13
9
onu unutmusan bu da bizim romeonun pulcuğazları allah bilir yolda hansı bazar günü
məktəbinin kassasını soyub indi onlar bobbinindi bəyəm görmədin özü ona verdi səxavəti gözünə
girsin nə deməkdir götür onları qızım hamısını yığışdır hesab elə ki borcunu ödəyib ya da xatirə
hədiyyəsi və ya buna bənzər bir şey kimi qəbul elə nədi götürmək istəmir belə de sən bir
bədbəxtliyə bax gör nə müşkülə düşmüşük burda atıb getməyəcəyik ki döşəmə çürüyəcək onda
deşiklər açılacaq artıq belə bir deşik açılıb, amma o çox böyükdür bu pul ona çatmaz ona
ümumiyyətlə heç nə çatmaz ey bobbi ey balaca düz eləyirsən mən özüm onları bobbi üçün
götürərəm heç nəyi götürə bilməzsən yəni demək istədim ki yarısını götürərəm bobbi üçün əl
vurmayın onlara heyvərələr onlar nəyinizə lazımdı bu onun pullarıdır aman allah pul onun
nəyinə gərəkdi o ki hər şeydən pulsuz istifadə edir onlar ona gərək deyil istəyirsən bobbidən
soruş gör ona pul lazımdı biz ona nə üçün ödəyək havayı verirlər dedim ki onlara əl vurma
mənim deyil ki burda qoyub gedəm bobbinindi sənin ki deyil yoxsa lənət şeytana deyirsən ki
onun sənə də borcu qalıb yoxsa məndən xəlvət sən də özünü kredit hesabına ona təslim etmisən
dedim ki, onlara əl vurma rədd ol sən də bu nə puldur hərəyə beş-altı dollar ancaq düşər Sonra
sarıĢın qadın onun üstünə əyildi, – bu zaman o, sakitcə qadına baxırdı, – donunun ətəyini
qaldırdı, corabının boğazından bir dəstə pul çıxardı, onların arasından bir əskinas götürüb onun
Ģalvarının kiçik saat cibinə soxdu. Sonra qadın yox oldu tez olun tez olun burdan çıxaq sən özün
hələ hazır deyilsən hələ kimononu qatlayıb çamadana qoyacaqsan yaxanı bağlayacaq ən azı bir
dəfə də pudralanacaqsan mənim çamadanımı, şlyapamı bura gətir indi get yox sən bobbinin
qalan çamadanları götür gedin maşına minin maksla məni orda gözləyin elə bilirsiniz mən sizi
burda tək qoyacam ki onun o axırıncı pulunu da əkişdirəsiniz tez olun çıxın burdan
Sonra onlar çıxıb getdilər: son addım, son qapı cırıltısı. Sonra o, maĢın mühərrikinin iĢə
düĢdüyünü eĢitdi, cücülərin səsi batdı; maĢının gurultusu onların vızıltısından daha gur çıxırdı,
sonra bərabərləĢdi, yavaĢ-yavaĢ zəiflədi, axırda yalnız cücülərin vızıltısı qaldı. Lampanın düz
altında uzanmıĢdı. Hələ tərpənə bilmirdi, sadəcə, heç nə görmədən baxır, heç nə anlamadan
dinləyirdi; naqilin ucları hələ birləĢməmiĢdi və o, hərdənbir uĢaq kimi dodaqlarını yalaya-yalaya
sakitcə uzanıb qalmıĢdı.
Sonra naqilin ucları bir-birinə toxundu, birləĢdi. Bunun hansı anda baĢ verdiyini dəqiq
bilmədi, yalnız birdən hiss etdi ki, baĢı bərk ağrıyır, ehmalca qalxıb oturdu, tədricən özünə gəlib
ayağa qalxdı. BaĢı gicəllənirdi, bütün otaq düĢüncələri kimi yavaĢ-yavaĢ, yellənə-yellənə baĢına
fırlanırdı; buna görə də düĢüncəsi Hələ yox dedi. Amma hələ də heç bir ağrı hiss etmirdi, heç
zorla kamoddan yapıĢıb güzgüdə ĢiĢkin, qana bulaĢmıĢ sifətinə baxmağa, əlini ona
toxundurmağa baĢlayanda da hiss etmədi. “Aman allah, – dedi. – Gör məni nə hala salıblar”. O
hələ fikirləĢmirdi, hələ Ģüuruna gedib çatmamıĢdı Artıq burdan getmək lazımdı Artıq burdan
getmək lazımdı Qapıya yaxınlaĢdı, kor, yaxud lunatik adamlar kimi əllərini irəliyə uzatdı.
