Va terrorizmga
Xorijiylikning kelib chiqishi
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Xorijiylikning kelib chiqishi. Xalifa Ali (r.a.) bilan Muoviya
o‘rtasidagi tuzilgan bitimdan Kufa yaqinida turgan 12 ming kishi dan iborat qo‘shinning bir qismi norozi bo‘ldi. Ular «hukm chiqa rish faqat Allohning qo‘lidadir», degan shior bilan qo‘shinni tark etib, Kufa yaqinidagi Harura qishlog‘iga ketdilar. Bu firqaning Ku fadagi «xuruj» (bo‘ysunmaslik) voqeasi ularning «xavorij» (qarshi chiquvchilar) nomini olishlariga sabab bo‘ldi. Bu voqea Harura 20 qishlog‘ida yuz berganligi bois avvaliga ularni «haruriy lar» deb ham ataganlar. Ular o‘zlarini «shurot» (jonlarini Alloh yo‘lida tikkan kishilar) deb nomlaganlar. Yana ularning «Muhakkima» («hukm Allohning qo‘lida» deguvchilar) degan nomlari ham bo‘lgan. Xavorijlar o‘zlariga Abdulloh ibn Vahb arRosibiyni amir etib saylab, Ali (r.a.) va Muoviyani yo‘q qilish payiga tushdilar. Xali fa Ali (r.a.)ni 660yilda xorijiy Abdurrahmon ibn Muljam o‘ldir gach, xavorijlar ikki firqaga bo‘linib, biri Iroqda qoldi, ikkinchisi Arabiston yarim oroliga ketdi. Umaviylar davrida xavorijlarga qarshi keskin kurash olib borildi. Chunki ular Umaviylar davlati ga katta xavf solardilar. Bu davrda xavorijlar kuchayib, Kirmon, Fors, Yamoma, Hadramavt, Toif va Yaman kabi shahar hamda o‘lkalar ni egalladilar. Hokimiyat Umaviylardan Abbosiylar sulolasi (749–1258) qo‘li ga o‘tganidan keyin ham bu toifa bir muddat o‘z kuchini yo‘qot madi. Biroq Abbosiylar uzoq vaqt ularga qarshi uzluksiz olib bor gan kurashlaridan so‘nggina xavorijlar inqirozga yuz tutdi. Xavorijlar ta’limotlari asosi quyidagilardan iborat: – ular gunohkorni «kofir» deb e’lon qildilar. Shunga ko‘ra xalifa Usmon (r.a.)ni Abu Bakr (r.a.) va Umar (r.a.) yo‘lidan yur magani uchun kofir deyishadi. Ali (r.a.), Muoviya, Abu Muso alAshhariy, Amr ibn alOslar muxolif guruhlarda qatnashgan lari uchun ular nazdida kofirlar; – «zolim» podshohga qo‘lda qilich bilan qarshi chiqishni diniy vazifa (vojib) deb biladilar. O‘z e’tiqodini yashirish tamoyi li (taqiya) rad etadilar. O‘zlari harbiy jihatdan zaif bo‘lsalar ham, qudratli «zolim» podshohga qarshi chiqish vojib bo‘laveradi, deb hisobladilar; – xalifalikka har qanday odam, Quraysh qabilasidan yoki arab bo‘lishligidan qat’i nazar, musulmonlar tomonidan saylani shi mumkin. Xalifalik, shialar aytganidek, ma’lum jamoat (sulo la) ichida cheklanmagan; – namoz, ro‘za, zakot va boshqa amallarni imonning bir bo‘lagi, deb hisoblaydilar. Kishi to barcha amallarni bajarma 21 guncha, dili bilan tasdiqlab, tili bilan aytishi musulmon deb tan olini shi uchun kifoya emas. Demak, islomda dastlab paydo bo‘lgan firqa «xorijiylar»dir. Boshqa dinlarda bo‘lgani kabi musulmonlar ichida ham firqalar bo‘lgan. Muhammad payg‘ambar (a.s.) aytganlaridek, islom dini da 73 ta firqaga bo‘linish yuz beradi. Ularning bittasigina to‘g‘ri yo‘lda qolganlari esa, zalolatda hisoblanadi. Qur’on oyatlari va hadislarda ham firqalarga bo‘linmaslikka buyuriladi. «Xorijiylar» o‘z talqinlaridagi «sof» islom qoidalariga qat’iy rioya qilish taraf dori edi. Aynan xorijiylar o‘z qarashlari va faoliyatiga qo‘shilma ganlarni imonsizga chiqarish, ularga qarshi «jihod» olib borish haqidagi g‘oyalarni ishlab chiqib, terror uslubini qo‘llash orqa li hukmdorlarni jismonan yo‘q qilish amaliyotini boshlab ber gan edi. Bunday g‘oyalar kelib chiqishiga ko‘ra hokimiyat uchun kurashning zo‘ravonlikka asoslangan usullaridan bo‘lib, minglab kishilarning halok bo‘lishiga olib kelgan. Azraqiylar (Azoriqa) guruhining asoschisi Nofih ibn alAz raqdir (vaf. 685y.). Xavorij guruhlari orasida eng murosasiz va beshafqat sanalgan bu jamoa hozirgi kungacha yetib kelmagan. Azoriqa ta’limotiga xos bo‘lgan jihatlar quyidagilar: – xalifa Alini Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|