Va terrorizmga
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
| «kofir»
deb hisoblaganlar; – gunohi kabira qilgan musulmonlarni kofir deb e’lon qilgan lar; – azoriqalardan bo‘lmagan musulmonlar, ularning qari yalari, ayol va bolalari qonini to‘kishni ( istiroda ) halol deb hisob laganlar; – hayz ko‘rgan ayollarga ham namoz o‘qish va ro‘za tutishni farz deb hisoblaganlar; – mayda o‘g‘rilik uchun ham qo‘lni butunlay yelkadan kesib tashlashni buyurganlar. IX asr oxirida Iroqda yuzaga kelgan qarmatiylar ekstremis tik harakati ham islom arkonlarini tan olmagan holda, haj ama lini ham bid’at, butparastlik deb e’lon qilgan edi. Harakat o‘z nomini uning asoschisi Hamdon ibn alAshhasning laqabi «qar 22 mat» so‘zidan olgan bo‘lib, uning ma’nosi manbalarda turlicha «kalta oyoq» yoki «qizil ko‘z» kabi ma’nolarda ifodalangan. Qar matiylar islom tarixida o‘chmas dog‘ qoldirgan jinoyatlarni so dir etgan. Ular haj mavsumlarida karvonlarga hujum uyushtirib, bosqinchilik bilan shug‘ullangan. Xususan, 930yilda ular Mak kaga bostirib kirib, shaharni talontaroj qilganlar, bir necha ming hojilarni va Makka aholisini qatl etib, asirga olganlar. Ka’bani vayron qilib, qora toshni ikkiga bo‘lib, Bahraynga olib ketgan lar, faqat 20 yildan keyin katta to‘lov evaziga u Makkaga qayta rib berilgan. XI asr oxirida Eronda yuzaga kelib, maxfiy ravishda ish ko‘rgan «hashshoshiylar» (arab: hashish (nasha) chekuvchilar, gi yohvandlar) terrorchilik oqimi esa hokimiyatni egallash maqsadi da ularga xayrixoh bo‘lmagan hukmdorlarga suiqasd uyushtirish amaliyotini oldinga surgan edi. Uzoq vaqt hashshoshiylar ko‘plab hukmdorlarga tahdid solib turgan, hattoki, ayrim Yevropa mam lakatlari rahbarlari o‘z xavfsizliklarini ta’minlash uchun ularga to‘lov to‘lashga majbur bo‘lgan. Ingliz tilidagi suiqasd ma’nosi ni anglatuvchi «assassinate» so‘zi ham aynan «hashshoshiy» ata masidan kelib chiqqani oqimning o‘z davrida davlatlar xavfsizli giga katta tahdid tug‘dirganidan dalolat beradi. Shu bilan birga, «hashshoshiylar» zamonaviy terrorchilar tomonidan ham keng qo‘llanilayotgan, oddiy kishilar va yoshlarga giyohvand modda larni iste’mol qildirib, o‘lsa shubhasiz jannatga tushishiga ishon tirgan. Diniy mutaassiblikka asoslangan ixtiloflar oqibatida chek siz nizolar, kelishmovchiliklar, hatto qonli urushlar kelib chi qib, katta talafotlarga va jamiyatning inqiroz tomon yuz tu tishiga sabab bo‘lgan. Buzg‘unchilik va zo‘ravonlikka asos langan, e’tiqodiy birlikka tahdid solgan bunday oqimlar faoliya ti o‘z davri ulamolari tomonidan qattiq qoralanib, sultonlar to monidan ta’qib qilinganini alohida ta’kidlash lozim. Masalan, Umaviy va Abbosiy xalifalar xorijiylarni butunlay qirib tashlash siyosatini olib borgan edilar. Islomning mohiyatiga butunlay zid 23 bo‘lgan bunday oqimlarning barchasi oxir oqibatda tanazzulga duchor bo‘lgan. Shunday bo‘lsada, yuqorida qayd etilgan oqimlarning g‘oya lari va amaliyot shakllari keyingi davrlarda ham rivoj topganini aytish joiz. Xususan, VII asrning ikkinchi yarmida paydo bo‘lib, to XVIII asrning oxiriga qadar islom olamida davom etib kelgan diniyekstremistik harakatlar inqirozga uchragan bo‘lsa ham, oradan oz muddat o‘tib, ular tomonidan talqin qilingan g‘o yalar zamonaviy ko‘rinishdagi turli mutaassib guruhlar yetak chilari mafkurasiga asos bo‘lib xizmat qildi va bu bilan diniy ekstremis tik harakatlar rivojining yangi davri boshlandi deyish mumkin. Shunday bo‘lsada, islomning asl mohiyatiga butunlay zid bo‘lgan yuqoridagi g‘oyalar va amaliyot shakllari keyingi davrlar da ham rivoj topdi. Islomda «inqilobiy kurash» ta’limotini yarat gan suriyalik Ahmad ibn Taymiya (1263–1328)ning fikrlari ke yinchalik «soxta salafiylik» kabi turli radikal harakatlarning yuzaga kelishiga xizmat qildi. Aslida islomda «salaf» (arab: «ajdodlar», «avval yashab o‘tganlar») deganda, hadislarga ko‘ra, Muhammad payg‘am bar (a.s.) zamonlari va undan keyingi ikki davrda yasha gan musulmonlar tushuniladi. Islom mujtahid ulamolari ilk musulmonlarni «salafi solih», ya’ni «solih ajdodlar» deb yak dil hisoblashadi. Ulardan keyingi davrlarda yashagan musul monlarga nisbatan «salaf» yoki «salafiy»lar tushunchalari as lo ishlatilmaydi. Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|