Uluslararasi sempozyumu

440 Eskişehir ve Civarına Yapılan Selçuklu/Oğuz (Türkmen) Göçleri 

alıkoymak mümkün olmamıştı.

10

 Bu durumda, 1162 yılından sonra Eskişe-

hir (Sultanönü) ve Seyitgazi’nin doğusunun, yasal olarak Selçukluların eline 

geçtiği söylenebilir.

11

Nihayet, 1176 Eylül’ünde Miryokephalon zaferinden sonra modern çağ-

ların Eskişehir’i iskan edilmeye başlandı. Bir göçmen konaklaması şeklin-

de  başlayan  yerleşme  hiç  bir  plan  ve  program  öngörmeden  gelişti. Yeterli 

bulunan doğal koşullar bir süre konaklayan göçmenlerin yerleşmesine yar-

dımcı  olmuş,  artan  nüfusla  birlikte  burası  bir  uç  kenti  olarak  gelişmiştir.

12

   

İmparator Manuel’in 1180 yılında ölümünden sonra, Eskişehir bölgesindeki 

Bizans egemenliğinin iyice zayıfladığı anlaşılıyor. 1186 yılında iyice yaşla-

nan II. Kılıç Arslan, Anadolu Selçuklu Devletini on bir oğlu arasında paylaş-

tırdığında, Ankara merkez olmak üzere Çankırı, Kastamonu ve Eskişehir’i 

melik Muhyiddin Mesud’un idaresine vermişti. 1197’de şehrin batısında yer 

alan Bozüyük, Bizans sınırını teşkil etmekteydi. Bundan sonra Kütahya dahil 

olmak üzere Orta Anadolu’nun batısının kısmen Selçuklu egemenliği altına 

girdiği bilinmektedir. Bu dönemde, kuzeyden güneye Sinop, Eskişehir ve An-

talya hattı Türk-Bizans sınırı olma özelliğini muhafaza etmiş, Sultanönü de, 

Selçuklu Devletinin vazgeçilmez bir uç vilayeti olmuştur. 

13

II. Kılıç Arslan’dan sonra, yaklaşık kırk yıl batı sınırında Selçuklu Bizans 

ilişkilerinin aynı düzeyde kaldığı ve siyasi bir kıpırdanma olmadığı görülür.

14

 

Ancak  13.  yüzyılın  ortalarından  itibaren  Babaî  İsyanı  (1240)  gibi  önemli 

bir sosyal olayın patlak vermesi ve hemen sonrasındaki Moğol işgali (Kö-

sedağ Savaşı 1243) Anadolu’da nüfus hareketliliğini yeniden canlandırmış, 

halk, Moğolların baskısıyla batıya doğru uç bölgelere göç etmiştir. Selçuk-

lu hükümdarları doğudan gelen kalabalık Türkmen guruplarını uç bölgelere, 

Türk-Bizans sınırlarına sevk ediyorlardı. Bu dönemde 1240-1261 yılları ara-

sında Sultanönü-Kütahya arasındaki Türkmen Dağı denilen bölgede, üç yüz 

bin civarında göçebe Türkmen halkı yaşıyordu.

15

10   Halime Doğru, “Eskişehir’de XIII. Yüzyıldan XX. Yüzyıla Salı Mescidi”, I. Uluslar 

arası  Dünden  Bugüne  Eskişehir  Sempozyumu-Siyasi,  Ekonomik,  Sosyal  ve  Kültürel  Yapı, 

Bildiriler, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 1631, Eskişehir 2005, s. 10. (9-16)

11   O. Turan, age, s. 202; Georg Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi, Çeviri Fikret Işıltan, 

TTK., Ankara 1999, s. 336.

12   H. Doğru, agm., s. 11.

13   O.Turan, age., s. 216-220; H. Doğru, aynı yer.

14   Bu dönem Selçuklu sultanları I. Gıyaseddin Keyhüsrev (1192-96/1205-11), II. Rükneddin 

Süleymanşah  (1196-1204),  I.  İzzeddin  Keykavus  (1211-1220)  ve  I.  Alaeddin  Keykubad 

(1220-37)’dır.

