140
rikdir. 1M saylı Borsunlu quyusundan və ondan cənubdakı sahələr-
dən baĢlayaraq Qazanbulaq yatağı istiqamətində ağırlıq qüvvəsinin
14-16 mQal artdığı və həmin istiqamətdə Mezozoy çöküntülərinin
səthinin
3000 m qalxdığı (3650 m-dən 600-700 m-ə qədər) müĢa-
hidə edilir. Yəni, ağırlıq qüvvəsinin 1 mQal dəyiĢməsi Mezozoyun
səthinin dərinliyinin
200 m dəyiĢməsinə uyğun gəlir. Buge ano-
maliyasının təyin olunma dəqiqliyinin 0,08-0,1 mQal olmasını nə-
zərə alsaq, onda müĢahidə olunmuĢ
g sahəsinin Mezozoyun dərin-
liyinin 15-20 m dəyiĢməsinə həssaslıq göstərdiyini söyləmək olar.
Mezozoy çöküntülərinin struktur quruluĢunun
g əyrilərində
kifayət qədər dolğun əks olunmasını əsas götürərək iĢlənilmiĢ pro-
fillər üzrə ağırlıq qüvvəsi sahəsi analiz edilmiĢ, onun horizontal
qradiyentlərinin kəskin, pilləvarı dəyiĢmələri profildən-profilə kor-
relyasiya olunaraq izlənilmiĢ və qravimetrik məlumatlar əsasında
tədqiqat sahəsi üzrə qırılma və pazlaĢmaları əks etdirən tektonik
sxem tərtib edilmiĢdir (Ģəkil 5.23).
Bu sxemdə 7-7 və 8-8 xətləri arasında qalan hissədə ağırlıq
qüvvəsinin nisbi azalması müĢahidə edilir. Profil məlumatlarına is-
tinad edərək 7-7 xəttindən qərbə, 8-8 xəttindən isə Ģərqə doğru lo-
kal qalxımların varlığını söyləmək olar. 7-7 və 1-1 xətləri arasında
qalan hissədə ağırlıq qüvvəsinin kəskin dəyiĢmələri müĢahidə edilir
ki, bu da həmin sahədə çoxsaylı qırılmaların və pazlaĢmaların
olduğunu söyləməyə əsas verir (bax: Ģəkil 5.1 b; 5.17; 5.18).
Seysmik ÜDN məlumatları ilə əvvəlki illərdə (Y.H.Qənbərov,
Ə.B.Abbasov, 2002) müəyyənləĢdirilmiĢ, orta və alt Eosenin Tə-
baĢir çöküntülərinin səthinə pazlaĢma xətləri (I-I və II-II xətləri)
qravimetrik məlumatlarla qırılma və pazlaĢma kimi müəyyən edil-
miĢ xətlərlə müqayisə edilmiĢdir. Orta Eosenə görə müəyyənləĢ-
dirilmiĢ I-I pazlaĢma xətti qravimetrik məlumatlarda öz əksini
tapmamıĢdır. Həmin pazlaĢma xəttini kəsən bəzi qravimetrik pro-
fillərdə pazlaĢma xəttinə yaxın və ya onun üzərində ağırlıq qüvvəsi
qradiyentinin kəskin dəyiĢmələri müĢahidə olunur. Lakin, sxemdən
də göründüyü kimi qravimetrik məlumatlarla müəyyənləĢdirilmiĢ
tektonik xətlər tamam baĢqa istiqamət almıĢdır. II-II pazlaĢma xətti
141
isə 3-cü profildən baĢlayaraq 9-cu profilə qədər nisbətən az qradi-
yentlə seçilən 5 - 5 tektonik xətti ilə üst-üstə düĢür.
