V. M. Rusalovning "Individuallikni rasmiy-dinamik xususiyatlari so‘rovnomasi"ni savollari xususiyatlari

Birinchi bob bo‘yicha xulosa
Individuallik xar bir insonning o‘ziga xos psixik xususiyatli ko‘rinishi bo'lib, u o‘zining xayoti va faoliyati davomida shaxsda sub’ekt sifatida ishtirok etadi va ijtimoiy- tarixiy madaniyatni rivojlantirish uchun xizmat qiladi.
Shaxs individualligini o‘rganish borasidagi metodikalarni tahlil etishda umumiy psixologiya va shaxs psixologiyasining qonuniyatlariga ko‘ra shaxs individualligini xarakterlovchi qobiliyatlar, temperament psixologiyasi va xarakter psixologiyasiga doir o‘lchash vositalariga murojaat etishimizga to‘g‘ri keladi.
Ushbu bob yuzasidan xulosa qilar ekanmiz, mazkur bobda shaxsning individual-psixologik xususiyatlarini metodologiyasi, individuallik psixologik muammo sifatida, individuallikni rasmiy–dinamik xususiyatlarini psixologik tadqiqotlarda o‘rganilishi, shuningdek, shaxs individualligi muammosini psixologiya fanida bir qator olimlar tomonidan o‘rganilganligi, ularning nazariyalari, individuallikni psixodiagnostik bir qator metodikalari haqida ma’lumotlarga ega bo’lish imkoniyatiga ega bo’ldik.

II-bob. Individuallikni rasmiy dinamik xususiyatlariga daxldor so‘rovnomalarning psixologik tavsifi

2.1.V.M.Rusalovning “Individuallikni rasmiy-dinamik xususiyatlari so‘rovnomasi”ni savollari xususiyatlari
Mazkur holatni hisobga olgan holda rus olimi V.M.Rusalov tomonidan ishlab chiqilgan “Individuallikning rasmiy-dinamik xususiyatlarini o‘rganish so‘rovnomasini (OFDSI)” mahalliy muhitga moslashtirish qanday ijobiy natijalar berishi mumkinligi xususida to‘xtalib o‘tamiz.
SHaxs individualligini o‘rganishga doir metodikalarning xususiyatlari bo‘yicha sanab o‘tganimiz singari “Individuallikning rasmiy-dinamik xususiyatlarini o‘rganish so‘rovnomasi (IRDXS)” da(A.Rasulov va boshqalar) tomonidan anchagina ahamiyatga ega bo‘lgan mezonlar ishlab chiqilganligini guvohi bo‘linadi. Mazkur metodikaning genezisi muallifning “Temperament strukturasi (TS)” so‘rovnomasiga borib bog‘lanadi. V.M.Rusalov “TS” so‘rovnomasida individuallikni temperament xususiyatlari asosida o‘rganishga e’tibor qaratib, unda asab tizimining xususiyati va ularning sotsial muhitda namoyon bo‘lishiga ko‘ra o‘lchash mezonlarini ishlab chiqqan edi. O‘z navbatida muallif “IRDXS” metodikasida esa individuallikni yoritish uchun mezonlarni yanada boyitgan. Bu esa shaxs individualligining psixomotor, intellektual, asab tizimi xususiyatlari, emotsional va kommunikativ sohlariga tayanib o‘rganish imkonini beradi. Metodikaning mahalliy muhitgan moslashtirish masalalari bo‘yicha dastlabki harakatlar O‘zMU psixologiya kafedrasi tomonida amalga oshirilmoqda (A.Rasulov va boshqalar). Buning uchun metodikalarni moslashtirishning standart talablariga muvofiq ish olib borilmoqda. Metodikaning original varianti mahallilashtirish uchun tarjimasi amalga oshirilib, uning tahririga e’tibor qaratildi. Metodikaning mahalliylashtirishga tayyorlangan varianti bo‘yicha pilotaj tadqiqotlar universitet talabalarida o‘tkazilmoqda.
Agar V.M.Rusalovning “Individuallikni rasmiy-dinamik xususiyatlarini o‘rganish so‘rovnomasi (IRDXS)” mahalliy muhitga moslashtirish nima berishi mumkin? Buning uchun so‘rovnomaning tuzilishi to‘g‘risida izoh berib o‘tish lozim. Metodika shaxslilik xususiyatlarini yoritishga mo‘ljallangan bo‘lib, 150 ta savolni o‘zida mujassamlashtirgan 13 ta shkaladan iborat.

V.M.Rusalovning “Individuallikni rasmiy-dinamik xususiyatlarini o‘rganish so‘rovnomasi” qayta ishlash uchun ko‘rsatma:

U yoki bu shkalani ballarini hisoblab chiqish uchun kalitlar qo‘llaniladi. Avvalo kalitda ko‘rsatilgan ushbu shkala uchun zarur bo‘lgan ba’zi javoblarni kodlab chiqish lozim. Ballarni hisoblash ushbu shkala bo‘yicha hamma ballarni umumlashtirish orqali amalga oshiriladi. Shuni esda tutish lozimki, nazorat shkalasi bo‘yicha 18 ball yiqqan tekshiriluvchilar: o‘z xulq-atvorini adekvat baholash kuchiga qobiliyatsiz shaxs sifatida chiqarib tashlanadi.

Shkalalari

Quyi ko‘rsatkich.
(12-25bal)

Psixomator soxa quvvatlilik.

Psixomator faoliyatning tor doirasi, fikirlash tonusining quyi ko‘rsatgichi. Jismoniy zo‘riqishni istalmasligi, faoliyat jarayoniga bo‘lgan e’tiborning sustligi, ishdan qochish harakatdagi passivlik.

Egiluvchanlik.

Katta jismoniy kuch talab qiladigan ishlarga bo‘lgan moillikning yuqori darajasi, qo‘rquv turlixil qo‘l mehnat ishlaridan qochish, jismoniy faoliyatning ko‘rgazmali usullariga intilish harakatlarning jonliligi.

Tezlik.
Psixo motorikaning tormozlanishi, qo‘l mehnatini bajarishda harakat aperatsiyalarining sust tezligi.