Vii siNİf azərbaycan tariXİ
Ərdəbili işğal etdilər. Ərdəbili tutandan sonra isə üçüncü dəfə
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
Monqollar Marağadan sonra Ərdəbili işğal etdilər. Ərdəbili tutandan sonra isə üçüncü dəfə Təbriz üzərinə hücum etdilər. Bu zaman: •
Atabəy Özbək Təbrizin müdafiəsini buraxaraq Naxçıvana qaçdı •
Şəhər hakimi Şəmsəddin Tuğyari əhalini monqollara qarşı mübarizəyə çağırdı •
Şəmsəddin Tuğyarinin başçılığı ilə əhali Təbrizin müdafiəsinə qalxdılar •
Təbriz hər tərəfdən möhkəmləndirildi və qala divarları təmir olundu Cəba və Sabutay Təbrizin ciddi mübarizəyə hazır olduğunu gördüyü üçün açıq döyüşə girməkdən çəkindilər və şəhərdən üçüncü dəfə xərac almaqla kifayətləndilər. Beləliklə, Təbriz şəhəri monqolların
Cəba və Sabutay Beyləqan şəhərini işğal etdikdən sonra Gəncəyə tərəf irəlilədilər. Gəncəlilərin şəhərin müdafiəsinə əvvəlcədən hazırlaşdığını bildiyi üçün monqol sərkərdələri şəhərdən xərac almaqla kifayətləndilər Beləliklə, Azərbaycana birinci yürüşü zamanı monqolların Gəncəyə hücumu nəticəsində şəhər xərac verərək talan və dağıntıdan
edə bilməməsinin əsas səbəbi bunlar idi: •
•
Monqol qoşunları 1222-ci ildə Şirvana hücum etdilər. Monqollar Şirvana hücum edərkən Şirvanşah hökmdarı qalaların birinə çəkildi. Şamaxı əhalisi isə düşmənə üç gün qəti müqavimət göstərdi. Lakin sayca üstün olan monqolllar Şamaxını işğal etdildilər. Azərbaycanın Beyləqan və Şamaxı şəhərləri düşmənə daha ciddi müqavimət göstərdikləri üçün amansız qırğın və talana məruz qalmdılar. Monqolların Şamaxıya hücumu haqqında geniş məlumat vermiş ərəb tarixçisi İbn əl- Əsir Şamaxı şəhərinin əhalisi haqqında yazır ki, əhali “qılınca sarılmaq lazımdır, bizə ölümdən qurtuluş yoxdur, döyüşmək və ölmək hər şeydən yaxşıdır” deyərək düşmənə qəhrəmancasına müqavimət göstərdi. Monqollar 1222-ci ildə Şamaxıdan şimala tərəf üz tutaraq Dərbənd keçidindən keçməklə ölkələrinə getməyi qərara aldılar. Lakin Dərbənd keçidindən keçməyin çətinliyini bilən Cəba və Sabutay Dərbəndi tuta bilməyəcəklərini anlayıb Azərbaycanı tərk etdilər.
Monqolların birinci yürüşü zamanı ələ keçirə bilmədiyi Azərbaycan şəhərləri Gəncə Təbriz Dərbənd Monqolların Azərbaycana birinci yürüşü
Beyləqan və Şamaxı şəhərləri düşmənə daha ciddi müqavimət göstərdi
Gürcüstan iki dəfə monqollar tərəfindən tutuldu
Təbrizə və Gəncəyə hücum etsələr də işğal edə bilmədilər
Yürüşə monqol sərkərdələri Cəba və Sabutay rəhbərlik edirdi
Yürüş 1220-1222-ci illəri əhatə edirdi
Azərbaycana ilk dəfə 1220-ci ildə yürüşə başladılar
Yürüşün məqsədi kəşfiyyat xarakteri daşıyırdı
“Tatarlar (monqollar nəzərdə tutulur) Beyləqanı və onun ətrafını qarət edib dağıtdıqdan sonra Gəncə şəhərinə tərəf hərəkət etdilər. Gəncə Arran vilayətlərinin mərkəzi idi. Ancaq tatarlar şəhər əhalisinin şücaətini bildikləri üçün ora yaxın gedə bilmədilər. Adam göndərib pul və paltar istədilər. Əhali onların istədiklərini verdi. Onlar da Gəncədən çıxıb getdilər”.
