Ün ey m im arlı

GÖRÜŞ

Torba yasa içindeki imar kanunu 8. maddesinde 

yapılan bu değişiklik ile, tamamen intikamcı bir 

mantığın eseri olarak, TMMOB’ye bağlı birimle-

rin mesleki denetim yapması yetkisi ellerinden 

alınmış,  mimari  projeler  fikir  ve  sanat  eserleri 

kapsamından çıkarılmış, yerinden yönetim ku-

rumları olan belediyelerin ve TMMOB’nin ana-

yasal hak, yetki ve görevleri gasp edilmiştir. 

Bu  kanunla  yapılmak  istenen,  birçok  rant  ve 

talan projesinin hayata geçmesini önleyen ve 

buna  muhalefet  eden  TMMOB’nin  kamusal 

alandan tasfiye edilmesidir. Bu kanunla yapıl-

mak istenen, mesleki denetim yetkisi elinden 

alınarak  TMMOB’nin  etkisizleştirilmeye,  söz 

ve  eylem  gücünün  kırılmaya  çalışılmasıdır. 

Bunlarla  beraber  bu  kanun  mesleğin  uygu-

lanmasında  standartların  uygulanmasının 

denetimini  devre  dışı  bırakarak  niteliksiz  üre-

timin  gelişmesine,  denetimsiz  yapılaşma  ve 

denetimsiz  alanlar  oluşturma  sonucunun  or-

taya çıkmasına, böylece sağlıksız, niteliksiz ve 

güvenliksiz  yapılaşmanın  gelişmesine  neden 

olacaktır.  Aynı  zamanda  mimar,  mühendis  ve 

şehir  plancılarının  mesleki  denetimlerinin  ya-

pılmasının  önüne  geçerek  sahte  mühendis, 

mimar  ve  şehir  plancılarının  çoğalmasına  yol 

açacaktır. Teknik müşavirlik firmalarının hayata 

geçirilmesiyle  birlikte  meslektaşlarımızın  işle-

rini kaybedeceği, imzacı konumuna düşeceği 

bir köleleştirme ve emeği değersizleştirme sü-

recinin de önünü açacaktır.

Anayasa’nın  135.  maddesine  göre  hizmet  bakı-

mından  yerinden  yönetim  kuruluşu  olan  kamu 

kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının özerk-

liğinin  anlamı; “meslek  topluluğunun  kendilerini 

yöneten kuralları bizzat saptayabilmeleri; Anayasa 

ve yasaların çizdiği sınırlar içinde hareket edebil-

me  özgürlüğü  ve  yetkisidir”.  Meslek  odalarının 

üyeleri  ile  ilişkisi  ve  faaliyetlerini  ilgilendiren  bir 

düzenlemenin,  meslek  topluluğunun  görüşüne 

dahi  başvurmadan  apar  topar  yasalaştırılması, 

yerinden  yönetim  anlayışıyla  bağdaşmadığı  gibi 

meslek odalarının, mesleğin yürütülmesine ilişkin 

kuralları koyma yetkisi ve meslektaşları üzerindeki 

denetim yetkisi Anayasa’nın 135. maddesine aykırı 

ve 6235 sayılı kuruluş yasası göz ardı edilerek elle-

rinden alınmaya çalışılması demokrasi anlayışıyla 

da bağdaşmamaktadır.

Yine 3194 sayılı imar Kanunu’nun 8. maddesine 

eklenen (i) ve (j) bentleriyle de 5846 sayılı Fikir 

ve  Sanat  Eserleri  Kanunu,  4117  sayılı  Edebiyat 

ve  Sanat  Eserlerinin  Korunmasına  Dair  Bern 

Sözleşmesi’nin  Kabulüne  Dair  Kanun  ile  Ana-

yasaya  aykırı  olarak;  mimarların  İnsan  Hakları 

Evrensel Beyannamesi’nden de kaynaklanan en 

doğal ve evrensel hakkı olan, eser sahipliği hak-

kı ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır.

Sanatsal bir faaliyet olan mimari tasarımın, süb-

jektif değerlendirmelerde bulunabilecek bir ko-

misyonun estetik anlayışlarına bağlı olarak vere-

cekleri kararla eser niteliği kazanacak olması fikri 

hakların korunmasının özüne aykırıdır. Belirlilik 

ve öngörülebilirlik özellikleri taşımayan, hukuki 

güvenlik sağlamayan bu kurallar Anayasanın 2. 

maddesi ile bağdaşmamaktadır. Bu değişiklikler 

fikri mülkiyet haklarını, bilim ve sanat eserlerini 

korumayı amaçlayan, Türkiye’nin de imzaladığı 

uluslararası sözleşmelere, Avrupa Birliği normla-

rına ve Anayasa’ya aykırıdır.

