VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
387
REFLECTION OF TURKISH ART PATTERNS TO OTHER COUNTRIES
ART AND TO THE MOTIFS OF NORTH AMERICAN INDIANS WITH
SHAMAN ORIGINS
Fatma Nurcan SERT
Our handicrafts reflect an important crass-section of Turkey’s unıque culturel
handicrafts from the present to the future by making them known and liked in our
own society, by entering into an effort of continuing their production, by using them
and then making them known to others.
The Turkish handicrafts are the most beautiful examples of our cultur.They
have a distinguished place among those in the world due to the fact that they can
characterize Turkish folklore.
They date back to antiquity and have diversity and artistic value.
The unique historical fabric of Anatolia,an area that has a deep-rooted
traditional structure and an extraordinary cultural variety, has led to the development
of a distinctive vocabulary for all kinds of art practiced in the region.
Yrd. Doç. Dr., N. Erbakan Üni., Konya.
VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
389
GÜLAĞAÇ HALI DOKUMA ATÖLYESİNDEN İZLENİMLER
(IMPRESSIONS FROM THE GULAGAC CARPET WEAVING WORKSHOP)
Filiz Nurhan ÖLMEZ
ABSTRACT
About a hundred registered weavers are working in the Gulağaç carpet
workshop. Pricing are made through m
2
of the carpet and price paid to each
weaver is 120 TL for per m
2
. Used tools are as follows: yarns are wool warp, weft
and loop, used loom type is winding metal loom. Used comb in weaving is metal,
closely and short teeth Hereke comb. While carper knife is used, carpet scissor is
not used. Carpet designs prepared in accordance with customer requirements and
used for weaving. Warping apparatus is a metal and the length of the warp of the
carpet can be adjusted according to the size of the requested carpet. As different
from the known carpet weaving techniques during the weaving four rows weft are
being taken with weft yarns. Carpets of uncut loops woven with Turkish knot
treated subsequently in accordance with the desired height in pile cutting machine.
After the rug is removed from the Loom, cleaning by dry sweep, knitting the fringes,
cutting the pile applied to the operations of the segment. There has been the
interior unit of the workshop established in an area of 250 m2 and a yarn store, the
kitchen and the mosque. There is no marketing problem, because carpets to be
exported abroad based on ordering. Hand-woven carpet production in the
workshop is natural and high quality in terms of the raw materials. It is noteworthy
that the designed carpets have no concern for localness in terms of patterns and
colors. So very simple and not carrying the traces of the art of Turkish carpets are
manufactured. In this aspect produced carpets have the appearance of a
commercial product rather than the artistic.
AKSARAY GÜLAĞAÇ HALI DOKUMA ATÖLYESİ
2016 yılı Kasım ayı içerisinde Atölye Organizayonu ve Yönetimi dersi
kapsamında Aksaray İli Gülağaç kasabasında etkinliğini sürdüren halı dokuma
atölyesine gözlem gezisi düzenlenmiştir. Teknik gezi esnasında edinilen bilgiler ve
çekilen görseller bu çalışmanın gereçlerini
oluşturmuştur.
Gülağaç kasabası, İç Anadolu bölgesinin orta kesiminde Kızılırmak'ın güneyinde
bulunan plato üzerinde bulunmaktadır. 1.175 m rakımlı yörenin kuzey ve batısında
Aksaray, doğusunda Nevşehir iline bağlı Derinkuyu ve kuzey doğusunda Acıgöl
ilçeleri ve güneyinde Aksaray'a bağlı Güzelyurt ilçeleri ile komşudur.
Gülağaç halı atölyesi; Ahiler Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanan
Duyguların İlmeklerle Örülmesi projesiyle kurulmuş olup T.C. Gülağaç
Kaymakamlığı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından tahsis edilen
bir binada faaliyetini sürdürmektedir. Proje Koordinatörü Lokman ABUR’dur
(Fotoğraf 1, 2).
Gülağaç halı atölyesinde yüze yakın kayıtlı dokuyucu çalışmaktadır.
Atölyede 25-30 kişi aynı anda dokuma yapabilmektedir. Dokuyucular boş
Prof. Dr., Ahi Evran Üniversitesi Neşet Ertaş Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk El
Sanatları Bölümü Bağbaşı Yerleşkesi KIRŞEHİR.
VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
390
zamanlarını geçirmek ve evlerine maddi katkı sağlamak amacıyla dokumacılıkla
uğraşmaktadırlar. Çalışma saatleri sabah 8.00’de başlamakta, akşam çıkış saatleri
işi bitirme durumlarına göre değişmektedir. Ücretlendirme halının m
2
’si üzerinden
yapılmakta olup dokunan bir m
2
halı için her dokuyucuya ödenen ücret, 2016 yılı
itibarıyla 120 TL’dir (Fotoğraf 3).
Kullanılan araç gereçler incelendiğinde; atkı, çözgü ve ilme iplikleri yündür
(Fotoğraf 4). Dokumada kullanılan ilme ipliği, ham yünden saf yani başka liflerle
karışım olmadan üretilmekte (Fotoğraf 5), Sultanhanı Kasabasında bulunan doğal
boya atölyesinde bitkisel boyalarla boyanarak dokuma atölyesine getirilmektedir.
Dokumada kullanılan tezgâh tipi metal, sarma tezgâhlardır (Fotoğraf 6). Ancak
ahşap germe tezgahlar da bulunmaktadır (Fotoğraf 7). Atölyede 9 adet taban halısı
tezgâhı bulunmaktadır. En büyük tezgâhın boyutları 5.67x1.96 m, en küçük
tezgâhın boyutları 3.15x1.95 m’dir. Dokumada metal, sık ve kısa dişli Hereke
kirkitleri kullanılmaktadır. Halı bıçağı kullanılırken halı makası kullanılmamaktadır.
Bilinen halı bıçağı yerine maket bıçağı kullanıldığı gözlenmiştir (Fotoğraf 8).
Halı
desenleri
müşterinin
istekleri
doğrultusunda
hazırlanıp
dokumaya
verilmektedir. Desenler iki ya da üç renkli, geometrik ve sade desenlerdir (Fotoğraf
9). Çözgü çözme aparatı metal olup, halının çözgü uzunluğu istenen halı boyutuna
göre ayarlanabilmektedir (Fotoğraf 10).
Bilinen halı dokuma tekniğinden farklı olarak dokumada atkı iplikleriyle dört
sıra atkı atılmaktadır (Fotoğraf 11). Düz atkıya kuru atkı, boncuklu atkıya ise sulu
atkı denilmektedir. Halılar Türk düğümü ile dokunmaktadır (Fotoğraf 12). Genellikle
hav kesilmeden dokunan halılar (Fotoğraf 13), sonradan hav kesme tezgâhlarında
istenen hav boyuna göre işleme tabi tutulmaktadır. Halılar tezgâhtan çıkarıldıktan
sonra kürü süpürme ile temizleme, saçak örme, hav kesimi işlemleri
uygulanmaktadır. Düğüm sayısı ortalama 32x45, 35x35 olan orta kalitede halılar
üretilmektedir.
250 m
2
’lik bir alanda kurulan atölyenin iç mekânında dokuma birimi
(Fotoğraf 14) yanında iplik deposu (Fotoğraf 15), mutfak (Fotoğraf 16) ve mescit
(Fotoğraf 17) bulunmaktadır. Doğal ve yapay ışıklandırma ile doğal havalandırma
(Fotoğraf 18) olanağına sahip bir atölye düzeni gözlenmiştir. Isınma kaloriferle
sağlanmakta, yer döşemesi parke ve ıslak zemin beton olup tavan köpük
kaplamadır (Fotoğraf 19). Tavanın köpük kaplama olması ses izolasyonu
açısından önemlidir. Her tezgâhın önünde halının dokuma yüksekliğinde olan
oturaklar yer almaktadır (Fotoğraf 20).
Dokunan halılar sipariş alınarak genellikle yurtdışına ihraç edilmek üzere
dokunduğundan pazarlama sorunu yaşanmamaktadır.
Atölyede el dokuması halı
üretimi hammadde yönünden doğal ve kalitelidir. Desen ve renkler yönünden
halılarda yöresellik kaygısı olmadığı dikkati çekmektedir. Yani oldukça sade ve
Türk halı sanatının izlerini taşımayan halılar üretilmektedir. Bu yönüyle üretilen
halılar sanatsal olmaktan çok ticari bir ürün görünümündedir. Bunun yanında atölye
yöre kadınlarına iş olanağı ve ek gelir sağlaması açısından incelenmeye değer
bulunmuştur.
Gözlem gezisine katılanlar: Asuman AYRIKSA, Bülent KÖYLÜ, Ceren DEMİR,
Halil KARAÇOBAN, Koray MARAL, Nilüfer TOK, Nurullah ERDEM, Şerife
KAPLANOĞLU