14
5
İndi bu dəqiqə biləcəm və yaddaĢ iĢə düĢdü, tanıdı
bilirəm bilirəm nəinki bilirəm hətta eşidirəm
eşidirəm başımı aşağı əyib yeknəsəq nəsihətcil səsi dinləyirəm elə bil bu səs heç vaxt bitmək
bilməyəcək elə hey bu cür donquldanacaq və gözümün ucuyla baxıb tərs inadkar yumru başı küt
enli saqqalı görürəm onlar da aşağı əyilib mənsə düşünürəm ki Axı bu adam bunları yeməkdən
özünü necə saxlaya bilir və ağzımın iyini duyuram dilim intizarın isti duzuyla ağlayır gözüm
boşqabdan qalxan isti buğun dadına baxır “Noxuddu – o, ucadan dedi. – Aman Allah,
melassayla
biĢirilmiĢ çöl noxududu”.
Deyəsən, keçmiĢə təkcə düĢüncəsi qayıtmamıĢdı, yoxsa səsi daha əvvəl eĢidərdi; çünki onu
çıxaran kəs də, bayaq o özü pəncərənin qabağında heç nədən ehtiyatlanmadığı kimi, səs
salmamağa, gizlincə yaxınlaĢmağa çalıĢmamıĢdı. O, bəlkə də, bu səsi eĢitmiĢdi. Ancaq
sürütmə
geyinmiĢ ayaqların yumĢaq addım səsləri ev tərəfdən yavaĢ-yavaĢ mətbəxə yaxınlaĢanda onun
heç tükü də tərpənmədi; sonra qəfil geri çevriləndə bir andaca bərələn gözlərilə iç qapıdan ona
tərəf yaxınlaĢan zəif iĢığı gördü. Açıq mətbəx pəncərəsi lap yaxındaydı, bir-iki addıma dərhal
bayıra sıçraya bilərdi, amma yerindən tərpənmədi. Heç əlindəki boĢqabı da yerə qoymadı. Hətta
çeynəməyinə də ara vermədi. Qadın qapıdan içəri girəndə əlində boĢqab otağın tən ortasında
dayanıb, ağzındakı yeməyi çeynəyirdi. Qadının əynində solğun xələt vardı, əlindəki Ģamı xeyli
hündürdə tutduğu üçün iĢıq düz onun sakit, ciddi, heç bir təlaĢ keçirməyən sifətinə düĢürdü. Zəif
Ģam iĢığında ona otuz – otuz bir yaĢ ancaq vermək olardı. Qapının ağzında dayanmıĢdı. Bir
dəqiqədən də çox beləcə, demək olar ki, eyni pozada dayanıb – birinin əlində boĢqab, o
birininkində isə Ģam – bir-birinə baxdılar. Co çeynəməyinə ara verdi.
– Əgər sizə, sadəcə, yemək lazımdısa, onu burda tapa bilərsiniz, – qadın çox quru, sakit,
asta səslə dedi.
11
Gecə yatmaq üçün soyunmuĢ qadının yarıçılpaq bədəninə yuxarıdan düĢən zəif, yumĢaq
Ģam iĢığında baxanda ona otuz – otuz bir yaĢ ancaq vermək olardı. Onu gündüz iĢığında görəndə
isə Co anladı ki, otuz beĢi çoxdan haqlayıb. Sonralar qadın özü dedi ki, qırx yaĢı var. “Elə dedi
ki, onu qırx bir kimi də, qırx doqquz kimi də anlamaq olar”, – Co fikirləĢdi. Ancaq bu, elə ilk
gecədə baĢ vermədi; o qadın neçə yaĢı olduğunu ona deyənəcən neçə-neçə bu cür gecələr ötüb
keçdi.
Qadın, ümumiyyətlə, ona az Ģey danıĢırdı. Hətta Co onun qarımıĢ qız yatağının daimi
müsafirinə çevrildikdən sonra belə, onlar çox az, təsadüfdən-təsadüfə danıĢırdılar. Bəzən ona elə
gəlirdi ki, onlar, ümumiyyətlə, danıĢmırlar və o, bu qadını qətiyyən tanımır. Sanki, o, iki
qadınla üzləĢmiĢdi: biri gündüzlər hərdənbir gördüyü, bir-iki kəlmə kəssə də, düz-əməlli
14
6
danıĢmadığı, o biri isə birlikdə yatdığı, amma gözü ilə görmədiyi, bir kəlmə belə kəsmədiyi
qadın idi.
