Uluslararasi sempozyumu

504 Qəzali (1058-1112) Sufizmində “xəlvət” və “riyazət” Metodları

və tənasüxü qəbul etmirdi). Bu məqama yetişən insanın qəlbindən keçənlər 

bəzən şəxsi fəaliyyətindən asılı olmayaraq, nəsibinə çıxır. El arasında “Alla-

hın sevimli qulu” ifadəsi məhz belə insanlar haqqında söylənir. Əbəs deyilmir 

ki, “Allah sevəni hər kəs sevər”. 

Nəfsi kamilə mükəmməl nəfs halı hesab olunur. Bu hal peyğəmbərlərə xas 

olan, nübüvvət nuru ilə aydınlanan bir məqamdır.     

Ədəbiyyat

Имам Эазали. Ищйау улцмид-дин. 4 ъилтде. Ъ. 1. Юнсюз Убейдуллащ 

Кцчцк, теръцме еден: Ащмед Сердароьлу. Истанбул: Йайлаъык матбаасы,  

1974, 1168 с.

Керимов Г.  Ал-Газали и суфизм.  Баку: «Элм» 1969, 110 с.

Имам  Эазали.  Ел  мункызу  мин-ед  далал.  Теръцме  Щцсейн  Турал. 

Истанбул: Ъаьалоьлу йайыневи, 1963, 96 с.

Имам  Эазали.  Ищйау  улцмид-дин.  4  ъилтде.  Ъ.  2.  Теръцме  еден: 

Ащмед Сердароьлу. Истанбул: Йайлаъык матбаасы,  1974,  924 с.

Имам  Эазали.  Ищйау  улцмид-дин.  4  ъилтде.  Ъ.  3.  Теръцме  еден: 

Ащмед Сердароьлу. Истанбул: Йайлаъык матбаасы, 1975,  929 с. 

Имам  Эазали.  Ищйау  улцми  д-дин.  4  ъилтде.  Ъ.  4.  Теръцме  еден: 

Ащмед Сердароьлу. Истанбул: Йайлаъык матбаасы, 1975, 1200 с.

Имам Эазали. Кырк есас («Ел ербаин фи-усулиддин») Тцркъелешдирен 

Йаман Арыкан, Истанбул: Ескин матбаасы, 1970, 431 с.

Имам Эазали. Кимйайы саадет. Теръцме А. Фарук. Истанбул: «Мей-

ан», 1979, 814 с.

Имами  Эазали.  Тасаввуфун  есаслары.  Чевирен  Рамазан  Йылдыз. 

Истанбул: «Щашмет» матбаасы, тарихсиз, 224 с. 

Имам Эазали. Эийбет. Теръцме Й.Алкын. Истанбул: Бащар йайыне-

вы, 1974, 128 с.

Имам Эазали. Бидайетцл щидайе. Теръцме Абдулкадыр Акчичек, Ис-

танбул: Бедир йайыневи, 112 с.

Имам  Эазали  ве  батинилик.  И.А.Чубукчу.  Анкара:  Ресимли  поста 

матбаасы, 1964, 80 с. 

Imam Gazali. Абидлер йолу. Теръ. Йаман Арыкан. Истанбул: Йайлаъык 

матбаа, 1968, 300 с. 

Имам Эазали. Кийамет ве ащирет. Истанбул: Щакикат ЛТД, 1996, 384 

с.

---

505

Iradə ZƏRQAN 

Имам Эазали. Далалетден щидайете. Теръцме, нот ве изащлар Ащмед 

Субщи Фурат. Истанбул: Шамил йайыневи, 1972, 107 с.

Имам Эаззали. Тещафцтцл-феласифе. Теръцме Мащмут Кайа. Истан-

бул: Фатищ, 2005, 179 с.

Имам  Эазали.  Девлет  башканларына.  Теръцме  Осман  Шекерчи. 

Истанбул: «Фатищ» матбаасы, 1969, 176 с.  

Имам Эазали. Ей оьул. Истанбул: Бедир йайыневи, тарихсиз, 88 с.

Имам Эазали. Ел мцршидул емин ила мевизетул муминин. Теръцме 

Абдулкадир Акчичек. Истанбул: Бедир йайыневи, 1989, 270 с. 

