445
Hasan Hüseyin ADALIOĞLU
Oğuz Türkmen aynîliğini ortaya koymaktadır.
25
13. Yüzyıldan itibaren Oğuz
adının yerini tamamen Türkmen adı aldı.
26
Türkiye’de, Osmanlı döneminde
19. yüzyıldan sonra aşayiş ve devlet otoritesinin temini için mecburi iskan et-
tirilerek göçebe yaşam tarzından vazgeçirtilen gruplar da kendilerini “Yörük
Türkmenler” olarak tanımlarlar. 17. yüzyıldan önce yerleşik hayata geçenler
ise kendilerini “Manav Türkmenler” olarak tanımlarlar.
Aslında Türkiye’nin nüfusunun oldukça büyük bir bölümü köken olarak
Yörük-Türkmen’dir. Fakat Türklerin Anadolu’ya göçüyle yerleşik hayata ge-
çen Oğuz Türkleri “Türkmen” adıyla kalmış
göçebe kalanlar ise Yörük adıyla
anılmışlardır. Aşağıdaki harita Eskişehir ve civarındaki Türkmen yerleşimini
göstermektedir.
Eskişehir ve civarında Türkmen yerleşim yerleri.
27
Sonuç olarak 11. yüzyılın son çeyreğinde Maveraünnehir, İran, Harezm ve
Horasan bölgelerinde yaşayan ve daha ziyade Selçuklu Devleti bünyesindeki
Oğuzlar/Türkmenler, Anadolu’ya gelerek burayı yurt edindiler. Anadolu’nun
muhtelif yerlerine iskân edilen Türkmenler yerleştikleri bölgelere, kasaba,
köy ve beldelere çoğunlukla kendi boy isimlerini veriyorlardı. Eskişehir ve
civarına farklı zamanlarda göç eden Türkmenler Kayı, Kınık, Bayat, Dodur-
ga, Yazır, Döğer, Avşar, Karkın, Bayındır, Çepni, Peçenek ve Büğdüz gibi boy
25 Kaşgarlı Mahmud, Divân u Lügati’t-Türk, Çeviren Besim Atalay, Ankara 1985, c. III,
s.55.
26 F. Sümer,
age., , s. 51
27
Harita 3.
“Erdoğan Boz-Semra Günay Aktaş, 112 K 405 No’lu Eskişehir İli Dil Atlası”
adlı projeden alınmıştır.
446 Eskişehir ve Civarına Yapılan Selçuklu/Oğuz (Türkmen) Göçleri
adlarını, yerleştiklere yerlere verdiler. Eskişehir ve çevresinde hemen hemen
bu yer adlarının hepsine rastlamaktayız.
Nitekim bu dönemde yerleştikleri topraklarla bütünleşebilmek için böl-
geye yerleşen Oğuz boylarının adlarını taşıyan Sivrihisar’ın Yazır, Kınık,
Döğer, Koçaş, Kepen, Ayvalı, Avşar; Mihallıçık’ın Kayı, Büğdüz, Bayındır,
Eymür, Eğri Bayad, Oğuz, Köpek; Alpu’nun Bozan ve Yakakayı gibi köy
adları bunun göstergesidir. Yerleşim yerlerinin bazısı, önemli şahısların adına
Porsuk, Bozan, Kaymaz, Hasan Bey gibi; bazısı da Sultan Deresi, Söğüd,
Söğüd Eyüğü, Kara Eyük, Çukur Viran gibi bölgenin coğrafi özelliğine göre
verilmiştir.
11. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlayan Oğuz (Türkmen) göçleri
sayesinde Anadolu Türkleşmiş ve İslamlaşmıştır. Bu göçler, Eskişehir’in göç
tarihi bakımından çok önemli bir sosyal durumdur. Bugün farklı algılansalar
da Eskişehir civarındaki Türkmenler, Yörükler ve Manavlar, Oğuz (Türkmen)
göçleri ile Anadolu’ya gelip yerleşmiş Türklerdir.
Kaynakça
Anna Comnena, Alexiad, Çeviren Bilge Umar, İnkılap Kitapevi, İstanbul
1996.
Âşıkpaşazâde, Tevârih-i Âl-i Osman, nşr. Âli Bey, İstanbul 1332 (1914).
Claude Cahen,
Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çeviren Yıldız
Moran, İstanbul 1979.
Erdoğan Boz-Semra Günay Aktaş, 112 K 405 No’lu Eskişehir İli Dil At-
lası” adlı proje.
Erol Altınsapan, Ortaçağ’da Eskişehir ve Çevresinde Türk Sanatı (11.-15.
Yüzyıllar Mimarisi), Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir 1999.
Fahameddin Başar, “Ertuğrul Gâzî” mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslam An-
siklopedisi, İstan bul 1994.
Fahameddin Başar, “Osmanlıların Karacahisar’ı Fethi ve Eskişehir Civarı-
na Hakim Olmaları”, Tarihte Eskişehir Sempozyumu-I 2-4 Kasım 1998, Bildi-
riler, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları; No. 1285, Eskişehir 2001.
Faruk Sümer, Oğuzlar (Türkmenler)Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları,
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları: 170, İkinci
Baskı, Ankara 1972.
447
Hasan Hüseyin ADALIOĞLU
Georg Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, Çeviri Fikret Işıltan, TTK., An-
kara 1999.
Gregory Ebu’l-Ferec (Bar Hebraeus), Abu’l-Farac Tarihi, Türkçeye Çevi-
ren; Ö. Rıza Doğrul, TTK. Yayınları, Ankara 1987.
Halime Doğru, “Eskişehir’de XIII. Yüzyıldan XX. Yüzyıla Salı Mescidi”,
I. Uluslar arası Dünden Bugüne Eskişehir Sempozyumu-Siyasi, Ekonomik,
Sosyal ve Kültürel Yapı, Bildiriler, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No:
1631, Eskişehir 2005.
Halime Doğru, Osmanlı İmparatorlunda Yaya-Müsellem-Taycı Teşkilatı
(XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Sultanönü Sancağı), Eren Yayınları, İstanbul 1990.
Kaşgarlı Mahmud, Divân u Lügati’t-Türk, Çeviren Besim Atalay, Ankara
1985.
Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihan-nümâ, Yayınlayan: F. Reşit Unat-M. Altay
Köymen, Ankara 1987.
Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, Siyasi Tarih Alp Aslan’dan
Osman Gazi’ye (1071-1328), 6. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1998.
Suzan Albek, Dorylaion’dan Eskişehir’e, Anadolu Üniversitesi Eğitim
Sağlık ve Bilimsel Araştırma Vakfı No: 89, Eskişehir 1991.
Yağmur Say, “Karakeçili Aşireti ve Eskişehir’e İskânı İle Kuyucak Karye-
sindeki Özbekli Cemaati”, Turkish Studies International Periodical For the
Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/3 Spring
2009.