Ulduz Yanvar 2016 Layout 1
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Samirə Məmmədli.
Samirə Məmmədli. Ona görə müdrikanə bir aura yaranır. Bir də, məncə, bu, başqa şeylərlə də bağlıdır. Bəli, o şeirlə sənin ömrün arasında bir məsafə yaranır və sən o məsafədən baxıb nələrisə, hətta arzu etmədiyin şeyləri görmək fürsəti qazanırsan. Həmin məqamda, yəni hansısa nəticələrə gəldikdən sonra, təcrübi anlamda, əlbəttə, yazılanlar şeirlərdə zəngin informasiyaya çevrilir. Bu zəngin informasiya mətndə əvvəlcə bildiyi kimi paylanır, sonra daxili gücə tabe olur və dağılır... Beləliklə... Bütün olay bundan sonra başlanır.
adi sözlərə üz tutur, adi deyiliş tərzindən istifadə edir və sonra nə baş verir. Adi deyiliş tərzindən intonasiya kəskin enişə düşür, məsələn belə bir keçid var: Zaman həmişə irəliləyir. İliyimizə. Bir azdan zəng çalınacaq. Hamı zəngi gözləyir. Samirə Məmmədli. Bəli, bu adi bir təsdiqdir, zaman işləyir, dayanmır. Sonra deyir: iliyimizə. Bu, artıq mətləbin kəskin şəkildə döndəril ‐ məsidir.
Şeirdə belə bir məqam da var: kitab rəfləriylə bağlı.
Kitab rəfləri qürur yerləri deyil, yalnız əşyadır. Hərçənd qorxudur, Ancaq nahaq Fərz edin ki, hamının yüz il yaşamaq imkanı var. Və ilk gündən oxumağı bacarırıq. Gündə bir kitab hesabıyla... Sonra: Odur ki, kitablarla yox, mətləblərlə öyünün Әn yaxşısı isə öyünmək yox, böyüməkdir. Bu da bayaqkı hadisəyə bənzər bir şeydir. Həm də Səlimin özünün yaradıcılıq yolunu bildirən bir ifadədir Daxilən böyümək. İçindən gələnləri düzgün seçmək. Və çoxaltmaq.
olduğu, kimi burda da belə bir hadisə baş verir, sənin “çoxaltmaq” sözün yadıma saldı bunu. Onun şeirlərində mənalar sanki parçalanır, vahid məcra pozulur. Sözün içindəki mənanın “didərgin düşməsi” mətndə dilləşmə, bəhsləşmə effekti yaradır.
do ğurur. Sözün ifadə etdiyi mənalar assosiativ şəkildə çoxalır. Zəncir qırıldığı yerdən birləşir, nə qədər qırılsa da, qırıqlıq, sitüativlik hiss edilmir.
bu ömür başa çatacaq, bitəcək, üstünə güllər qoyulacaq və o güllərin arasından təzə nələrsə cücərəcək... Әslində də belə olmalı deyilmi?! Özünün olan, özünə əks olan məna elementlərini bir yerə toplayır . Yəni bunu müəllif ideyası edir. Sanki adi mətləbdir adi mətləb qəfildən öz məcrasından çıxır. Tale seçmir bilirsiz, çoxdan deyilib, ‐ bunu Səlim də adi tonla təsdiq edir. O, bizə bənd olur, əsl Leyli‐Məcnun he ‐ kayətidir bu, birtərəfli...
baş verir. Demək, yuxarıdakı misalda, adi gedişlə Leyli‐Məcnun hekayəti də mənalanır, insanların bildiyi əhvalatın da məcrasından çıxır. Və ikinci həmlədə sözün büründüyü mə ‐ na, yəni həqiqət bıçaq kimi kəsir insanı sanki... Amma burda onun əslində birtərəfli olması irəli sürülür və əzab da, gözəllik də budur... Bu kəskin dönüşlər, sizcə nə ilə əlaqəlidir? Bu barədə nəsə deyə bilirsinizmi? Cavanşir Yusifli. Bu, məncə o daxildəki səslə birbaşa bağlıdır. Görünən həqiqətlər var. Şair ilk əvvəl onu deyir və bu bizə o qədər də təsir etmir. Ancaq ikinci həmlədə, o öz həqiqətini deyir. Yəni çatdığı həqiqəti. Həm də nəzərə alın: bu, üslub məsələsidir. Samirə Məmmədli. Baxın, onda sanki hər şey yerindən oynayır. Aylıq ədəbiyyat dərgisi 46
Yanvar 2016
Aylıq ədəbiyyat dərgisi 47
Yanvar 2016 Bu zaman bildiyimiz həqiqətlərin əslində, bilmədiyimiz olduğunu öyrənirsiniz. Onun üs‐ lubu artıq formalaşıb, bunun əsas parametrləri, təəssüf ki, araşdırmadan kənarda qalıb, halbuki bu şeirlər bizim ədəbiyyatda orijinal və yeni üslub hadisəsidir. Və bu sarsıdıcıdır, necə ki, Həmidin bir neçə şeiri. Cavanşir Yusifli. Keçən əsrin 90‐cı illərində Həmid, sonra Səlim başda olmaqla milli poeziya‐ da yeni üslublar yarandı. Onlar sovet dövrünün ənənələrindən sıçrayıb çıxaraq birbaşa orta əsrlərə yollandılar.