Xarəzimşah Cəlaləddinin Azərbaycanda hakimiyyəti (1225-1231)
Monqollar ölkəni tərk etdikdən sonra 1225-ci ildə Xarəzimşah Cəlaləddin Azərbaycana yürüş etdi. Monqollar Mərkəzi Asiyanı işğal etdikdən sonra hakimiyyətdən məhrum olmuş və torpaqlarını itirmiş Xarəzimşah Cəlaləddin qonşu ölkələri, həmçinin İran və Azərbaycanı zəbt etmək qərarına gəldi. Xarəzimşah Cəlaləddinin öz torpaqlarını müdafiə etmək əvəzinə İran və Azərbaycanı işğal etmək qərarına gəlməsinin səbəbi həmin ərazilərdə feodal dağınıqlığının hökm sürməsi və müqavimət göstərə biləcək vahid qüvvənin olmaması idi. Xarəzimşah Cəlaləddin Azərbaycana monqollar kimi cənubdan hücum etdi və Marağanı tutdu. Bundan sonra o, Marağadan Təbrizə doğru yönəldi. Xarəzimşah Cəlaləddin Təbrizə hücum edərkən: •
Naxçıvana, Əlincə qalasına qaçdı (bununla da Eldənizlər dövləti süqut etdi). •
Təbriz hakimi Şəmsəddin Tuğyarinin qardaşı Nizaməddinin başçılığı ilə şəhər əhalisi Xarəzimşah Cəlaləddinə qarşı mübarizəyə qalxdı.
Təbrizlilər 7 gün vuruşsalar da sonda müdafiəçilərinin müqaviməti qırıldı və Cəlaləddinin Təbriz şəhərini ələ keçirdi. Xarəzimşah Cəlaləddin Nizaməddin Tuğyarini Təbriz hakimi (rəisi) təyin etdi. Daha sonra Gəncə zəbt edildi.
Xarəzmşah Cəlaləddinin Azərbaycanda idarəçiliyinin qurulması Xarəzimşah Cəlaləddin Azərbaycana yürüşü nəticəsində: •
•
Atabəylər dövlətinin varlığına son qoyuldu (1225 ). •
Marağada Ağsunqurilər sülaləsi süqut etdi (1227). •
Şirvanşahlar dövləti ildə Cəlaləddindən asılı vəziyyətə düşdü. •
Azərbaycan torpaqları 1225-1231-ci illərdə Cəlaləddinin idarəsinə keçdi. Azərbaycan Xarəzimşah Cəlaləddin tərəfindən işğal edildikdən sonra: •
Gəncə şəhərini Xarəzimşah Cəlaləddinin iqamətgaha çevrildi. •
Azərbaycanın idarəsi Cəlaləddinin vəziri Şərəf əl-Mülkə tapşırıldı.
Cəlaləddinin siyasəti sadə xalqın və yerli feodal əyanların narazılığına və üsyana gətirib çıxardı. Üsyanların əsas səbəblərindən biri Cəlaləddinin əhali üzərinə ağır vergi və mükəlləfiyyətlər qoyması idi. Cəlaləddinin Azərbaycanda hakimiyyəti zamanı Təbriz şəhəri üsyan qaldırdı. Təbrizdə qalxmış üsyan getdikcə bütün Azərbaycanı bürüdü. Cəlaləddinə qarşı xalq hərəkatının ən yüksək zirvəsi 1231-ci ildə Gəncədə Bəndərin başçılığı ilə üsyanı oldu. Xarəzmşah ordusuna hücum edən üsyançılar qanlı döyüşə çıxdılar. Cəlaləddinin Gəncə üsyançıları üzərinə yürüşü nəticəsində: •
Cəlaləddin çətinliklə də olsa hiylə yolu ilə Gəncə üsyanını yatırdı. •
Üsyan başçıları, o cümlədən Bəndər edam olundu. Təbriz və Gəncədən başqa, digər ərazilərdə də Cəlaləddinə qarşı üsyanlar geniş vüsət aldı. Lakin Cəlaləddin digər ərazilərdə baş verən üsyanları yatıra bilmədi. Cəlaləddinə qarşı Azərbaycanda baş vermiş üsyanların nəticəsi olaraq: •
•
yarandı. 1231-ci ildə Monqolların Azərbaycana ikinci yürüşü zamanı Cəlaləddin Azərbaycanı tərk etdi və daha sonra naməlum şəraitdə suiqəsd nəticəsində öldürüldü. Bununlada Azərbaycanda Xarəzmşahların hakimiyyəti başa çatdı.
“Gəncə üsyanı zamanı şəhər hakiminin sarayı dağıdıldı, Xarəzm qarnizonu məhv edildi. Üsyançılarla danışıqları heç bir nəticə vermədi. Nəticədə Cəlaləddinlə üsyançılar arasında qanlı döyüş baş verdi...”. Nəsəvi Xarəzimşah Cəlaləddinin yürüşü
Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|