Vii siNİf azərbaycan tariXİ
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qazan xanın islahatları Qazan xanın islahatlar keçirməkdə məqsədi
- Fəzlüllah Rəşidəddinin
- Elxanilərə xidmət edən yerli əyanların mənafeyinin
- Qazan xan 1303-cü ildə verdiyi fərmanla iqta torpaqlarında yaşayan kəndlilərin bir
- Məhkəmə islahatı
- Məhkəmə
- yarımçıq qaldı
- Monqollar vergi yığarkən
Qazan xanın islahatları
Qazan xan Hülakü dövlətini iqtisadi və siyasi böhrandan xilas etmək üçün bir sıra islahatlar - torpaq, vergi, məhkəmə, rabitə, ticarət və pul islahatları həyata keçirdi. Qazan xanın islahatlarının təşkilində və həyata keçirilməsində vəzir, tarixçi alim və həkim Fəzlüllah Rəşidəddinin böyük rolu olmuşdu. Qazan xanın həyata keçirdiyi islahatlar nəticəsində əhalinin vəziyyətini yaxşılaşdırdı, Hülakü dövlətində
Torpaq islahatı Qazan xanın torpaq islahatı Elxanilərə xidmət edən yerli əyanların mənafeyinin təmin olunmasına istiqamətləndirilmişdir. Qazan xanın torpaq islahatının əsasını monqol qoşun hissələrində xidmət edənlərə torpaq verilməsi təşkil edirdi. Qazan xanın torpaq islahatı keçirməkdə məqsədi kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmək, kəndliləri yaşadıqları torpaqlarda oturaqlaşdırmaq idi. Çünki monqol işğalları nəticəsində məhsuldar Azərbaycan torpaqları otlaqlara, köçəri maldarların örüş yerlərinə çevrilmişdi. Qazan xanın torpaq islahatına əsasən: •
Monqol qoşun hissələrində xidmət edənlərə iqta torpağı verildi. •
İqta torpaqları satılıb-alına, bağışlana və ya başqa şəkildə digərinə verilə bilməzdi. •
Qazan xan istifadəsiz qalan bayrat torpaqlarının becərilməsi üçün də tədbirlər gördü. Həmin tədbirlərə görə: •
•
Onların istifadəsi üçün yeni sahibkarlar müəyyən edildi. Qazan xan 1303-cü ildə verdiyi fərmanla iqta torpaqlarında yaşayan kəndlilərin bir yerdən başqa yerə getməsi qadağan olundu. Bu fərmanla kəndlilər öz yaşayış yerlərinə təhkim olunurdu.
Qazan xanın vergi islahatına əsasən vergi toplanması sahəsində aşağıdakı dəyişikliklər edildi: •
Vergilərin növü, həcmi, toplama üsulu, vaxtı və.s məsələlərdə qayda qanun yaradıldı. •
Vergi verənlərin siyahısı tutuldu, qeyri qanuni vergilərin toplanması qadağan olundu. •
Əhalinin ödəyəcəyi vergilərin miqdarı lövhələrə həkk olunaraq baxımlı yerlərdə nümayiş etdirildi. •
Vergilərin nağd pulla və ya məhsulla toplanması və toplama vaxtı dəqiqləşdirildi.
Qazan xanın məhkəmə islahatı keçirməkdə məqsədi özbaşınalığın və rüşvətxorluğun qarşısını almaq idi. Qazan xanın məhkəmə islahatına əsasən: •
•
«Qazı» (din xadimi) vəzifəsinə ədalətli din xadimləri götürülürdü. •
Qazilərdən qanuna düzgün əməl edəcəkləri barədə iltizam alınırdı. •
cinayətkarların qanuni cəzalandırılmaları üçün tədbirlər görüldü. Məhkəmə
dövründə Azərbaycanda divan, iqta torpaqları ilə yanaşı incu və bayrat torpaq mülkiyyəti də geniş yayılmışdı. İncu – hökmüdar və xan nəslinə məxsus torpaqlar idi. Bayrat isə istifadəsiz qalıb, sonradan monqol feodallarının himayəsinə keçmiş torpaqlara deyilirdi.
Lakin Qazan xanın məhkəmə islahatı yarımçıq qaldı və tam şəkildə həyata keçirə bilmədi.
Qazan xanın rabitə islahatına əsasən: •
Ticarət yollarında gömrük toplanması işi qaydaya salındı, yollarda karvansaralar tikildi. •
Əsas yollarda təxminən hər 20 km-dən bir rabitə dayanacaqları adlanan yamlar yaradıldı. •
Yamlara əmirlər təyin olundu, onların sərəncamına lazımi qədər qulluqçular, atlar və qoşqu verildi. •
Əmirlərə əhalidən rabitə işinə görə hər hansı bir vəsaitin alınması qadağan edildi. •
İki il müddətində həyata keçrilən bu islahat nəticəsində rabitə sistemi yaradıldı.
Qazan xan ticarətin inkişafını təmin etmək məqsədi ilə aşağıdakı tədbirləri həyata keçirdi: •
Vahid pul, çəki və ölçü sistemi yaradıldı. •
Ticarət yollarında və bazarlarda gömrük toplanması işi qaydaya salındı. •
Ticarət mərkəzləri, yollarda karvansaralar tikildi. •
karvan yollarının qorunması üçün xüsusi dəstələr təşkil olundu.
Azərbaycanda monqol ağalığı dövründə vergi və mükəlləfiyyətlərin miqdarı 40-dan artıq idi. Vergi sahəsində özbaşınalıq hökm sürürdü. Eyni verginin təkrar toplanması adi hal almışdır. Monqollar dövründə əhali əvvəlki vergilərlə yanaşı monqolların təyin etdiyi tamğa və qopçur vergilərini də ödəyirdi. Tamğa şəhər sənətkarları və tacirlərdən pulla alınırdı. Qopçur vergisini isə əvvəllər köçəri maldarlar ödəyirdilər. Lakin sonrlar can vergisinə çevrilərək şəhər və kəndlərin otlaq sahəsinə də şamil edildi.
Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|