Umumiy doc

5.8-§. SOCHILUVCHAN MODDALAR SATHINI O‘LCHASH 
5.14 – 
расм
.
Радиолокацион
 
сатҳ
 
ўлчагичи
 
схемаси
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

182 
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda turli shakldagi va hajmdagi 
idishlardagi sochiluvchan moddalar sathni o‘lchash — 
suyuq moddalar sathni nazorat qilishga nisbatan ancha 
murakkab masaladir. Bu sochiluvchan moddalarning 
idishlarni to‘ldirishda va bo‘shatishda gorizontal sirtga ega 
bo‘lmay, balki sochiluvchan moddaning zarrachalari 
orasidagi ishqalanish va ma’lum bir ilashish natijasida 
qiyaliklar hosil qilishi bilai bog‘liq. Sochiluvchan 
muhitlarning idish tubiga va devorlariga bosimi sathning 
balandligiga 
mutanosib 
emas, 
chunki 
sochiluvchan 
materiallarga Paskal qonuni ta’sir etmaydi. Ko‘pchilik 
sochiluvchan materiallar (ayniqsa sement, qum, selitra, shakar, un, tuz va shularga 
o‘xshash) saqlashda sochiluvchanligini yo‘qotadi, ya’ni yopishuvchanlik xossasiga 
ega bo‘ladi. Bulardan tashqari, ular idishlarning sirtiga va sath o‘zgartkichlari sezgir 
elementlariga yopishishi mumkin, bu esa yopishqoqlik bilan birga materialning qiya 
va ba’zi hollarda vertikal tekisliklarda osilib turishiga olib keladi. Ba’zi sochiluvchan 
moddalarning (bug‘doy, tuz va boshqalar) abrazivligi bunkerlarda o‘rnatiladigan sath 
datchiklarini tez ishdan chiqaradi, uyumli moddalar esa ularni mexanik 
shikastlantirishi mumkin. 
Bir qator sochiluvchan moddalar (tuz, un, konsentrlangan ozuqalar, oltingugurt 
va boshqalar) idishlarda muvozanatli, oson alangalanuvchan, ma’lum sharoitlarda esa 
portlash xavfi bo‘lgan changni hosil qiladi. SHuning uchun elektr sath o‘lchagichlar, 
faqat portlash xavfi bo‘lmaydigan hollarda qo‘llanilishi mumkin. 
Sochiluvchan muhitlarni o‘lchash sharoitlarining va tavsiflarining turlichaligi 
sochiluvchan materiallar sathini o‘lchaydigan asboblarning katta nomenklaturasini 
belgilaydi: mexanik, kontaktli-mexanik, vaznli, qalqovichli, elektrik, radioizotopli, 
ultratovushli va boshq. SHuni ta’kidlab o‘tish kerakki, suyuk muhitlarning sathni 
o‘lchovchi yuqorida qarab chiqilgan bir qator asboblardan sochiluvchan 
moddalarning sathini o‘lchash uchun foydalanish mumkin. Biroq sochiluvchan 
moddalar sathini nazorat qiluvchi ommaviy chiqarilgan asboblar sanoatda TJABT ni 
5.14 – 
расм
.