Meslek  Odalarının  yetkilerini  ve  mimarların, 

mühendislerin haklarını gasp eden bu düzen-

lemelerin; kentsel dönüşüm - kentsel yenileme 

adı  altında  ülke  sathında  sürdürülen,  kentsel, 

kültürel, doğal talanın engelsiz bir şekilde sür-

dürülmesi amacıyla yapıldığı açıktır.

ı) Harita, plan, etüt ve projeler; idare ve ilgili kanun-

larında açıkça belirtilen yetkili kuruluşlar dışında 

meslek odaları dâhil başka bir kurum veya kurulu-

şun vize veya onayına tabi tutulamaz, tutulması 

istenemez. Vize veya onay yaptırılmaması ve ben-

zeri  nedenlerle  müellifler  veya  bunlara  ait  kuru-

luşların büro tescilleri iptal edilemez veya yenilen-

mesi hiçbir şekilde geciktirilemez. Müelliflerden bu 

hükmü ortadan kaldıracak şekilde taahhütname 

talep edilemez.

 

i)  İdarelerce  onaylanmış;  mevcut  durumu  gös-

teren  halihazır  haritalar,  parselasyon  planları  ile 

teknik ve idari düzenlemeleri içeren bu Kanun kap-

samındaki planların değişiklik ve revizyonlarında 

ilk müellifin görüşü veya izni aranmaz.

 

j) İlgili idareler, Bakanlıkça belirlenen esaslara göre 

mimari estetik komisyonu kurar. Komisyon, yapı-

ların ve onaylı mimari projelerinin özgün fikir ifade 

edip etmediğine karar vermeye yetkilidir. Özgün fi-

kir ifade etmeyenlerde yapılacak değişikliklerde ilk 

müellifin görüşü aranmaz. Özgün fikir ifade eden 

mimarlık eser ve projelerinde; eser sözleşmesinde 

işleme izni verilenler ile eserin bütünlüğünü boz-

madığına, estetik görünümünü değiştirmediğine, 

teknik, yönetsel amaçlar ve kullanım amacı nede-

niyle zorunlu olduğuna karar verilen değişiklikler 

müellifinin izni alınmaksızın yapılabilir. Bu durum-

da ilk müellif tarafından talep edilebilecek telif üc-

reti; ilgili meslek odasınca belirlenen mimari proje 

asgari  hizmet  bedelinin,  tamamlanan  yapılarda 

yüzde yirmisini, inşaatı süren yapılarda yüzde on 

beşini geçemez.”

Bu  yasa  maddesini  önerenler,  oylayanlar,  kabul 

edenler, yayımlayanlar bilsinler ki; mimarlık, mü-

hendislik,  şehir  plancılığı  mesleği;  bu  mesleği 

yapan mimar, mühendis, şehir plancıları ve onla-

rın Anayasa’nın 135. maddesine dayanarak 6235 

Sayılı Yasa ile kurulmuş örgütü TMMOB; bu yasa 

maddesi ile yapılandırılmaya çalışılmaktadır.

“TMMOB’nin hak ve yetkilerini kısıtladık” diyen-

ler, “TMMOB’den  rövanşı  aldık”  diyenler,  biliniz 

ki; bu meslek ve bu örgüt, bu ülkenin mimarla-

rı, mühendisleri, şehir plancıları sizin torbanıza 

sığmaz. 

3194  sayılı  İmar  Kanunu’nun  8.  Maddesine 

eklenen  (ı)  bendi;  kamu  tüzel  kişiliğine  sahip 

meslek  odalarının;  Anayasamızın  135.  mad-

desi  kapsamında,  kuruluş  kanunu  olan  6235 

sayılı Türk  Mühendis  ve  Mimar  Odaları  Birliği 

Kanunu’nun 2. maddesinde belirlenen amaç-

ları sağlamak üzere, “kamu yararını gözetmek” 

temel  ilkesiyle  yürüttüğü  çalışmalarının  bir 

parçası  olan  denetim  yetkilerini  ortadan  kal-

dırmaya  yöneliktir.  Bu  değişiklik  ile  mesleğin, 

meslektaşın  ve  bu  yolla  kamusal  denetimin 

ortadan  kalkacak  olması,  kamu  düzenini  de 

bozucu sonuçlar doğuracaktır.

4

 | GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13

---