Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
Psixi Sağlamlıq Mərkəzi
Ünvan: Azərbaycan, Bakı şəh., Nərimanov rayonu, İ. Hidayətzadə küç. 4. Telefon: +994 12 566 24 09
Uşaq və Yeniyetmələrin sağlamlığının qiymətləndirilməsi şkalası (HoNOSCA)
Şkalalar üzrə 1-dən 15-yə kimi ardıcıllıqla qiymətləndirin
Hər şkalanı qiymətləndirərkən əvvəlki şkalanın informasiyasını daxil etməyin
Müayinə zamanı daha ciddi problemləri qiymətləndirin (son 3 həftəni nəzərdə tutaraq)
Bütün şkalalar aşağıdakı qaydaya müvafiqdir:
0 = problem yoxdur
1 = cüzi problem, hərhansı bir müdaxilə tələb etmir
2 = yüngül problem, lakin müəyyən olunacaq şəkildə mövcuddur
3 = orta dərəcədə ifadə olunmuş problem
4 = ağır və çox ağır problem
1. Aqressiv, dağıdıcı və ya oyanıq davranış
Istənilən davranış daxildir (məsələn, giperaktivlik, depresiya,autizm, narkotik, alkoqol,
fiziki və ya verbal aqresiya, vurma,döymə,başqa uşaqlara sataşma,oğurluq,yalan
danışma, böyüklərə söz qaytarma və s.)
0 Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1 Qıcıqlanma, davalar, səbirsizlik və s. kimi hərhansı tədbir görmək tələb etmiyən hallar
2 Aqressiv jestlər, başqalarına sataşmaq və ya zərbələr endirmək, hədə-qorxu və ya verbal
aqressiya, əşyalara cüzi zərər yetirmə (məsələn, qab-qaşığı sındırmaq), nəzərə çarpan hiperaktivlik
və ya ajitasiya kimi hallar daxildir
3
Insanlara və ya heyvanlara qarşı fiziki aqressiya (əgər bu 4-cü şkala ilə əlaqəli deyilsə); hədə-
qorxu üsullu davranış; çox ciddi hiperaktivlik və ya əşyalara zərər yetirmək
4 Nəhayət, başqa insana və ya heyvana qarşı bir ciddi fiziki hücum, əşyalara münasibətdə dağıdıcı
fəaliyyət (məsələn, yandırma); ciddi hədə-qorxular və ya sosial yolverilməz davranış
2. Hiperaktivlik və diqqətin çatışmazlığı və ya konsentrasiya zəifləməsi problemləri
Hədsiz aktiv davranış,hiperaktivlik,sindrom,maniyakal hal, həmçinin
dərman,narahatçılıq,diqqətin yayılması,depresiyası daxil olmaqla,səbirsizlik kimi
problemlər daxildir
0 Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1 Cüzi aktivliyin artması və ya cüzi səbirsizlik
2 Yüngül hiperaktivlik və ya diqqət problemi lakin bu simptomlar nəzarət altında qalır
3 Orta ağır dərəcəli hiperaktivlik və ya diqqət problemləri. Bu hallarda hərdən nəzarəti itirmək.
4 Ağır dərəcədə hiper aktivlik və ya diqqqət problemləri hamsıki bütün fəaliyyətlərə təsir edir və
demək olar ki, heç vaxt nəzarət edə bilmir
3. Qəsdən özünə zərərvurma
Qəsdən özünə zərər vurma, kəsmə,suisid cəhtləri və s
Təsadüfi alınmış travmaları özünə aid etmir (məsələn, ağıl zəifliyi və ya intellektual
inkişafın ağır ləngiməsi nəticəsində); Narkotik / alkoqolun qəbulu nəticəsində yaranan
xəstəlikləri və ya travmaları özünə daxil etmir .
0 Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1
Müayinə zamanı zəif riskin ortaya çıxması, yaşamama haqqında tez keçən fikirlər, özünə
zərərvurmanın olmaması
2 Müayinə zamanı özünə zərərvurmanın zəif riskinin ortaya çıxması, o cümlədən risksiz özünə
zərərvurmalar da bura daxildir, məsələn, biləkdə səthi çapıqlar, kəsiklər etmək
3
Müayinə zamanı özünə ifadə olunmuş dərəcədə zərəryetirmə riskinin aşkar olunması, həmçinin
hazırlıq işləri də (məsələn, özünü zəhərəmək üçün həblərin yığılması) bura daxildir.
4 Müayinə zamanı özünə qəsdən zərərvurmanın və ya suisid cəhdlərinin realizə olunmasının
aşkarlanması
4. Alkoqol və ya narkotiklərdən istifadə ilə bağlı problemlər
Alkoqol və ya narkotiklə əlaqədar yaranan aqressiv/dağıdıcı davranış bura daxil deyil. Bu
vəziyyət 1-ci şkala üzrə qiymətləndirilir.