diniz. Bu nöqtə üzərində bir az dayanmalıyıq, məncə. Hər ikisinin, xüsusən Səlimin (çünki o davam elədi, başqa janra keçmədi, onları öz təcrübəsində həll elədi) klassik mətnləri oxuması, öyrənməsi, istinadgah bilməsi müəyyən rol oynadı.
şeirlərindən bu, aydın görünür. Səlim Nizami Gəncəvini çox ciddi şəkildə mütaliə etdi. Daha sonra Xaqani, onlara trafaret kimi deyil, orijinal bucaqdan yanaşdı.
bildi! Buna çox adam can atır, ancaq, zənnimcə, düzgün yol seçmir, Nizami Gəncəviyə təkcə şair kimi yanaşmaq çox az şey verir. Samirə Məmmədli. Әsas da budur. Yəni öz içində elə şeylər tapdı ki, klassikanın dəyərləri ilə üst‐üstə düşdü. Özü də Səlim təkcə mətn oxumur, orda poetik şeylər axtarmır təkcə. Cavanşir Yusifli. Haqlısınız. O həm də ilahi mətləblər axtarır. Ona görə də elə bu şeirdə olduğu kimi, bu keyfiyyət, yəqin, ikimizin də fikrincə, onun üslubunun şah damarı sayıla bilər. Şeirdə etdiyi dönüşlər məhz bunlarla bağlıdır. Samirə Məmmədli. Yəni təsdiq eləyirsən ki, gəldiyi qənaətlər sizə hansısa ciddi didaktik əsəri xatırladır, həm də klassik şeirdəki gizli pərdələrlə bağlı mətləb Səlimin şeirində yerindədir. Söz pərdə içindədir, söz qışqırmır, sükutla danışır, daha doğrusu, sükutun dilində danışır.
lərin içində bir üslub hadisəsi kimi daha nə lər var? Məncə, yəqin, elə ikimiz də belə deyə bilərik; bir dəfə kəskin dönüş olduqdan sonra trayektoriya öz içinə yığılmır, mərkəzdən qaçdıqca qaçır. Yuxarıdakı şeirdə olduğu kimi: 8:15‐dir. Zaman həmişə işləyir İliyimizə Samirə Məmmədli. Elədir, çox yaxşı ifadə edirsiniz bu prosesi. Bir azdan zəng çalınacaq Hamı zəngi gözləyir... Cavanşir Yusifli. Birinci pasajdan sonra sanki üzümüzə didaktika havası dəyir, düşünürsən ki, müəllif nəsə nəsihətamiz sözlər deyəcək, ancaq orda da durmur, Deyir: Bir azdan zəng çalınacaq fikir ver, uşaqlar doğrudan da, zəngi gözləyir burda ikimərtəbəlilik var, hiss edirsənmi, zaman işləyir, ancaq iliyimizə İki mərtəbədir məna: real və irreal zəng çalınsa, hamı harasa gedəcək… Samirə Məmmədli. Bir də başqa bir məqam var. Sizin dediyiniz o məna anidən dəyişir, hər şey qarışır, bilmirsən, bu nədir, əcəl zəngidirmi, yoxsa başqa bir şey ? Heminqueydəki kimi.
ana xəttidir, mən bilən, XVII əsrdə ispan poeziyasındakı barokko hadisəsindən irəli gəlir və onu xatırladır. Ümumiyyətlə, bu yazıçıya bir istinad var şeirdə, adı çəkilməsə belə. Bu şeirdə, sənin ifadənlə deməli olsaq, isti‐ nadlar çoxdur, həm də “sitatlar”. Samirə Məmmədli. Nə mənada? Cavanşir Yusifli. Bayaq barokkonu ded‐ im.
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|