242
asboblar suzib yuruvchi va batamom cho‘kadigan qalqovichli bo‘ladi. Birinchi tur
asboblarda zichlikni o‘lchash qiymati qalqovichning cho‘kish chuqurligiga bog‘liq
bo‘ladi. Ikkinchi tur asboblarda qalqovichni cho‘kish chuqurligi o‘zgarmaydi. Faqat
uning itaruvi kuchi o‘lchanadi, bu kuch esa suyuqlikning zichligiga mutanosib
bo‘ladi.
Birinchi tur zichlik o‘lchagichlarda qalqovichning
og‘irlik
kuchi
qalqovichga
zichligi
ρ
bo‘lgan,
tekshiriladigan muhit tomonidan ham suyuqlik yuzasida
bo‘lgan zichligi
0
ρ
bo‘lgan muhit tomonidan (6.32- rasmga
qarang)
ta’sir
etadigan
itaruvchi
kuch
bilan
muvozanatlashadi. Qalqovich
muvozanatda
turganida
itaruvchi kuch qalqovichning og‘irlik kuchiga teng bo‘ladi.
Bu erda, tekshirilayotgan muhit zichligining har bir
qiymatiga qalkovichning ma’lum botish chuqurligi mos
keladi. Ixtiyoriy shakldagi qalkovichga ta’sir etuvchi
itaruvchi kuch Arximed qonuniga ko‘ra aniqlanadi:
dx
x
S
g
dx
x
S
g
F
x
h
x
h
x
∫
∫
+
=
−
0
0
)
(
)
(
ρ
ρ
, (6.31)
bu erda
0
ρ
— suyuqlik ustidagi muhitning zichligi; g — erkin tushish tezlanishi;
ρ
—qalqovichning pastki qismi botirilgan suyuqlikning zichligi; S — qalqovich kesimining yuzi,
h — qalqovichning balandligi; x — qalqovichning suyuqlikka botish sathi.
O‘zgarmas kesimli qalqovich uchun
F
(x)
=
ρ
0
g S h +(
ρ
-
ρ
0
) g S X . (6.32)
Agar suyuqlik ustida havo bo‘lsa, u holda
r
0
=0. Unda umumiy holda
∫
⋅
=
x
x
x
dx
S
g
F
0
)
(
)
(
ρ
. (6.33)
O‘zgarmas kesimli qalqovich uchun itaruvchi kuch ifodasi qo‘yidagi
ko‘rinishda bo‘ladi
F=
ρ∙
g
∙
S
∙
x . (6.34)
6.32- rasmda suzib yuruvchi qalqovichli zichlik o‘lchash asbobining prinsipial
6.32 –
расм
Dostları ilə paylaş: 
