Umumiy pedagogika fanidan ma’ruza materiallari Tuzuvchi: pedagogika fanlari bo’yicha falsafa doktori M. N. Sobirova

Qur’on va uni tarbiyaviy ahamiyati
Islomning kirib kelishi, «Qur’on» kitobi islom dunyosida alohida ahamiyat kasb etadi.
Har bir musulmon beshta ruknni bajarishi zarur.

1. 
   «La ilaha illalloh va Muhammadu-r-rasululloh»
   deb shahodatlik berish.
   
2. 
   Namoz o’qish.
   
3. 
   Zakot berish.
   
4. 
   Ro’za tutish.
   
5. 
   Imkoniga ko’ra hajga borish.
   

Payg’ambar Muhammad ibn Abdulloh (570-632)ning to’rt choriyori:

1. 
   Abu Bakr-as-Siddiq (632-634 y.)*⁴.
   
2. 
   Umar ibn-Xattob (634-644 y.)*.
   
3. 
   Usmon ibn Affon (644-656 y.)*.
   
4. 
   Ali ibn Abu Tolib (656-661)*lar 23 yil davomida
   xat-savodi borligi uchun «Qur’on» oyatlarini yod olib va
   xat bilan bitganlar.
   

«Qur’on»ni birinchi bo’lib sahobalardan Zayd ibn Sobit kiyik terisiga sahifalagan. Uchinchi xalifa Usmon uni 6 nusxa ko’chirtirib, turli shaharlarga yuborgan. «Qur’on» so’zi arabcha «Qiroat» degani bo’lib, 114 suradan iborat. «Qur’on»dagi «Zumar» surasining 18-oyatida shunday fikrlar bor: «Mening bandalarimga - so’zga quloq tutib, uning eng go’zaliga (yahni najotga eltuvchi, rost so’zga) ergashadigan zotlarga xushxabar bering! Ana o’shalar Alloh hidoyat qilgan zotlardir va ana o’shalargina aql egalaridir».
Ko’rinib turibdiki, Islomda bilim, aql inson kamolotining mezoni hisoblanib, inson ko’rish, eshitish, aqlni ishlatish vositasida bilish qobiliyatiga ega bo’ladi, deyilgan.
«Qur’on»dagi oyatlar va ularda ilgari surilgan qoidalar
«Qur’on»da ehsonga loyiq kishilarga, birinchi navbatda, ota-onalar kiritiladi va ota-ona haqi belgilab beriladi. «Al-Isro» surasining 23-24-oyatlarida ota-onaga yaxshilik qilish Alloh taologa ibodat qilishdan keyin ikkinchi vazifa sifatida ta’kidlanadi.
Mazkur oyatlarda eng oliy insoniy muomala qoidalari sifatida quyidagilar belgilangan:

• 
  Ota-ona harakatining farzandga malol kelmasligi.
  
• 
  Ota-ona bilan gaplashganda ularga og’ir botadigan so’z
  aytmaslik.
  
• 
  Ota-onaga ehtirom bajo keltirish.
  
• 
  Ota-onaga rahm-shafqat qilish.
  
• 
  Ularning haqqiga duo qilish.
  

«Qur’on»da sabr ham ehson bilan bir qatorda sanaladi.
«Ey Muhammad, mashaqqat va ozorga sabr qiling! Zotan, Alloh chiroyli amal qiluvchilarning ajr-mukofotlarini zoya etmas», deyiladi «Xud» surasining 115-oyatida.
Masalan, shijoat qiyinchiliklarga sabr qilish natijasida namoyon bo’lsa, iffat shahvoniy hirsga sabr qilishdan iborat; halimlik jahlga sabr qilish mezoni sifatida talqin etiladi.
Yana bir oliy sifat bu sadoqatdir, deb ta’lim beriladi «Qur’on»da. Olijanoblik ruhiy holat bo’lib, inson kamolotini ko’rsatuvchi xislatdir, deyiladi «Xajr» surasining 9-oyatida.