Voleybo L musobaqa qoidalari,ularni tashkil etish va o‘tkazish

3- BO‘LIM. SXEMALAR
Sxema 1.
O‘YIN MAYDONI


Sxema 4.


NOTO‘G’RI HULQ-ATVORI JAZOLASh ChORALARI TURLARI

Hulq-atvor toifasi	Takrorlanishi (jamoauchun)	Qoidabuzuvchi	Choralar	Kartochkalar	Oqibat
Qo‘pol muomala (harakat)	Birinchi bor	Jamoani har bir a’zosi	Tanbeh	Qizil	O‘yin vaziyati mag’lubiyat bilan tugaydi
	Ikkinchi	Qoida buzgan jamoa a’zosi	Maydondan chetlashtirish	Qizil sariq	Partiya oxirigacha maydondan chetlashtiriladi va qoida buzuvchilar joyida qoladi
	Uchinchi	Yana o‘sha jamoa a’zosi	Diskvalifikatsiya	Sariq Qizil alohida ko‘rsatiladi	Uchrashuv oxirigacha musobaqa o‘tkazish joyini tark etadi
Ta’qib qilish	Birinchi	Jamoani har bir a’zosi	Maydondan chetlashtirish	Sariq Qizil alohida ko‘rsatiladi	Partiya oxirigacha maydondan chetlashtiriladi va qoida buzuvchilar joyida qoladi
	Ikkinchi	Qoida buzgan jamoa a’zosi	Diskvalifikatsiya	Sariq Qizil alohida ko‘rsatiladi	Uchrashuv oxirigacha musobaqa o‘tkazish joyini tark etadi
Taxdid solish (hujum)	Birinchi	Jamoani har bir a’zosi	Diskvalifikatsiya	Sariq Qizil alohida ko‘rsatiladi	Uchrashuv oxirigacha musobaqa o‘tkazish joyini tarketadi

O‘YIN VAQTI ASOSSIZ “BUZILGANDA” JAZO ChORALARI TURLARI

Hulq-atvor toifasi	Takrorlanishi (jamoauchun)	Qoidabuzuvchi	Choralar	Kartochkalar	Oqibat
O‘yinni “cho‘zish”	Birinchi	Har bir jamoa a’zosi	Cho‘zish uchun ogohlantirish tanbeh	Sariq kartochka kaft orasida ko‘rsatish	Ogohlantirish – jazo berilmaydi
	Ikkinchi (vahokazo)	Har bir jamoa a’zosi	Cho‘zish uchun tanbeh	Qizil kartochka kaft orasida ko‘rsatish	O‘yin vaziyati mag’lubiyat bilan tugaydi

To‘p vertikal yo‘nalishda to‘r ustidan raqib maydonchasiga o‘tishi

- Xato
- To‘g’rialmashinish


RAQIB JAMOANING BO‘Sh ZONASIGA TO‘PNI VERTIKAL TUShIRISh





I I





I I






















GURUHLI TO‘SIQ


- To‘g’ri

AMALGAOSHIRILGANTO‘SIQ

- Xato

To‘p to‘rdan baland To‘p to‘rning yuqori To‘p to‘rga tegayapti To‘p to‘rdan sapchigan
sathidan past





Andoza. Orqa zona o‘yinchisi hujumi







SkG’PSk

SXEMA 10: HAKAMLAR BRIGADASI VA ULARNING JOYLAShIShI

q Birinchi hakam
q Ikkinchi hakam
q Kotib-hakam, kotib-hakam yordamchisi
q Chiziq (raqamlar 1-4 i 1-2)
q To‘p uzatuvchilar (raqamlar 1-6)
q Maydonni artuvchilar

