Uluslararasi sempozyumu
Yüklə 26,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tablo İçi Dipnotlar
- Selçuklu Sanatında Kadın Tasvı̇rlerı̇ : Sanat Eserlerı̇nden Hareketle Bı̇r Değerlendirme Başak Burcu TEKİN 1 Giriş
- Selçuklu Kültüründe Kadın
212 Türk Dünyası’nın Ortak Kültürel Mı̇rası Olarak Nasrettı̇n Hoca Karakterı̇ ve Fıkraları Tablo İçi Dipnotlar 1 Ufuk Tavkul, Kafkaslarda Nasreddin Hoca “Sovyet İdeolojisi Açısından Karaçay Folklorundaki Nasra Hoca Fıkralarının Sosyo-Kültürel Tahlili”, I. Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Sempozyumu Bildirileri, Akşehir, 2005, [s. 284-290], s. 284. 2 Hasan Orazayev, “Kumuklarda Molla Nasreddin”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Nasreddin Hoca Seksiyonu Bildirileri, Kültür Bakan-
3 Hasan Orazayev, “Kumuklarda Molla Nasreddin”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Nasreddin Hoca Seksiyonu Bildirileri, Kültür Bakan-
4 M. Acaroğlu, “Nasrettin Hoca’nın İkiz Kardeşleri, Bunlar Arasındaki Benzerlikler ve Ayrılıklar”, I. Milletlerarası Nasreddin Hoca Sempozyumu
5 Abraham Yaari, Catalogue of Judeo-Spanish Books in The Jewish Nati- onal and University Library, Jerusalem Special Supplement to “Kirjath Sep- her”, Cilt: X, Kudüs, 1934, s. 90 (671 Sayılı Kayıt). Selçuklu Sanatında Kadın Tasvı̇rlerı̇ : Sanat Eserlerı̇nden Hareketle Bı̇r Değerlendirme Başak Burcu TEKİN 1 Giriş Selçuklu kültürü Türk kültür tarihi içinde önemli bir yere sahiptir. Selçuklu kültürünü önemli kılan özelliklerinden biri de İslamiyet öncesi Türk kültürü ile İslamiyet’i harmanlayarak Türk-İslam kültürünün temellerini atması ve bu anlayışın gelişmesini sağlamasıdır. Selçuklular Türk-İslam kültürü algısını oluştururken akl-ı selim ile hareket etmiş ve kendilerinden önce İslamiyet’i kabul etmiş toplumların davranışlarını bire bir kabul etmek yerine, bu davra- nışların gerçekten İslamiyet’e uygun olup olmadıklarının değerlendirmesini yapmışlardır. Selçuklu’nun bu yaklaşımını kadın konusunda da görebilmek mümkündür. Bu çalışmada, Selçuklu kadınlarının toplum içindeki üst düzeydeki statüle- rinin ve etkin rollerinin Selçuklu sanat eserlerinde nasıl görselleştiği üzerinde durulacaktır. Selçuklu dönemi çini levhalar, seramik tabaklar, heykellerdeki kadın tasvirleri araştırma konusu olarak seçilmiştir. Bu sanat eserlerindeki kadın tasvirleri, giysi ve saç özelliklerinin tanımlanması ötesinde kaynaklarda anlatılan Selçuklu kadının kimliği ve statüsü açısından incelenecektir. Araş- tırma sınırlılığı açısından başlı başına bir inceleme alanı olan imar faaliye- tinde bulunan kadın baniler konu kapsamına dahil edilmemiştir. 2 Anadolu Selçuklu dönemine ait bir aşk öyküsü olan ve Konya’da resimlenmiş Varka 1 Yrd. Doç. Dr., Melikşah Üniversitesi 2 Anadolu Selçuklu’da kadın banilerin etkinliği üzerine yapılmış araştırmalar Selçuklu’da kadının statüsünün sanat aracılığıyla yorumlanması alanında öncü niteliğindedir. Bates ve Crane’e ait ilk çalışmalarda kadın baniler ve yapıları ile ilgili bilgiler bulunmaktadır (Bates, 1978, s.245-260 ; Crane 1993,s.1-57). Kerim Türkmen ve Aynur Durukan tarafından genişletilen araştırmalarda Selçuklu kadınların imar faaliyetindeki etkinliği hakkında daha çok bilgi edinilebilmektedir. Özellikle Kerim Türkmen, Kayseri merkezinde