Hətta bir il keçəndən sonra da (artıq yonqar sexində iĢləyirdi), o bu qadını gündüzlər yalnız
Ģənbə günləri iĢdən sonra və bazar günləri, ya da qadının onun üçün hazırlayıb, mətbəx
masasının üstündə saxladığı yeməyin dalınca evə gəlməyə imkan tapdığı vaxtlar görürdü. Bəzən
qadın özü də mətbəxə düĢərdi, amma heç vaxt o yeyib qurtaranacan orda qalıb gözləməzdi;
bəzən isə xüsusən də daxmada yaĢadığı vaxtlar, ilk dörd-beĢ ay ərzində qadın onu arxa tərəfdəki
artırmada qarĢılayardı; onlar orada dayanıb, demək olar ki, bir-birlərini tanımayan adamlar kimi
söhbət edərdilər. HəmiĢə də ayaq üstə olardılar: qadın özünün, görünür, çoxsaylı, tərtəmiz, çit ev
donlarından birində, bəzən də baĢına bağladığı kənd yaylığında, o isə artıq tər-təmiz ağ köynəkdə
və hər həftə ütülənən diaqonal Ģalvarda olardı. Heç vaxt danıĢmaq, söhbət eləmək üçün bir yer
tapıb əyləĢməzdilər. Co onu oturulu halda yalnız bircə dəfə görmüĢdü, o da bir dəfə birinci
mərtəbədəki pəncərədən içəri boylanarkən qadının orda əyləĢib nəsə yazdığını görərkən
olmuĢdu. Bu qadının poçtla çoxlu məktub alıb göndərdiyini, hər səhər vaxtının bir qismini
birinci mərtəbədəki, demək olar ki, yaĢanmayan, mebeldən kasad otaqlardan birində üstü
sürtülüb solmuĢ, cızıq-cızıq olmuĢ yazı masasının arxasında tələm-tələsik nəsə yazmaqla
keçirdiyini heç bir maraq göstərmədən öyrənib biləndən düz bir il sonra isə onun əlliyə qədər
ünvandan Ģəxsi və iĢgüzar sənədlər aldığından, direktorlara, qəyyumlara, müəllimlərə iĢgüzar,
maliyyə yönümlü, dini məsləhətlər, tələbə qızlara, hətta Cənubdakı onlarla zənci kollecinin
məzun qızlarına Ģəxsi və praktik məsləhətlər göndərdiyindən xəbər tutmuĢdu. Qadın bəzən üç-
dörd günlüyünə evdən yoxa çıxır, harasa qeyb olurdu; ürəyi istədiyi vaxt gecə onunla görüĢə
bilsə də, yoxa çıxdığı zamanlar onun məktəbləri ziyarət etdiyini, müəllimlərlə, Ģagirdlərlə
görüĢdüyünü yalnız bir ildən sonra aydınlaĢdıra bilmiĢdi. Memfisdə qadının bütün iĢlərilə bir
zənci vəkil məĢğul olurdu; o, bu Ģəhərdəki məktəblərdən birinin qəyyumlar Ģurasının üzvüydü və
qadının vəsiyyətnaməsindən əlavə onun ölümündən sonra cənazəsinin harda, necə dəfn olunması
barədə öz əliylə yazdığı təlimatı da buradakı seyfdə saxlayırdı. Bunu biləndən sonra Ģəhərin ona
münasibətini anladı, hərçənd onu da yaxĢı baĢa düĢürdü ki, Ģəhər bu qadın haqqında onun
özündən də az Ģey bilir. Öz-özünə dedi: “Deməli, burda mənə dəyib-toxunan olmaz”.
Bir dəfə ağlına gətirdi ki, qadın bircə dəfə də olsun onu evə dəvət etməyib. O, bircə dəfə də
olsun mətbəxdən o yana keçməyib; mətbəxə isə artıq özündən razı halda, diĢlərini ağarda-ağarda
girir, girərkən də düĢünürdü: “O artıq məni buraya buraxmaya bilməz. Özü də bunu yaxĢı bilir”.
Elə mətbəxə də gündüzlər yalnız qadının onun üçün hazırlayıb masanın üstünə qoyduğu yeməyə
görə gedirdi. Gecələr evə girəndə isə hər dəfə birinci gecəki hala düĢürdü: hətta qadın onu
gözləsə belə, yataq otağına qalxarkən özünü oğru, qarətçi kimi hiss edirdi. Hətta bir il keçəndən
sonra da o bu qadının yanına elə girirdi ki, elə bil, hər dəfə onu yenidən qızlıqdan məhrum