14
0
Qapıdan necə keçdiyini his etmədən, dəhlizə çıxdı, sonra o biri yataq otağına girdi, yəqin ki, hələ
bu barədə fikirləĢməsə də, çıxıĢ qapısına doğru getdiyinə ümid edirdi. Bu yataq otağı da darısqal
idi. Amma ona elə gəldi ki, sarıĢın qadın hələ də burdadı, nahamar, darısqal divarlar onun
döyüĢkən, almaz təmkinli mötəbərliyi önündə ĢiĢib dağılır. Çılpaq kamodun üstündə yarım
litrlik viski ĢüĢəsi atılıb qalmıĢdı, demək olar ki, doluydu. Götürüb onu yavaĢ-yavaĢ, qurtum-
qurtum, heç bir acılıq hiss etmədən içdi, ayaq üstə dura bilmək üçün kamoddan yapıĢdı. Soyuq,
melassa
6
kimi dadsız viski boğazına axdı. Viski ĢüĢəsini yerinə qoydu, kamoda söykənib baĢını
aĢağı saldı, heç nə fikirləĢmədən, bəlkə, özü də bilmədən gözləməyə baĢladı; bəlkə də,
ümumiyyətlə, heç nəyi gözləmirdi. Sonra içdiyi viski bədənində qızıĢmağa, özü isə yavaĢ-yavaĢ
baĢını bulamağa baĢladı, içi-içalatı tədricən qızıĢıb hallandıqca düĢüncəsi də o cür yavaĢ-yavaĢ
hərəkətə gəldi: “Burdan getmək lazımdı”. Dəhlizə qayıtdı. Ġndi beyni aydınlaĢmıĢdı, yalnız
bədəni sözünə baxmırdı. Onu bütün dəhliz boyu çıxıĢ qapısına çatanadək birtəhər, divardan tuta-
tuta özüylə daĢımalı oldu, fikirləĢdi: “Hə, tez ol, özünə gəl. Burdan çıxmaq lazımdı”. FikirləĢdi
Birtəhər təmiz havaya, soyuğa, sərin qaranlığa çıxa bilsəydim Əlləriylə qapının dəstəyini necə
axtardığına tamaĢa elədi, onlara kömək etmək, zorla saxlamaq, yönləndirmək istədi. “YaxĢı ki,
qapını arxadan bağlamayıblar, – deyə düĢündü. – Aman Allah, yoxsa səhərəcən burda qalardım.
Bu halda nə pəncərəni aça, nə də bayıra çıxa bilərdim”. Axır ki, qapını açdı, bayıra çıxdı, onu
arxasınca örtdü, özünə əziyyət vermək istəməyən bədənini bu iĢə zorla məcbur etdi; tərk edilmiĢ
evdəki iki lampa hələ də tərk edildiklərindən xəbərsiz halda, bir vaxtlar ucuz Ģəhvani gecələrə,
çirkli, bulaĢıq stəkanlara, çirkli, minilmiĢ yataqlara biganə qaldıqları kimi indi də içəridə hökm
sürən sakitliyə, boĢluğa, bu atılmıĢlığa biganə halda sakitcə yanırdı. Bədəni bir az özünə gəldi,
indi sözünə daha yaxĢı qulaq asırdı. Qaranlıq artırmadan keçib ay iĢığına düĢdü; baĢ-gözü qana
bulaĢmıĢ, ac mədəsi viskinin dəmindən qızıĢıb qəddarlaĢmıĢ, azğınlaĢmıĢ halda, burdan baĢlayıb
düz on beĢ il davam edəcək küçəyə çıxdı.
Bir müddət sonra içkinin dəmi avazıdı, sonra yenisilə əvəz olundu, yenidən avazıdı, amma
küçə bitmək bilmədi. O gecədən baĢlayaraq yüzlərlə küçə hiss olunmayan döngələri, bir-birini
əvəzləyən mənzərələri, cürbəcür dayanacaqları ilə bir-birinə calandı; kiməsə yol yoldaĢı oldu,
nəyəsə xəlvəti mindi, gah qatarda, gah yük maĢınında, gah da arabada elə hey yol getdi; budur,
iyirmi, iyirmi beĢ, otuz yaĢında sifətində hələ də daĢ kimi tərpənməz, qəddar ifadə, çirkli, cırıq
da olsa, Ģəhərli kostyumunda arabada əyləĢib, arabaçı isə onun kim olduğunu, hardan gəlib hara
getdiyini heç cür kəsdirə bilmir, soruĢmağa da cəsarəti çatmır. Küçə onu çəkib özüylə
Oklahamaya, Missuriyə, hətta lap cənuba – Meksikaya apardı, ordan da geriyə, Ģimala –
Çikaqoya, Detroyta qaytardı, sonra isə təzədən cənuba və nəhayət, Missisipiyə gətirib çıxardı.
Bu küçə düz on beĢ il uzandı: Ģəhərlərin vəhĢi, iyrənc fasadları arasından keçib getdi; bu
6
Melassa – qara patka, mət (Ģəkəri çıxarılmıĢ çuğundur tullantısı)