kadın banilerin faaliyetleri ile ilgili mimari bilgileri aktarmaktadır (Türkmen,1998, s.437-449; 2012,.s.20–54). Aynur Durukan’ın Hunat Hatun odaklı araştırmaları Anadolu Selçuklu’da kadınların etkinliği üzerine bilgiler içermektedir (Durukan, 1996, s. 25-44; 1998, s.15-36 2001, s. 43-132). Mehmet Çayırdağ, Müjgan Cunbur ve Azize Yasa’nın çalışmaları literatürde önemli bir yere sahiptir (Cunbur, 1987, s. 341-348; 1996, s. 585-619; Çayırdağ, 1981,s.2-4; Yasa,2001,s.423-455). Rustam Shukurov
makalelerinde sadece Bizans ve Ermeni kadınların etkin olduğunun üzerinde durmakta diğer Selçuklu kadınlarından bahsetmemektedir (Shurov, 2012,s.115-150; 2013,s.713-729). 214 Selçuklu Sanatında Kadın Tasvı̇rlerı̇ : Sanat Eserlerı̇nden Hareketle Bı̇r Değerlendirme ile Gülşah el yazması önemli görsel belge niteliğinde önemli bir eserdir. (Yu- suf-u Meddah,1976;2007). Ancak resimli el yazma kitaplar içindeki tasvirler yazılı öyküye bağlı görsel anlatımlar olduğundan Varka ile Gülşah 3 kadının statüsü açısından öykü ile birlikte daha kapsamlı bir araştırmada değerlen- dirme konusudur. Ortaçağ İslam dünyasında kadının statüsü ilgili araştırmalar tarandığın- da iki farklı yaklaşımın ağırlığı hissedilir. Birinci yaklaşımda, hangi toplum olursa olsun, İslamiyet öncesi kültürel değerlerin etkisi asgariye indirgenerek din merkezinde açıklamalar yapılmaktadır. Bu çalışmalarda, Ortaçağ İslam medeniyetleri kapsamında genellikle Emevi, Abbasi, Fatimi gibi İslamiyet öncesi Arap geleneklerinin hakim olduğu kültürlerden söz edilmektedir. Sel- çuklu, Artuklu, İlhanlı ya da Timurlu gibi Asya kökenli kültürlerde kadının konumuna birkaç cümle ile değinilmektedir. İkinci yaklaşımda tam tersi tek yönlü genelleme ile İslamiyet’in etkisi göz ardı edilerek, İslamiyet öncesi Türk kültürü çerçevesinde kadının konumunu değerlendirmektedir. Bu ça- lışmada ise daha bütüncül bir yaklaşımla her iki açıdan Selçuklu kültüründe kadın değerlendirilmeğe çalışılacaktır. Ortaçağ Avrupa sanat eserlerindeki kadın tasvirlere de değinerek Selçuklu kültüründeki kadınların konumu karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.
Selçuklular, İran’dan Anadolu’ya, Kafkaslardan Arabistan yarım adasına kadar genel hatları ile sınırlandırılabilecek zorlu coğrafyalarda kök salmaya çalışan bir medeniyet olmuştur. Siyasi, sosyal ve kültürel açıdan müca- deleler içinde geçen bir tarihi bulunur. Hasan Sabbah ve Haçlı Seferleri her şeyin düzene gireceği anlardaki en beklenmedik sorunlar için örnek olarak verilebilir. Selçuklu kadını, bu kadar zorluğun içinde en güçlü ve güvenilir destekçi olarak görülmüştür. Selçuklu eserlerinde eşleri ile beraber, arkadaş grupları içinde ya da tek başına yapılmış kadın tasvirleri dikkati çeker. Bu tasvirlerde kadının birey değerinin korunduğu gözlemlenir. Selçuklu kültüründe kadın-erkek şeklin- de hiyerarşik bir cinsiyet ayırımı değil “biz” bilincine dayalı bir yaklaşım söz konusudur. Tarihi kaynaklarda baba olarak, koca olarak, ağabey ya da kardeş olarak erkeğin; aynı şekilde anne olarak, eş olarak, kız kardeş olarak kadının birlikte bir yaşamı tüm zorlukları ile paylaşılması üzerine anlatılar bulunmak- 3 Bu konu ile ilgili bkz. (Koçu, 1967;İnal 1995; Haral,2006) Yüklə 26,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|