Şirvanşahlar dövləti və Şəki hakimliyi XIII-XIV əsrlərdə
Şirvanşahların Monqolların və Cəlaləddinin hücumuna məruz qalması
XIII əsrin əvvəllərində Şirvanşahlar dövlətini Şirvan monqolların birinci
yürüşünə məruz qaldı. Bu zaman monqol dəstələri Şirvanda qətil və qarətlər
törətdilər. 1225-ci ildə Xarəzmşah Cəlaləddin Azərbaycana, o cümlədən Şirvana
yürüş edərək tutdu. Xarəzmşah Cəlaləddinin Azərbaycana yürüşü zamanı
Şirvanşah III Fəribürz (1225-1243) Cəlaləddin ilə müqavilə bağlayaraq ona
xərac ödəyib, dövlətin daxili müstəqilliyini qoruya bildi.
1231-ci ildə ikinci yürüşü zamanı monqollar tədricən Şirvan ərazisinə daxil oldular.
1239-cu ildə Şirvan və
Dərbənd monqollar tərəfindən tutuldu.
Şirvanşahların Çobanilərin və Cəlairilərin hakimiyyəti altına düşməsi
Monqolların üçüncü yürüşü də Şirvanşahlar dövlətindən yan keçmədi. Beləlikə Şirvanşahlar dövləti üçüncü
yürüş nəticəsində yaranan Hülakülər dövlətinin tərkibinə qatıldı. Azərbaycanda çobani ağalığı dövründə
Şirvanşahlar əvvəlcə Çobani Əşrəfin ağalığını qəbul etməsə də sonradan Çobanilərin ağalığını tanıdı.
1359-cu illərdə Azərbaycan Cəlairilər dövləti tərəfindən istila olunduqdan sonra, Şirvanşahlar da bir müddət
Cəlairilərdən asılı vəziyyətdə qaldı. Cəlairilərin ağalığını qəbul edən Şirvanşah Kavus (1345-1372) öldükdən sonra
Şirvanşahlar dövlətini onun oğlu Hüşəng (1372-1382) idarə etdi.
XIV əsrin 80-ci illərində Şirvanşahlar dövlətinin daxili vəziyyəti ağırlaşdı. Şirvanşah Huşəngin zülmü xalqın
güzəranını pisləşdirdi. Nəinki sadə insanlarla yanaşı imtiyazlı təbəqələrin nümayəndələri də hökmdardan narazı
idilər. Narazılıq artaraq üsyana səbəb oldu. Üsyan nəticəsində Huşəng öldürüldü. Şirvan taxtı boş qaldı. 1382-ci
ildə Hüşəngin öldürülməsi ilə Şirvanşahlar dövlətində Kəsranilər sülaləsinin hakimiyyəti başa çatdı.
Dərbəndlilər sülaləsinin hakimiyyətə gəlməsi.
Huşəngin öldürülməsindən sonra Şirvan taxtı
boş qaldı Əyanlar məşvərətə yığışdılar. Qərara gəldilər
ki, Huşəngin əmisi oğlu Şeyx İbrahimi hökmdar
taxtına gətirsinlər. Bu zaman Şeyx İbrahim Şəkidəki
mülkündə sadə həyat tərzi keçirirdi. 1382-ci ildə Şeyx
I İbrahim Dərbəndi Şirvanşah elan olundu. Beləliklə,
Şirvan əyanları Dərbəndlər sülaləsinin nümayəndəsi
Şeyx İbrahim Dərbəndini - I İbrahim (1382-1317) adı
ilə taxta çıxardı. Onun babaları bir zamanlar Dərbənd
hakimi olduğundan I İbrahim və davamçıları tarixdə
Dərbəndilər kimi məşhurlaşdılar.
Dərbəndlilər
sülaləsi 1382-1538-ci illərdə
Şirvanşahlar dövlətini idarə etdi. I İbrahim
Dərbəndlilər
sülaləsinin ilk və ən görkəmli
nümayəndəsi idi.
II İbrahim
(1502-1524)
I Xəlilullah
(1417-1462)
II Xəlilullah
(1524-1535)
I İbrahim
(1282-1417)
Dərbəndilər sülaləsi
F. Yasar
(1462-1500)
Şahrux
(1535-1538)
III Fəribürzün adından
Şamaxıda kəşilmiş pul