Uluslararasi sempozyumu
Yüklə 26,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bulgar 90
424 Tataristan ve Türkiye’deki 13-14. Yy. Mezar Taşlarının Karşılaştırılması 76 1333 Argat (?) 29 Sare 35 Asiye
75 1318,
Savman 45 1315 Aşura 18 1303 Seyte (Seyyide?) 49 1320
Ayvu 38 Sübeyte 30, 48 Cevher
17 1323
Yakım (?) 74 Çeker Elti 15 Yakut
91 mezar taşında 91 farklı erkek adı belirledik. Genelde baba adı belirtil- mekle yetinilmişken birkaç örnekte dört kuşak öncesine kadar yazılmıştır. Dil Türkçedir. Adlardan 37 tanesi Arapça, 1 tanesi Rusçadır. Kalanlardan çoğu- nun Türkçe olduğu açık olmakla beraber bazılarının Türkçe olup olmadığı kesin değildir, bunları belirlemek de uzmanlık alanımızın dışındadır. Yalnız Arapça olanlarda oranın Türkiye’ye göre hayli düşük olduğu açıktır. Çok kullanılan adlar sırasıyla şöyledir: Muhammet 10, Ali 7, İsmail 7, İbrahim 6, Hasan (Esen?) 5. Kadınlarda ise 26 ad vardır. Bunlardan 11 tanesi Arapçadır. Türkiye’de 15. Yüzyıldan itibaren İslam kültürü dolayısıyla Arapça adların çoğaldığı belirtilmektedir (Kurt 1995:218-220). En çok kullanılandan başla- mak üzere bazı şehirlerde sıralama şöyledir. Adana’da 1572 yılında Mehmet, Ali, Ahmet, Mustafa (Kurt 1993:173-200), Bolu Göynük’te Mehmet, İbra- him, Mustafa, Ahmet (Çal 2007a:320), 16. yüzyılda Çorum’da Mehmet, Ali, Mustafa, Hüseyin, Hasan, Ahmet, İbrahim, Kastamonu’da Mehmet, Mustafa, Ahmet, Osman (Çal 2008:373), Ordu’da Ahmet, Ali, Hasan, İbrahim, Mus- tafa, Süleyman, Tokat Niksar’da Mehmet, Ali, Ahmet, Mustafa (Gümüşsoy 2002:100), 16. Yüzyılda Bozok Sancağında Ali, Mehmet, Hasan, Hüseyin, Ahmet ( Metin 2013). Türkiye’deki bu adlar 15-20. Yüzyıldandır. Tataristan ve Türkiye’de Arap adlarının çok kullanılması bakımından benzer bir durum olduğunu söyleyebiliriz. Ancak Bulgarlarda Arapça kişi adları Türkiye’ye göre daha azdır. Türkiye’de özellikle Ahlat ve Bursa’da daha çok asker, sivil idareci ve bilim insanlarının mezar taşlarında ölen kişinin adından önce onu övücü sı- fatlara çok yer verilir. Volga Bulgarlarında bu tür sıfatlar yalnızca 2 örnekte 425 Halit ÇAL görülür. İlgi çekici olan Bulgarlarda bu kısmın yine Türkçe, Türkiye’de ise Arapça olmasıdır. Türkiye örneklerindeki Türkçe tercümelerin bile Arapça- sından fazlaca farkının olmaması Türkçe bakımından düşündürücüdür. Ahlat ve Bursa’da yaygın olması Türkiye’deki güçlü devlet geleneğine bağlayabi- liriz.
Ahlat: Haza kabru es said eş şehid eş şaab el gasir el ömr el mungıs bi şebabihi el mukri el alim el amil Müfti el ferikayni alaulmille veddin Osman ibn el merhum / İzzeddin … ebi’l Kasım / ibn Muhammed el Galati / İntekale ila rahmetillahi / teala fi evahiri / şehr Safer sene seman / ve sittin ve sittemie (Karamağaralı 1992:112, 1269 tarihli) Bu kabir said, şehid, şabb, gençliğine doymamış, kısa ömürlü, çok okuyan, ilmine göre hareket eden, iki cemaatin müftisi, dinin ve milletin ulusu, 668 yılı Safer ayının sonlarında(ekim 1269) Allah’ın rahmetine intikal eden Osman b. Merhum İzzu’d-Din … Ebi’l-Kasım b. Muhammed Galati’nindir…’’ Bursa: Üstad-ı ahali-i zaman ve musellemu’l-kulli / fi avanihi el-mevla muslihu’l-mille / ve’d-dîn eş-şehir bi- Hocazade / bevve’ehu’llahu meca’n- nebiyyin ve’s-sıddıkin tuvuffiye ti bukrati / yevmi’l-hamis es-sani aşera / min şehri Rebiü’l-evvel senete 893 haza’l- abdu el-muhtac ila rahmeti’lla hi teala / huve’l-bahru’l-hıd ammu ve’l-habru’l- ’etemmu Sultan / el-ulema’i’l-muhakkıkin burhanu’l-fudala’i / el-mudakkıkin el- mahir fi’l-furu ve’l-’usûI ve ilhamun fi’l-meşruı / ve’l-makuli adıdu’l-İslami / fi’l-şehri ve’t-tehsfuti.... (Karaçağ 1994:Kat.52, 1487 tarihli) ‘Yaşadığı çağın üstadı ve zamanındaki herkes tarafından kabul gören din ve milleti ıslah eden Hocazade diye meşhur kişidir. Allah onu nebi ve sıddıklarla beraber haşretsin 893 yılı Rebiulahir ayı 12. Perşembe günü sabahı vefat etmiştir Allah Teala’nın rahmetine muhtaç bu kul, büyük bir deniz, kamil bir alim, muhakkik alimlerin sultanı, müdekkik fazılların burhanı, temel ve furu ilimlerde mahir Akli ve nakli ilimlerde ilham kaynağı, açıkta ve gizlide İslam’ın destekçisidir Bulgar 90: culamâsemne seven mescidsemne camâret tanan ekil hayrâtlu elüvvi berekâtlu (Tekin 1988:190) Bilginleri seven, mescitleri inşa eden, çok hayır sahibi, eli bereketli,
zahidlarqa sewgân mâscidlârni cimarât qılqan üküş hayrâtlığ (Tekin 1988:190) Bilginleri eğiten, zahidleri seven, mescitleri inşa eden, çok hayır sahibi Mezar taşının kime ait olduğu Volga Bulgarlarında Türkçe, Türkiye’de ise haza kabrü-lahdi-ravzatü-türbetü gibi kalıplarla Arapça olarak yazılmıştır. Ahlat ve çevresinde yaygın olan bu kalıp Batıya gidildikçe azalır. Ali Yuwâri hirhüm [belüwi] kü (Ali Yuvari cariye(si) (nin) (mezar taşı) dır.) Haza kabru Osman bin Mesud Rahmetullahi sene Hamse ve semanine ve hamse mie (Bu kabir Osman b. Mesud’undur. Allah ona rahmet etsin. 585 (1189) yılında (vefat etmiştir) (Karamağaralı 1971:Kat.19) Yüklə 26,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|