ġəkil 5.17-də 15 saylı qravimetrik və 3 saylı seysmik profillər
analiz olunmuĢdur. Bu profillər 1-1, 2-2, 3-3, 4-4 tektonik xətlərini
təxminən 10, 26, 47, 59, 70-ci piketlərdə kəsir. Göstərilən bu piket-
lərdə ağırlıq qüvvəsinin qradiyentlərinin kəskin dəyiĢmələri qeyd
olunur (cədvəl 5.4). Cədvəldən göründüyü kimi tektonik xətlər
üzərində
g qradiyentinin dəyiĢməsi 1,2-3,78 mQal/km təĢkil edir.
Belə kəskin dəyiĢmələr geoloji kəsiliĢdəki izafi sıxlıqlı horizont-
ların qırılmalar və ya pazlaĢmalarla mürəkkəbləĢməsi ilə əlaqədar
ola bilər. Ağırlıq qüvvəsinin göstərilən kəskin qradiyentli zonaları
3 saylı seysmik profilin dərinlik kəsiliĢində kifayət qədər yaxĢı
izlənilən və üst TəbaĢir (K
2
) horizontuna aid edilən dalğa qrupun-
dakı dəyiĢmələrlə müqayisə edilmiĢdir.
80-ci piketdən baĢlayaraq profilin baĢlanğıcına doğru seysmik
sərhədlərin qalxdığı və həmin istiqamətdə ağırlıq qüvvəsinin artdığı
müĢahidə olunur. 70-ci piket rayonunda (4-cü tektonik xəttin keç-
diyi yerdə), qradiyentin kəskin dəyiĢdiyi zonada 3 fazada izlənən
seysmik sərhədlərdə əyilmə müĢahidə edilir. Əyilmə nöqtələri faza-
dan fazaya keçdikcə horizontal istiqamətdə yerini dəyiĢir. 72-ci
piket rayonunda bir dalğa fazası digərinə qovuĢaraq pazlaĢmanı
xarakterizə edir. 61-ci piket rayonunda (3-cü tektonik xətt) seysmik
sərhədlərdə əyilmələr müĢahidə edilir. 47-61-ci piketlər arasında
üst TəbaĢirin səthini əks etdirən seysmik sərhədin əyilməsi 50 m-
dən böyük amplitudlu lokal qalxım əmələ gətirir ki, həmin yerdə
qravitasiya sahəsində ≈ 0,50 mQal intensivli lokal maksimumun
qeyd olunur. 47 və 49-cu piket rayonunda (3-cü tektonik xətt) seys-
mik sərhədlərin kəskin əyilmələri, bir-birinə yaxınlaĢması, dalğa
fazalarının birinin digərinə qovuĢaraq pazlaĢma əmələ gətirdiyi
görünür. 10 və 26-cı piket rayonunda qeyd olunan (1 və 2-ci tekto-
nik xətlərin keçdiyi yerlər) və qradiyentin kəskin dəyiĢdiyi zonalar
seysmik dinamik dərinlik kəsiliĢində dalğaların izlənilməsinin pis-
ləĢməsi ilə səciyyələnir və burada qırılmaların varlığı göstərilir.
142
ġ
ək
il 5
.2
3
.
Qr
av
im
etr
ik
m
əl
u
m
atlar
ə
sasın
da
Qaz
an
bu
laq
-B
o
rs
u
n
lu
-Z
iy
ad
x
an
s
ah
əs
in
in
te
k
to
n
ik
s
x
em
i
1
-
q
ra
v
im
et
ri
k
p
ro
fi
ll
ər
;
2
-
q
ra
v
ime
tr
ik
m
əl
um
at
la
rl
a
m
üə
yy
ən
e
di
lm
iĢ
te
kt
on
ik
(
qı
rı
lma
)
x
ətl
ər
;
3
–
se
y
sm
ik
m
əl
umat
la
rl
a
mü
əyy
ən
e
di
lmi
Ģ
pa
zl
aĢm
a
xə
tl
ər
i;
4
–
a
xt
ar
ıĢ
-k
əĢf
iy
ya
t q
uy
ul
ar
ı.
Dostları ilə paylaş: |