Vaqif nəSİR

 

 

412 

 

Dövlət  Tibb  Ġnstitutunun  müalicə-profilaktika 

fakültəsini  bitirmiĢdir.  Təyinatla  Əli-Bayramlı 

(indiki  ġirvan)  Ģəhərinə  həkim  vəzifəsinə 

göndərilən H.Abdullayev orada 4 il iĢləmiĢdir. Hələ 

rayonda iĢləyərkən elmə böyük maraq göstərən gənc 

həkim 

1957-ci 

ildə 

kənd 

təsərrüfatının 

travmalarına  həsr  olunmuĢ  elmi  əsərini  çap 

etdirmiĢdir. 

H.Abdullayev 1958 -ci  ildə  Lenin  ordenli 

ġ.M.  Seçenov  adına  I  Moskva  Tibb  Ġnstitutunun 

aspiranturasına  daxil  olaraq,  Sosialist  Əməyi 

Qəhrəmanı,  SSRĠ  Dövlət  mükafatları  laureatı, 

akademik  Boris  Vasilyeviç  Petrovskinin  rəhbərliyi 

altında  elmi  axtarıĢlarına  baĢlamıĢdır.  Akademik 

B.V.  Petrovski  gənc  Heybətlə  tanıĢlığının  ilk 

günlərindən  onun  böyük  gələcəyi  olacağına 

inanmıĢ  və  uğurlarına  ümid  bəslənmiĢdir.  Sonralar 

akad  B.V.  Petrovski  H.Abdullayev    haqqında  belə 

fikirləri  söyləyəcək:  «H.Abdullayev  SSRĠ-nin 

görkəmli cərrah və klinisistidir. O, tibb də yeni olan 

bir  sıra  əməliyyatları  təklif  və  tətbiq  etmiĢdir. 

H.Abdullayev  Azərbaycanda  bir  sıra  cərrahi 

əməliyyatların ilk dəfə olaraq aparmıĢdır.  Bunlara 

misal olaraq qazanılmıĢ ürək qüsurları zamanı mitral 

komissurotomiyanı,  aorta  koarktasiyanın,  mitral 

komissurotomiyalı 

trombetomiyanı 

və 

b. 

göstərmək  olar.  Prof.  H.Abdullayevin  cərrahlıq 

fəaliyyətində  zəfəri,  qazanılmıĢ  və  anadangəlmə 

ürək  qüsurları  zamanı  quru  ürəkdə  apardığı 

---

 

 

413 

 

müvəffəqiyyətli 

əməliyyatlardır. 

Bu 

cür 

əməliyyatlar 

Sovet 

postməkanında 

Moskva, 

Lcninqrad, Kiyev Ģəhərlərində, xarici ölkələrdə isə 

ABġ,  Ġngiltərə,  Fransa  və  AFR-da  aparılır.  Prof. 

H.Abdullayev  SSRĠ-də  ilk  dəfə  olaraq  koranar 

çatıĢmazlıq  zamanı  ilk  on  müvəffəqiyyətli 

aortakoranar  Ģuntlanma  əməliyyatım  aparmıĢdır». 

Bir  daha  qeyd  edim  ki,  bu  sözləri  H.Abdullayevin 

elmi  rəhbəri  akad.  B.V.Petrovski  söyləmiĢdir. 

H.Abdullayev isə 1961-ci ildə «DöĢ sümüyü arxası 

zob xəstəliyinin cərrahi müalicəsi» adlı namizədlik 

dissertasiyasını 

müvəffəqiyyətlə 

müdafiə 

etdikdən  sonra  1965-ci  ilə  kimi  I  Moskva  Tibb 

Ġnstitutunun  A.Martınov  adına  qospital  cərrahiyəsi 

klinikasında  Klinik  və  eksperimental  cərrahiyə 

institutunda kiçik elmi iĢçi, baĢ elmi iĢçi vəzifəsində 

çalıĢmıĢdır.  1965-ci  ildə  H.Abdullayev  36  yaĢında 

müvəffəqiyyətlə 

doktorluq 

dissertasiyasının 

müdafiə etmiĢdir. 

H.  Abdullayev  uzun  müddət  akad.  B.V 

.Petrovskinin  rəhbərlik  etdiyi  klinikada  çalıĢmıĢ,  bir 

müddət  Kreml  xəstaxanasında  iĢləmiĢdir.  Kremlin 

xəstəxanasında iĢləyərkən o, SOV. ĠKP  MK Siyasi 

bürosunun  üzvü    M.Suslovun  nəvəsini,  siyasi 

büronun  üzvü  M.Kirilenkonu,  siyasi  büro 

üzvlüyünə 

namizəd 

P. 