Имам  Эазали.  Илащи    низам.  Тцркъелештирен  Йаман  Арыкан. 

Истанбул: Уйаныш йайыневи, 1986, 704 с.

Tusi Ebu Nesr Serrac. El-Lüma.İslam Tasavvufu. Tasavvufla ilgili sorular 

ve cevaplar. Tercüme: Kamil Hasan Yılmaz. İstanbul: Altınoluk, 1996, 558s. 

İradə  Zərqanayeva.Qəzalinin  fəlsəfi-etik  görüşləri.  Bakı:  Təknur, 

2007,142s. 

Mətanət  Şəkixanova.  Sufizm  fəlsəfəsinin  “kamil  insan”  konsepsiyası. 

Bakı: Təknur, 2007, 157 s.

---

---

Atatürk Dönemi İskân Politikaları ve Göçmenlerin İskânı 

 Uygulamaları (1920-1938)

İbrahim ERDAL 

1

İskân konusu, imparatorluklar döneminde yoğun olarak toprakların iktisa-

di anlamda şenlendirilmesi amacıyla kullanılmışken, ulus devletlerin kurul-

duğu dönemlerde bu uygulama hem iktisadi hem de stratejik olarak homojen 

bir demografik yapı sağlama amacıyla da kullanılmıştır.

2

 Devletler stratejik 

olarak kendisi için vazgeçilmez olarak gördüğü topraklarda demografik ya-

pıyı değiştirmek için iskân politikasına başvurmuştur. Bu yaklaşım Osmanlı 

devletinin Balkan politikasında görüldüğü gibi yıkılış sürecinde Balkan dev-

letlerinde de uygulanmış, stratejik bölgeler ve şehirlerde demografik yapının 

değişiminin sık sık yaşandığı görülmüştür. 

Demografik yapı aynı zamanda ulus devletlerin kendi toprak bütünlüğü-

nü koruma endişesiyle başvurduğu iskân politikasının önemli yönlerindendir. 

Uluslaşma sürecinde kurulan devletler homojen bir toplum ortaya koyabil-

mek  için  “öteki”  üzerinde  göç  politikası  uygulamış  ve  tek  tip  toplum  için 

faaliyet göstermiştir. Yıkılış süreci içerisinde Osmanlı devleti bakiyesi olarak 

kurulan Balkanlardaki ulus devletler de toprak kanunu, istimlâk kanunu gibi 

çeşitli yasal düzenlemeler ve siyasi antlaşmalarla kendi bölgelerinde homojen 

bir toplum yaratmayı planlamışlardır.

3

 Osmanlı devleti yöneticileri bu yasal 

düzenlemeler ve antlaşmalar sonucu meydana gelen göç hareketleri ve göç-

men sorunlarına çözüm bulabilmek amacıyla iskân metodunun siyasi yönü 

olan nüfus değişimini gündeme getirmişlerdir. Balkan devletleri arasında da 

yapıla gelen bu antlaşma gereği de Osmanlı devletinin sınırlarında göçmenle-

rin iskânı sorunuyla karşı karşıya kalmıştır. 1878 yılında Mithat Paşa bir İngi-

liz mecmuasına verdiği beyanatta Bulgaristan’ın belirli bölgelerindeki Türk-

ler ile Osmanlı topraklarında yaşamakta olan Bulgarların karşılıklı değişime 

tabi tutulabileceklerini teklif ettiklerini belirtmiştir. Balkanlarda yaşanan bu 

uygulamalar, baskı ve zulümler zorunlu göçe tabi tutma vakaları ile Balkan 

1  Yrd. Doç. Dr., Bozok Üniversitesi

2  Yusuf  Halaçoglu,  XVIII.  Yüzyılda  Osmanlı  İmparatorluğunun  İskân  Siyaseti  ve 

Aşiretlerin Yerleştirilmesi, TTK, Ankara, 1997, s. 1.

3   Yaşar Nabi, Balkanlar ve Türklük, Ankara 1936, Ulus matbaası, s.156; İlhami SOYSAL, 

Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1945), Ankara 1989, Türk Tarih Kurumu yayını, 

s.248.

---