Uluslararasi sempozyumu
Yüklə 26,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mezar Taşlarında Gövde Biçimleri
- Birinci tipte
- İkinci tipteki
- Bitkisel Bezemeler a
429 Halit ÇAL 17-21 cm. dilimindedir 16 . Aynı dönemden Türkiye’de bu tiptekilere göre daha kalındırlar. Mezar Taşlarında Gövde Biçimleri: 91 mezar taşından 34 tanesinin fotoğrafı veya gövde biçimini gösterir çizi- mi verilmemiştir. Bu yüzden değerlendirme 57 mezar taşına göre yapılmıştır. Mezar taşı tipleri oluşturulurken gövde yatay kesiti ve mezar taşının ön görü- nüşü bir arada düşünülerek yapılmıştır. Mezar taşlarının tamamı gövde yatay kesiti itibarıyla dikdörtgendir. İki ana tip vardır: Birinci tipte 30 örnek 17 yer alır. Bunlarda yatay kesit dikdörtgen, ön görü- nüş ise düşey dikdörtgendir, yani dikdörtgen prizma biçimlidir. Biri dışında 18
tamamında dikdörtgen ana çerçevenin içinde ön görünüşte üst kısma kabart- ma olarak sivri kemer yapılmıştır. Kemer başlama noktaları gövde kenarın- dan değil biraz içerden başlatılarak bir kademe yaratılmıştır (1-4, 6. Fot.)
1-Bulgar mezar taşı 2-Bulgar mezar taşı 3-Bulgar mezar taşı (Tekin 1988:kat.4) (Tekin 1988:kat.15) (Tekin 1988:kat.36) 4-Bulgar mezar taşı 5-Ahlat mezar taşı (Tekin 1988:kat.60) 16 - 12 cm:1, 15 cm:2, 17 cm:10, 18 cm:3, 20 cm:10, 21 cm:4, 22 cm:3, 23 cm:3, 25 cm:3, 29 cm:1, 35 cm:1 17 -Kat. Nu: 4,6,8,13,14,15,16,17,20,24,27,32,34,35,36,38,42,43,45,47,48,49,50,53,54,86,8 8,90,91
18 - Kat. Nu: 60 430 Tataristan ve Türkiye’deki 13-14. Yy. Mezar Taşlarının Karşılaştırılması 6- Kazan, Kuzey Türbe içindeki mezar taşları (www.bolgar.info) Ahlat (Karamağaralı 1992), Erciş (Uluçam 2000) ve Gevaş (Başak 2008) mezarlarında baş ve ayak taşlarının büyük kısmı düşey dikdörtgen prizma biçimlidir (5. Fot.). Bu bakımdan Bulgar mezar taşlarıyla benzeşirler. Ancak Türkiye’dekiler az daha uzundur, işçilikleri iyidir ve süslemeleri yoğundur. Akşehir’deki 54 mezar taşından 5 (Benli 1992:kat. 6,7,8,10,50), Kırşehir’de- ki 82 baş ve ayak taşından ise 3 (Göktürk 2008:kat.40,46,49) tanesi bu tipte- dir. Orta Anadolu örnekleri sayıca az olmalarına karşılık ölçüleri biraz küçük olmak üzere Bulgar mezar taşlarına yakındır. 13-15. Yüzyıllar itibarıyla Edir- ne ve Bursa’da ise bu tip görülmez. Mezar taşlarında sivri kemer Türkiye’de 13. Yüzyıla iner. Ancak Bulgar mezar taşlarındaki gibi dikdörtgen gövdenin tepeliğinde aynı zamanda bir sivri kemer biçiminde verilen ejderli örnekler Ahlat’ta 1270-1506 yıllarındandır (Karamağaralı 1992:74). İkinci tipteki 11 örnek 19 doğrudan sivri kemerlidir. Hepsi sivri kemerli olmakla birlikte kemer tipleri küçük değişiklikler gösterir. İki tanesinde (Kat nu:18-19) birinci tipte olduğu gibi kemer başlangıcı gövde kenarından değil biraz içerden başlar. Aslında üstteki dikdörtgen çerçevenin sivri kemerden daha geride olması itibarıyla birinci ve ikinci tipler arasında fazla bir fark yoktur. Birbirlerinin alt grubu olarak da görülebilirler (7-10. Fot.).