TO‘P KIRITIShGA RUXSAT BERISh
Qo‘l harakati bilan to‘p kiritish yo‘nalishini ko‘rsatish
TO‘P KIRITUVChI IJAMOA
Qo‘lni yon tomonga yozib, to‘p kirituvchi jamoali ko‘rsatish
MAYDON ALMAShINISh
Tirsak-qo‘llarni ko‘tarib, ularni gavda oldi va orqasi bo‘ylab burish
TAYM-AUT (TANAFFUS)
Bir qo‘l kaftini ikkinchi qo‘l barmoqlari ustiga T shaklida qo‘yish vaTaym-aut so‘ragan jamoa tomonni ko‘rsatish
O‘YINChI ALMAShTIRISh
Tirsak-bilaklarni ko‘tarib o‘zaro aylantirish
NOTO‘G’RI HULQ-ATVOR UChUN OGOHLANTIRISh
Sariq kartochkani ko‘rsatish
NOTO‘G’RI HULQ-ATVOR UChUN DAKKI BERISh
Qizil kartochkani ko‘rsatish
MAYDONDAN ChIQARISh
Sariq va qizil kartochkani birga ko‘rsatish
DISKVALIFIKATsIYa
Sariq va qizil kartochkani aloxida ko‘rsatish
PARTIYaNI YoKI O‘YINNI YaKUNLASh
Tirsaklarni egib bilak panjalarni kesim shaklida joylashtirish
TO‘P KIRITIShDA TO‘P IRG’ITILMADI
Panja yuqoriga ko‘tarilgan qo‘lni dioganal cho‘zib yuqoriga ko‘tarish
TO‘P KIRITISh VAQTI ChO‘ZILDI
Keng yozilgan 8 barmoqni ko‘tarish
TO‘SIQ QO‘YISh YoKI TO‘P YO‘NALIShINI TO‘SISh
Ikki qo‘l panjalarini oldinga qaratib ko‘tarish
JOYLAShISh YoKI JOY ALMAShINIShDAGI XATO
Ko‘rsatish barmoq bilan aylanma xarakatni korsatish
TO‘P MAYDONDA
Qo‘l va barmoqlarni maydon yuzasi tomon ko‘rsatish
TO‘P MAYDONDAN TAShQARIDA
Tirsakdan qullarni ko‘tarib gavda tomon harakatlantirish
TO‘PNI UShLASh
Qo‘llarni tirsakdan ko‘tarib pastdan yuqoriga harakatlantirish
TO‘PGA IKKI MARTA TEGISh
Ikki barmoqni ko‘tarish
TO‘PNI TO‘RT MARTA O‘YNASh
To‘rt barmoqni ko‘tarish
O‘YINChINING TO‘RGA TEGIShI KIRITILGAN TO‘P TO‘RGA TEGIB RAQIB TOMON O‘TMADI
Muvofiq qo‘l bilan to‘rning muvofiq tomonini ko‘rsatish
TO‘RNINIG BOShQA TOMONIGA TEGIShI
Panjasi pastga qaratilgan qo‘l bilan to‘r ustiga ko‘rsatish
HUJUM ZARBASIDAGI XATO
Muvofiq qoidalar; Orqa zona o‘yinchisi Libero oldingi zonada yuqoridan ikki qo‘llab to‘p uzatish. Orqa zona o‘yinchisi libero va raqibni to‘p kiritishida.

TO‘P KIRITYoTGANDA ChIZIQNI BOSISh YoKI MAYDON KENGLIGIDAN ChIQIB KETISh HOLATLARI
Muvofiq qoidalar; O‘rta chiziq yoki muvofiq chiziq tomon qo‘lni pastga yozib barmoq bilan ko‘rsatish
IKKI TOMONLAMA XATO YoKI O‘YINNI XATO O‘YNASh
Ikki bosh barmoqni vertikal ko‘tarish.
TO‘PNI BOShQA JOYGA TEGIShI
Bir qo‘l panjasini boshqa qo‘l barmoqlariga perpendikulyar qilib ko‘rsatish
O‘YIN ChO‘ZISh UChUN OGOHLANTIRISh O‘YIN ChO‘ZIShGANI UChUN DAKKI BERISh
Qo‘lni ko‘tarib sariq kartochkani ikkinchi qo‘l bilagiga tekkizish va shu ogoxlantirish qizil kartochkada korsatilganda (dakki) beriladi.
ChIZIQ HAKAMINING BAYROQ BILAN IShORA QILUVChI HARAKATLARI
TO‘P MAYDONDA
Bayroq bilan pastni ko`rsatish.
TO‘P MAYDONDAN TAShQARIDA
Bayroqni vertikal ko‘tarish.
TO‘PGA TEGISh
Bayroqni gavda oldida vertikal ko‘tarib boshqa qo‘l panjasiga tekkizish.
JOYNI ALMAShISh, TO‘PNI BEGONA NARSAGA TEGIShI YoKI TO‘P KIRITIShDA ChIZIQNI BOSISh
Bayroqni bosh ustida harakatlantirish yoki muvofiq chiziq tomon ko‘rsatish.
QAROR QABUL QILISh IMKONI YO‘Q
Ikki qo‘lni ko‘krak tomon ko‘tarib kesim shaklida harakatlantirish.