15   O.Turan, age., s. 507.

---

441

                                                   Hasan Hüseyin ADALIOĞLU 

Eskişehir ve civarına yerleşen Türkmenler arasında Osmanlıların ataları 

olan Kayı Türkmenleri de vardı. I. Alaeddin Keykubad göçebe Türkmenleri 

batı bölgelere sevk ve iskan ederken, 1230 yılında Kayıları Ankara yakınla-

rındaki Karacadağ’a yerleştirmişti. Bir süre sonra Ertuğrul Gazi idaresindeki 

Türkmenler, Selçuklu sultanına müracaat ederek sürüleri için daha verimli 

topraklara gitmek istediklerini söylediler. Sultan Alaeddin Keykubad da on-

lara,  Eskişehir-Söğüt  arasındaki  bölgeye,  yani Aşağı  Sakarya  Havzası’nda 

bulunan verimli topraklara, yerleşmelerine izin verdi.

16

Ertuğrul  Gazi  ve  beraberindeki Türkmenler,  Söğüt’e  yerleştikleri  sırada 

Eskişehir, merkezi Konya olan Selçuklu Devletine bağlı bir şehir olup, şehrin 

yakınındaki Karacahisar Kalesi Bizanslıların elinde idi. Selçuklu Sultanı I. 

Alaeddin Keykubad, ülkesinin batı sınırlarını emniyet altına almak için, 1231 

yılında  Eskişehir  bölgesine  geldiği  sırada,  Ertuğrul  Bey  sultanın  huzuruna 

giderek, ona bağlılığını bildirmiş, yanındaki kuvvetlerle beraber emrinde ol-

duğunu söylemişti. Nitekim Sultanın bu seferi sırasında Ertuğrul Gazi idare-

sindeki Selçuklu birlikleri ile Bizans arasında, bugünkü Pazaryeri-Bozöyük 

arasındaki  Ermeni  Derbendi  denilen  yerde  yapılan  savaşı  Selçuklu  ordusu 

kazandı.  Bu  zafer  haberi,  Sultanönü’nde  bulunan  I. Alaeddin  Keykubad’a 

iletildiğinde, sultan, Ertuğrul Gazi’yi taltif ederek Sultanönü’nü ona verdi. 

Selçuklu sultanı daha sonra Karacahisar’ı kuşattı. Ancak bu sırada Moğolla-

rın Anadolu’ya girip birçok yeri yağmaladıkları haberi ulaşınca, kalenin mu-

hasara işini Ertuğrul Gazi’ye bırakarak Konya’ya döndü. Ertuğrul Gazi uzun 

bir mücadeleden sonra Karacahisar’ı ele geçirerek kazandığı ganimetin beşte 

birini Alaeddin Keykubat’a gönderdi. Sultan da Ertuğrul Gazi’nin bu hizmet-

lerine karşılık Söğüt’ü mülk olarak verdi.

17

  Bu gelişmelerden sonra Eskişehir 

ve civarında Selçuklu hakimiyetinin sağlandığı; cami, mescid ve zaviye gibi 

binaların bu aşamadan sonra yapıldığını görüyoruz.

Türkler, yerleştikleri topraklarla bütünleşebilmek için çoğu zaman, eski-

den yaşadıkları yerlerin ya da mensup oldukları boyların adlarını vermişler-

dir. Nitekim bu dönemde bölgeye yerleşen Oğuz boylarının adlarını taşıyan 

Sivrihisar’ın Yazır, Kınık, Döğer, Koçaş, Kepen, Ayvalı, Avşar; Mihallıçık’ın 

Kayı, Büğdüz, Bayındır, Eymür, Eğri Bayad, Oğuz, Köpek; Alpu’nun Bozan 

ve Yakakayı köyleri bunun göstergesidir. Yerleşim yerlerinin bazısı, önemli 

16   Âşıkpaşazâde, Tevârih-i Âl-i Osman, nşr. Âli Bey, İstanbul 1332 (1914), s. 4; F. Başar, 

“Osmanlıların Karacahisar’ı Fethi ve Eskişehir Civarına Hakim Olmaları”, s. 116-117.

17      Mehmed  Neşrî,  Kitâb-ı  Cihan-nümâ, Yayınlayan:  F.  Reşit  Unat-M. Altay  Köymen, 

Ankara 1987, I, s. 65-66; Fahameddin Başar, “Ertuğrul Gâzî” mad., Türkiye Diyanet Vakfı 

İslam Ansiklopedisi, c. 11, s. 314-315.

---