəmli cəhət var. “Ölü qonaqlar”dan olan Uorqreyv öz günahının bir nəfərin günahsız yerə edamı olduğunu göstərir. Bu edamda isə hakimin, həqiqətən, heç bir günahı olmur. O, tamamilə faktlara əsasən bu qərarı verir. Әsərdə qatili tapmağa azacıq ipucu verən yer buradır, ancaq həmin səhnə qatilin kim olduğunun açıqlanmasına az bir vaxt qalan anda olduğu üçün böyük bir hadisənin sonuna çatan və həyəcanla qatilin kim olduğunu anlamağa çalışan oxucu, yəqin ki, buna diqqət yetirmir, birbaşa ad axtarır. Bu da əsərin necə mükəmməl quruluşda olduğunu göstərir. Detektiv əsərin mükəmməlliyinin əsas tələbinin dəqiqlik olması fikri ilə hərəkət etsək, qatil, əsərdə bütün faktları son dəqiqliyinə kimi araşdırıb və öyrənib. O, şəxsən tanımadığı insanlar haqqında ətraflı araşdırma aparıb və onların nə vaxt və harada, hətta hansı tanışları olduğunu da aydınlaşdırıb. Qatil öz qurbanları haqqında məlumatları bilir, lakin bir araya gəlmiş şəxslər bir‐birini tanımır. Ona görə də günahları səsləndirilincə əvvəla, heç kim öz işini etiraf etmir, hər kəs adı çəkilən cinayətlərlə bağlı günahsız olduğunu söyləyir. Onlar bir‐bir qətlə yetirilincə isə insan psixologiyası qədər mozaik bir quruluş bütün bu olay, həyəcan, stresslərə tab gətirmir və yavaş‐yavaş “cinayətkarlar” öz günahlarını etiraf edirlər: sevdiyi biri üçün onun qızını öldürən Vera, Şərqi Afrikada 20 nəfərin ölümünə şərait yaradan Lombard, arvadının məşuqunu bilərəkdən ölümə göndərən Makartur, avto‐ mobil qəzası ilə iki uşağı öldürən Morston, evində işləyən qulluqçunu hər yerdə biabır edərək onu intihar həddinə gətirən miss Brent, içkili halda əməliyyata daxil olub xəstənin ölümünə səbəb olan doktor Armstronq, ka‐ torqaya göndərilən birinin ölümündə günahlandırılan yalan ifadə vermiş Blor və öz sahibələrini öldürən Tomas və Etel Rocerslər. Onuncu günahkar və “qonaqlar”ın arasında olmayan Morris isə narkotik ticarəti ilə məşğul olub, müxtəlif qanunsuz işlər görüb, hətta bir gənci intihara sürükləyib. Qatilin diqqət etdiyi başqa bir qəribə məqam da Zəncilər adası haqqında olan şeirdir. Bu şeir orada olan hər kəsin otağında var, elə qatil cinayəti planlaşdırarkən də bu şeiri xatırlayıb. Qətllər hər beytində on zənci balasının bir‐bir necə öldüyünü təsvir edən şeirlə üst‐üstə düşür. Şeirdəki bəzi ölümlərin adada həyata keçirilməsi mümkün olmasa da, o, bunu simvolik yollarla edir. Məsələn, miss Brentin şprislə zəhərlənməsi, lakin şeirdəki kimi “arı sancması” nəticəsində ölməsi görüntü‐fantaziyası kimi və digər buna bənzər qətllər. Әn sonda tək qalan Vera isə psixoloji sarsıntı nəticəsində qatilin onun üçün hazırladığı planla özünü asır, eynən şeirin so‐ nuncu beytində göstərildiyi kimi: “son zənci balası yoruldu nəsə, gedib özün asdı, qalmadı kimsə”.
Ümumiləşdirmə apararaq deyə bilərik ki, süjet cinayətkar qonaqların bir araya gətirilməsi, günahlarının elan olunması, sıra ilə xüsusi fan‐ taziyaya uyğun ölümü və qatilin kim olduğunun bildirilməsindən ibarətdir. Әsər yüksələn‐ həyəcan artıran bir templə getsə də, bütövlükdə axıcıdır. Yəni olaylar artan xətlə gedir, lakin biri‐birinin ardını gətirir, bağlılıq yaradır. Final oxucunu özünə doğru çəkir. Әsəri birnəfəsə oxumaq heç də çətin deyil. Süjetə uyğun olaraq əsərin təlqin etmək istədiyi fikir isə heç bir günahın, hərəkətin cəzasız qalmadığını göstərmək və hər kəsi həyatında bacara bildiyi qədər az səhv etməyə çağırmaqdır. Aylıq ədəbiyyat dərgisi 53
Yanvar 2016
TӘLӘDİ, BİLİRӘM, BU QӘFİL GÖRÜŞ Qırx ildir çatırsan, dolu gedirəm, Fələk, insaf eylə, boş gəlim bir az. Daha mənə yüksən axsaq xəyaltək, Düş, özüm özümə xoş gəlim bir az. Tələdi, bilirəm, bu qəfil görüş, Bir yandan gün düşür, gecədi, Tanrı. O qız ayrı yolun yolçusu çıxdı, Mən hardan bilim ki, necədi, Tanrı? Ta baş qaşımağa qorxur külək də, Bir‐iki çörək qoy tabağa, çəkim...… Allah, gözlərimə bir ruh daraşıb, İzn ver, kölgəmi qabağa çəkim.
Ömür yanımdan ötür Bir kölgə, bir fon kimi. Arzular çəp görünür, Sonuncu vaqon kimi. Deyən, dərdə xoş gəlir Sifətimin ağlığı. Nə qədər gözləyəcəm Burax bu uşaqlığı. Ürəyin ağ varaqdı, Bir kəlmə yaz, uzat, qız. Mən gəlməyən yollara Gözünü az uzat, qız.
Ruhum vəcdə gəlir lal sevda kimi, Cismimin altında təpə oynayır. Sən elə süzürsən, elə bil ki, qız, Suların qoynunda ləpə oynayır. Kölgəmin tabutu elə durub ki, Elə bil torpağa düz xətt qoyublar. Sənə vermədiyim vədin altından İmza əvəzinə yüz xətt qoyublar. Eşqdən kim yorulub, biz də yorulaq, Deyəsən, gün keçir, boynum üşüyür. Sanki xəzan vurmuş quru yarpaqdı, Qızlar bir‐bir düşür, qoynum üşüyür. 54
Yanvar 2016
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|