19 - Kat nu: 1, 9,10,11,25,26,29,33,37,18,19 431 Halit ÇAL 7-Bulgar 8-Bulgar 9-Bulgar 10-Bulgar mezar taşı mezar taşı mezar taşı mezar taşı (Tekin 1988:kat.1) (Tekin 1988:kat.18) (Tekin 1988:kat.26) (Tekin 1988:kat.11) 14-15. yüzyıllarda Gevaş’ta 64 mezardan bir tanesinde (Başak 2008:env 3), Akşehir’deki 54 mezar taşından 5 Benli 1992:kat. 4,5,20,21,53), Kırşe- hir’de ise 82 mezar taşından 35 tanesi sivri kemerlidir. Bursa’da oran daha da artar. Sivri kemer Osmanlı döneminin sonuna kadar Türkiye’deki mezar taşlarında yaygın bir tip olmuştur. Konya’daki en eski örneği 1265 tarihlidir (Karamağaralı 1992:2) 57 mezar taşından 16 tanesi 20 çeşitli seviyelerde kırık olduğundan nasıl bir tepeliğe sahip oldukları anlaşılamamaktadır. Sadece tepelik kısmı kırık olan- lar itibarıyla bunların da diğer iki tipten birine girebileceklerini söyleyebiliriz. Sonuç itibarıyla Tataristan Bulgar mezar taşlarında iki tip vardır ve bunlar birbirine yakındır. Bezeme: Fotoğrafı ve çizimi verilen 57 mezar taşından 29 tanesi yazı dı- şında bezemelidir. Bezemeler genellikle tepelikte sivri kemer alınlığındadır. 57 mezar taşından 16 tanesinin üst bölümleri kırık olduğundan bunlarda be- zeme olup olmadığı anlaşılamıyor. Mevcut durum itibarıyla süsleme oranı- nın yarıdan biraz fazla olduğunu söyleyebiliriz. Bezemeleri bitkisel (27 örnekte) ve geometrik (4 örnekte) olmak üzere iki bölümde ele alabiliriz.
benzer (11. Fot.). Geometrik bir şekil olarak da görülebilir. 15 örnekte yer 20 - Kat. nu: 2, 3, 5, 21, 22, 23, 28, 30, 31, 39, 40, 41, 44, 61, 87, 89
432 Tataristan ve Türkiye’deki 13-14. Yy. Mezar Taşlarının Karşılaştırılması alır. Tepelikteki sivri kemer kavsinin içini doldurmaktadır. Bunlardan bir ta- nesinde (40 nu.) dilim sayısı dört olmakla birlikte bir iki örnekte olduğu gibi çapraz eksenlerdeki daha kısa dilimlerin taştaki aşınmadan dolayı algılanma- dığı düşünülebilir.
11-Bulgar mezar taşı (Tekin 1988:kat.47) 12-Giresun mezar taşı 19. yy. b-Tepelikteki sivri kemerin kemer başlama noktalarını birleştiren yatay kuşak içindeki s şeklinde kıvrımlı bir saptan rumiye benzer yaprakların çık- tığı düzenleme 7 örnekte görülür 21 (13. Fot.). Bir tanesinde ( kat. 5) diğerleri gibi üst yatay kuşak içinde değil, en altta büyük ve serbest rumi geçmesine benzer düzenleme tam anlaşılamamaktadır. 13-Bulgar mezar taşı 14-Bulgar mezar taşı 15-Bulgar mezar taşı (Tekin 1988:kat.86) (Tekin 1988:kat.19) (Tekin 1988:kat.21) c-Gülçeler 4 örnektedir 22 . Tepeliğinde kemer kavsi olan birinde kemer alınlığında, kemer olmayan diğerlerinde taşın üst kısmında iç içe iki daire içinde bir gülün üstten görünüşüne benzer bir çiçekli düzenlemedir (14. Fot.). d-Bir gülün yandan görünüşünü andıran çiçek aşınmadan dolayı tam anla- şılamamaktadır (15. Fot. Kat nu:21). Geometrik düzenlemeler: a-Tek örneğinde (Kat. Nu:60, 16. Fot.) bir daire içine, merkezinde bir dai- re olan sekiz köşeli yıldız yerleştirilmiştir.
21 -Kat. Nu: 6, 17,18, 34, 53, 86, 91. 22 - Kat nu:19, 20, 22, 23. Yüklə 26,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|