Alkoqol və ya narkotiklərdən istifadə ilə əlaqəli yaranan fiziki xəstəliklər və ya əlillik
bura daxil deyil.
0
Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1
Alkoqoldan artıq şəkildə istifadə, lakin sosial normalar çərçivisində
2
Alkoqolun qəbulu və ya narkotiklərin istifadəsi zamanı kontrolun itirilməsi, lakin ciddi asılılıq
yoxdur
3
Alkoqola və ya narkotiklərə qarşı ifadə olunmuş meyl və ya asılılq. Psixoaktik maddələrin təsiri
nəticəsində tez-tez nəzarətin itirilməsi və ya riskli davranışların meydana çıxması
4
Alkoqol /narkotiklərin istifadəsi nəticəsində iş bacarığının itirilməsi
5. Məktəb və ya nitq qabiliyyətilə bağlı olan problemlər
Oxumaq, sözləri hecalara bölmək, riyazi əməliyyatları bilməmək kimi problemlər
daxildir .
Danışıq problemləri – hansıki inkişaf və ya fiziki pozuntu ilə bağlıdır məs ; eşitmə
qabiliyyəti aşağı olması, məktəbdə müfəvvəqiyyətin azalması hansı ki,emosional və ya
davranış problemləri daxildir.
İntelektual seviyyəsi aşağı olan və məktəbə getməyən uşaqlar və ya yeniyetmələr aid
deyil
0 Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1 Minimal normadan çıxmayan problemlər
2 Minimal,amma, müəyyən olunmuş problemlər
3
Orta səviyyəli problemlər.İnkişaf onun yaşına uyğun deyil və ya keçmişə nisbətən naliyyətlərin
azalması.
4 Ağır dərəcədə pozuntular
6. Fiziki xəstəliklər və ya əlillik ilə əlaqədar yaranan problemlər
Hərəkətliliyə maneə yaradan və ya məhdudlaşdıran, və ya görmə və ya eşitməni
zəiflədən, və ya sosial adaptasiyaya təsir edən istənilən növ xəstəlik və ya əlillik daxildir.
Dərmanların əlavə təsirləri, narkotik/ alkoqolun effektləri, hərhansı bədbəxt hadisənin
nəticəsində yaranan fiziki əlillik, koqnitiv problem ilə əlaqədar olaraq özünə zərər və s.
daxildir.
Arqanik əsası olmayan somatik şikayətlər (hansıki xəstə deyil lakin ona ele gəlirki
xəstədir) psixi və ya davranış problemlərini özünə daxil etmir.
0
Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1
Qiymətləndirmə müddətində cüzi problemlərin aşkara çıxması (soyuqlama, yüngül travmalar və s.)
2
Hərəki aktivliydə yüngül məhdudiyyətə səbəb olan fiziki problemlər
3
Fiziki sağlamlıq problemindən yaranan aktivliyin orta dərəcədə məhdudlaşması
4
Fiziki problem nəticəsində ağır və ya tam surətdə iş bacarığının olmaması
7. Halyusinasiya, sayıqlama və ya anormal qavrama ilə əlaqəli olan problemlər
Diaqnozdan asılı olmayaraq halüsinasiyaları və sayıqlama ideyalarını özündə birləşdirir
Halüsiyasiya və sayıqlama ilə əlaqədar olaraq mənasız, cəfəng və qəribə davranışlar
daxildir
Halüsinasiya və ya sayıqlama ilə əlaqədar yaranan aqressiv, dağıdıcı və ya hiperaktiv
davranış bu şkala üzrə ölçülmür. Bu sadalananlar 1-ci şkala üzrə qiymətləndirilir
0 Hər hansı halüsinasiya və ya sayıqlama mövcud deyil
1 Mədəni normaya uyğun gəlməyən bir neçə qəribə və ya qeyri-adi inamlar, etiqadlar
2 Bəzi sayıqlama ideyaları və halüsinasiyalar mövcuddur (məsələn, səs, görmə), lakin bu, pasientdə
nəzərə çarpan distress yaratmır və ya qəribə davranışla özünü büruzə verir. Ümumilikdə, orta
ifadəli klinik forma hesab olunur
3
Ciddi kliniki problemə, distressə və mənasız davranışa səbəb olan ifadə olunmuş sayıqlama və
halüsinasiyaların çoxluğu
4 Pasientin davranış və psixi vəziyyətinə neqativ təsir edən sayıqlama və ya halüsinasiyalar
8. Üzvi mənşəli olmayan somatik simptomlarla bağlı olan problemlər.
Mədə bağırsaq simptomları məs: qusma, ürək damar simptomları, nevroloji simptomlar,
yuxu problemləri və ya xroniki yorğunluq kimi problemlər daxildir.