Demiçevi 

cərrahi 

əməliyyatlar apararaq müalicə  etmiĢdir.  O,  1965-ci 

ildə  Bakıya  qayıdaraq  1966-cı  ildə  SSRĠ  Səhiyyə 

Nazirliyinin Ə.Əliyev adına Azərbaycan Həkimləri 

---

 

 

414 

 

TəkmilləĢdirmə 

Ġnstitutunun 

rektoru 

kimi 

fəaliyyətə 

baĢlamıĢdır. 

Eyni 

zamanda 

o, 

respublikada ilk dəfə olaraq döĢ qəfəsi cərrahiyyəsi 

və  anesteziologiyası  kafedrasını  yaratmıĢ  və  ona 

rəhbərlik  etmiĢdir.  Sonra  isə  bu  kafedranın 

bazasında  DöĢ  qəfəsi  cərrahiyyəsi  klinikasının 

yaratmıĢdır. 

1965-1975-ci illər ərzində o, 7 monoqrafiya, 

100-dən  artıq  elmi  məqalə  çap  etdirmiĢ,  33  elmlər 

namizədi, 5 elmlər doktoru hazırlamıĢdır. 

Professorun 

baĢçılıq 

etdiyi  klinikada 

ürəkdə,  ağciyərdə,  yemək  borusunda,  böyük  qan 

damarlarında  aparılan  rekonstruktiv  əməliyyatlarla 

əlaqədar  olaraq  reanimatologiya  (yəni,  diriltmə, 

canlandırma) 

məsələləri 

öyrənilmiĢ 

və 

təkmilləĢdirilmiĢdir.  SSRĠ-də  ilk  olaraq  onun 

rəhbərlik  etdiyi  klinikada  cərrahi  əməliyyatdan 

əvvəl  və  sonra,  habelə  cərrahi  əməliyyat  zamanı 

hipnozdan  geniĢ  sürətdə  müvəffəqiyyətlə  istifadə 

olunmuĢdur. 

Azərbaycan  Respublikasında  ilk  olaraq    prof. 

H.Abdullayev 

qazanılmıĢ  ürək  qüsurları-mitral 

dəliyin  çatıĢmamazlığı  stenozundan  (həm  uĢaqlarda 

və  həm  də  yaĢlılarda),  aorta  stenozundan, 

anadangəlmə 

ürək  qüsurları-Botal  axacığının 

bağlanması,  qulaqcıq  və  mədəcikarası  çəpərin 

qüsurları,  ürəyin  anevrizmasından,  diafraqman 

relaksasiyasından, 

diafraqma 

yırtığından, 

kardiospazmadan,  perikardın  angeomatozundan 

---

 

 

415 

 

(damar  ĢiĢindən)  döĢ  sümüyü  arxası  urlardan 

ibarət    xəstəliklərin    cərrahi      əməliyyatını  

müvəffəqiyyətlə həyata keçirmiĢdir. 

Prof.H.Abdullayevin 

apardığı 

cərrahi 

əməliyyatların  nadirliyini,  incəliyini  və  böyük 

ustalıqla  həyata  keçirməsini  akademik  F.Q.Uqlov 

belə  qiymətləndirir:  «Qısa  müddətdə  (9-il-prof.H. 

Abdullayevin  Moskvadan  qayıdıb  Bakıda  iĢlədiyi 

müddət nəzərdə tutulur) o, bir sıra orjinal cərrahi 

əməliyyatlar 

hazırlayıb 

tətbiq 

etmiĢdir: 

kombinasiyalı  metodla  trombektomiya,  bronxial 

astmanın 

cərrahi 

müalicəsi, 

diafraqmanın 

relaksasiyası  və  s.  H.  Abdullayev  tibb  elmini  və 

səhiyyəni zənginləĢdirmiĢdir». Bir daha təkrar qeyd 

edim  ki,  bu  sözlərin  müəllifi  kardiocərrah,  akademik 

F.Q. Uqlovdur. 

Akademik  M.E.Komaxidze  isə  H.Abdullayev 

haqqında,  onun  cərrahlıq  fəaliyyəti  barədə  belə 

yazır:  «Diafraqmanın  relaksasiyasının  cərrahi 

yolla  müalicəsi  xüsusilə  diqqətə  layiqdir.  Bu 

məqsədlə  prof.H.Abdullayev  plastinkanın  yeni 

qaydasnın  tetro  və  tripilegiyasını  təklif  etməklə 

özünün  B.Petrovski  məktəbi  ənənəsinə  sadiq 

olduğunu  göstərmiĢ  və  ilk  dəfə  olaraq  diafraqma 

plastikası metodlarının  iĢləyib tətbiq etmiĢdir». 

Prof.H.Abdullayevin  fəaliyyət  dairəsi  çox 

geniĢ  idi.  O,  institut  rektoru  kimi  ayrı-ayrı 

fakültələrin  və  kafedraların  fəaliyyətinin  yenidən 

qurulması,  elmi-tədqiqat  iĢlərinin  aparılmasının 

---