Hərəki pozuntular məs: tiklər və ya fiziki xəstəlik hansısa qeyri üzvi somatik simptomlar
ağirlaşması daxil deyil. Bu problemlər 6 ci şkala üzrə qiymətləndirilir
0
Müayinə zamanı depressiya ilə əlaqəli heç bir problemin aşkar olunmaması
1
Cüzi problemlər məs: nadir hallarda enores.Yüngül yuxu problemləri, baş ağrıları və ya mədə
ağrıları.
2
Yüngül lakin, müəyyən dərəcədə olan problemlər.
3
Orta ifadə olunmuş simptomlar hansı ki, bəzi fəaliyyətləri kifayət qədər məhtutlaşdırır
4
Ağır və ya daimi mövcud olan simptomlar hansı ki,əksər fəaliyyətlərə təsir edir. İnsana bu
simptomlar təsir edir.
9. Emosiyalarla bağlı olan simptomlar
Depresiya, təşviş,narahatçılıq,həyacan,qorxu,obsessiv-kompulsiv,hər növ klinik
vəziyyətlərdən yaranan qida pozuntusu kimi problemlər daxildir.
Aqesiya,dağıdıcı hərəkətlər,giperaktiv davranış hansı ki, qorxularla bağlı ola bilər (bu
problemlər 1 ci şkala üzrə qiymətləndirilir) və fiziki şikayətlər (hansı ki, 6 cı şkala üzrə
qiymətləndirilir) kimi problemlər aid deyil.
0 Müayinə zamanı bu problemlərdən heç biri qeydə alınmadı
1 Bir qədər təşviş və əhval ruhiyyənin dəyişməsi
2 Yüngül,amma,müəyyən dərəcədə mövcud olan emosional simptomlar mövcuudur.Lakin özünə
nəzarəti saxlaya bilir.
3
Orta ifadə olunmuş emosional simptomlar hansıki bəzi fəaliyyətlərə təsir edir lakin, hərdən
nəzarətdən çıxır.
4 Ağır emosional simptomlar hansı ki bütün fəaliyyətlərə təsir edir.Demək olarki həmişə özünə
nəzarəti itirir.
10. Həmyaşıdlarla münasibət və əlaqələrdə problemlər
Sinif yoldaşları və sosial şəbəkələrlə problemlər, sosial ünsiyyətlərdən qçmaqla bağlı
problemlər və ya ünsiyyətin qane etməməsi ilə bağlı sosial uzaqlaşdırılma.Fiziki və
mənəvi təziqlər kimi problemlər daxildir.
Aqresiv davranış (1ci şkala üzrə qiymətləndirilir) əgər sosial uzaqlaşdırma varsa aiddir,
ailə üzvləri ilə problemlər kimi problemlər daxil deyil.
0 Hərhansı ciddi problemin aşkar olmaması
1 Müvvəqqəti və ya cüzi problemlər hansı ki, sosial təcrid qapanma yaradır
2 Yüngül problemlər, həmyaşıdlarla stabil münasibəti davam etdirə bilmir.Problemlemlər sosial
qaçınma, münaqişələr və distres yaradır.
3
Sosial münasibətlərdən aktiv və ya passiv qaçınma nəticəsində orta problemlər.Bu münasibətlərdə
uşaq kifayet qədər rahatlıq və ya dəstək ala bilmir məs: kimsə daima ona sataşır
4 Ağır dərəcədə sosial izolasiyası və dostların olmaması.Çünki, uşaq sosial ünsiyyət qura bilmir və
ya sosial münasibətlərdən qaçır
11. Özünəqulluq və müstəqilliklə bağlı olan problemlər
Ümumi fəaliyyət səviyyəsi məs: əsas özünə qulluq aktivliyi – yemək,cimmək, geyinmək
və ya mürəkkəb qabiliyyətlər- pul xərcləməsi, nəqliyyatdan istifadə edilməsi,aliş-veriş
etməsi ( lakin burada yaş uyğuluğu olmalıdır) kimi problemlər addir
Bu sferaların pisləşməsi – ruh düşkünlüyü, depresiya və s aid deyil
Əgər valideyin bu məsuliyyəti özü üstənibsə bu 12 ci şkala üzrə qiymətləndirilir və ya
nəcisə gede bilmirsə bu 8ci şkala üzrə qiymətləndirilir
0 Müayinə zamanı sadalanan heç bir sahədə problem müşahidə olunmadı
1 Cüzi problemlər məs: vaxtında etmir
2 Özünəqulluq normaldır lakin yüngül problemlər mövcuddur
3
İfadə olunmuş problemlər ,özünəqulluqla bağlı problemlər – yemək yemək, cimmək, və mürəkkəb
qabiliyyətlər mövcud deyil
4 Ağır BÜtün sahələrdə problemlər mövcuddur
12. Ailə, həyat və münasibətlərlə bağlı olan problemlər
Valideyin,uşaq və bacı-qardaş münasibətləri ilə bağlı problemlər.
Ögey valideyinlərlə problemlər,əgər valideyinlərdə psixi problem varsa uşağa təsir edirsə
Başqa ailə üzvləri uşaqla pis rəftar edirsə,tez-tez təhqir edir,fiziki,seksuzl,emosionla
zorakılıq edirsə.Həmçini bura aiddir bacı-qardaş arasında olan qısqanclıq.Hədsiz
dərəcədə nəzarət. Ailə üzvləri kiminsə rəhmətə getməsi ilə əlaqəli rolların dəyişməsi
Uşağın aqresiv davranışı ilə bağlı problemlər daxil deyil
0 Problem aşkar olunmamışdır
1 Cüzi və ya daimi olmayan problemlər
2 Yüngül problemlər məs: bir-biri ilə danışnırlar,pis rəftar,hədsiz qadağa
3 Orta problemlər məs: uşağa baxmırlar,onunla aqresiv rəftar edirlər və ya ailənin dağılması
4 Ağır problemlər nə vaxtki uşağ özünü qurban kimi hiss edir və ya tamam nəzarətsiz qalıb
13. Məktəbə getməklə baglı olan problemlər.
Məktəbdən qaçma (dərsdən), məktəbə getməkdən imtina etməsi, hər bir səbəbdən
dərsi buraxması.
0 Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1 Cuzi problemlər: məsələn dərsə gec gəlir.
2 Yungul problemlər: məsələn bir neçə dərs buraxıb istəmir o gunu dərsə getsin.
3 İfadə olunmuş problemlər: bir neçə gun dərsə getmir.
4 Agır problem: çox vaxt məktəbə getmir, məktəbdən xaric olma təhlukəsi və ya sinifdə qalma.
14. Valideyinlərdə uşagın problemi ilə baglı bilik və məlumatın çatışmamas
Uşagın diaqnozu ilə baglı valideyinlərin biliklərinin azlıgı və ya olmaması.
0 Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1 Cuzi problemlər
2 Yungul problemlər
3 Orta agır problemlər: valideyinlərin problem haqqında az məlumatlı olmaları.
4 Çox agır problemlər: valideyinlərin uşag problemlərini başa duşməməsi.
15. Xidmət və yardımları necə əldə etmə haqqında problemlər daxildir
Valideyinlərin lazım olan bilikləri əldə etmələri uçun hara muraciət etmılidirlər. Və
onların təşkilı.
0 Müayinə zamanı bu növdə hərhansı problem mövcud deyil
1 Cuzi problemlər
2 Yungul problemlər.
3
Orta agır problemlər: valideyinlərdə xidmətlər haqqında məlumatların azlıgı və ya mutəxəssislərin
uşagı hara yönəldə bilmələri səriştəsizliyi.
4 Çox agır problemlər: valıdeyinlərin heç bir məlumatın olmaması.
Əgər
məlum
deyilsə 9 ilə
qiymətlən
dirin
Bal
1 Hiperaktiv, aqressiv, dağıdıcı və ya oyanıq davranış
0 1 2 3 4
2
Hiperaktivlik və diqqətin çatışmazlığı və ya
konsentrasiya zəifləməsi problemləri
0 1 2 3 4
3 Qəsdən özünə zərərvurma
0 1 2 3 4
4
Alkoqol və ya narkotiklərdən istifadə ilə bağlı
problemlər
0 1 2 3 4
5 Məktəb və ya nitq qabiliyyətilə bağlı olan problemlər
0 1 2 3 4
6
Fiziki xəstəliklər və ya əlillik ilə əlaqədar yaranan
problemlər
0 1 2 3 4
7 Halyusinasiya və sayıqlama ilə əlaqəli olan problemlər
0 1 2 3 4
8 Üzvi mənşəli olmayan somatik simptomlarla bağlı olan
problemlər.
0 1 2 3 4
9 Emosiyalarla bağlı olan simptomlar
0 1 2 3 4
10 Həmyaşıdlarla münasibət və əlaqələrdə problemlər
0 1 2 3 4
11 Özünəqulluq və müstəqilliklə bağlı olan problemlər
0 1 2 3 4
12 Ailə, həyat və münasibətlərlə bağlı olan problemlər
0 1 2 3 4
13 Məktəbə getməklə baglı olan problemlər 0 1 2 3 4
14 Valideyinlərdə uşagın problemi ilə baglı bilik və 0 1 2 3 4
məlumatın çatışmamas
15 Xidmət və yardımları necə əldə etmə haqqında 0 1 2 3 4
problemlər daxildir
Ümumi bal
0-60
Dostları ilə paylaş: |