HAKAMNING RASMIY IMO-IShORALARI
Shartli belgilar:		O‘z vazifasiga ko‘ra imo-ishora ko‘rsatuvchi hakam Ayrim vaziyatlarda imo-ishora ko‘rsatuvchi hakam

GLOSSARIY
Voleybol amaliyotida qo‘llaniladigan ayrim atamalarning mantiqiy mohiyati
FIVB – xalqaro voleybol federatsiyasi qisqartirilgan nomi;

• 
  Taym-aut – (inglizcha) – tanaffus;
  
• 
  Tayd-breyk – (inglizcha) – qisqa vaqt ichida biror amalni bajarish masalan, voleybolda to‘p kiritish;
  
• 
  Setbol – (inglizcha) – set – voleybolda partiya, bol – to‘p;
  
• 
  Match bol – (inglizcha) – match – musobaqa, bol – to‘p;
  
• 
  Partiya – (lotincha) – bo‘lim ma’nosini anglatadi;
  
• 
  Diagonal o‘yinchi (lotincha, yunoncha) – burchakdan chiquvchi o‘yinchi;
  
• 
  Qur’a – (o‘zbekcha) – musobaqada ishtirok etadigan jamoalar raqiblarini aniqlash;
  
• 
  Zona – (yunoncha) – chagaralangan turli joylar yoki harakat qilinishi belgilangan joylar;
  
• 
  Tur – (fransuzcha, lotincha) – uzoq muddatli musobaqani bir tarkibiy bo‘limi;
  
• 
  Turnir – (nemischa) – bir necha o‘yin (uchrashuv)lardan iborat musobaqa;
  
• 
  Birinchi yoki ikkinchi temp o‘yinchisi (temp - italyancha) temp – vaqtni anglatadi. Voleybolda birinchi temp o‘yinchisi – bu hujum harakatini birinchi boshlovchi o‘yinchi, ikkinchi temp o‘yinchisi hujum harakatini ikkinchi bo‘lib boshlaydigan o‘yinchi. Bularning harakati to‘pni uzatish balandligiga bog’liq bo‘ladi.
  
• 
  Bog’lovchi o‘yinchi (o‘zbekcha) – yo‘llangan to‘pni hujumchiga uzatuvchi o‘yinchi;
  
• 
  Diskvalifikatsiya– dis (lotincha) – ayirish, ketkazish, kvalifikatsiya (lotincha) – sifat, toifama’nosinianglatadi. Sportda musobaqada ishtirok etishdan turli muddatgamahrumqilish;
  
• 
  Libero – (lotincha ) – erkin, xolis ma’nolarini anglatadi. Voleybolda “Libero” o‘yin funktsiyasini bajaruvchi o‘yinchi faqat 1,6,5 zonalarda joylashadi va o‘yin vaqtida maydon bo‘ylab harakatlanishi mumkin. Libero – o‘yinga faqat to‘p o‘yindan chiqqan vaqtida tushadi;
  
• 
  Informatsiya – “lotincha” biror ma’lumotni e’lon qilish;
  
• 
  Komentator – (lotincha) – musobaqa jarayonini talqin etuvchi, izohlab beruvchi mutaxassis;
  
• 
  Psixrometr (yunoncha) – zallarda havo harorati va havo namligini o‘lchashga mo‘ljallangan asbob;
  
• 
  Barometr – (yunoncha) – atmosfera (havo) bosimini o‘lchashga mo‘ljallangan asbob. Zallarda havo harorati, namligi va atmosfera bosimini musobaqa qoidasi bilan belgilangan me’yorda ekanligini tekshirish uchun psixrometr va barometr asboblaridan foydalaniladi.
  

To‘p ichidagi atmosfera bosimini aniqlash uchun kichik portlovchi barometr qo‘llaniladi.

FOYDALANILGAN ADABIYОTLAR

1. 
   O‘zbekiston Respublikasining «Jismoniy tarbiya va sport to‘g’risida»gi Qonuni. O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish haqida. “Xalq so‘zi” gazetasi, 2015 yil 5 sentyabr.
   
2. 
   O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining 2017 yil 3 iyundagi “Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g’risida”gi PK-3031-sonliqarori.halqso‘zigazetasi 4 iyun.
   
3. 
   Ayrapetyants L.R., Pulatov A.A., Isroilov Sh.X. Voleybol. Oliy o‘quv yurtlari umumiy kurs talabalari uchun o‘quv qo‘llanma. T., 2009.
   
4. 
   Ayrapetyants L.R., Pulatov A.A. Voleybol nazariyasi va uslubiyati. Oliy o‘quv yurtlari uchun darslik. T., 2011.
   
5. 
   Belyaev A.V., Savin M.V. Voleybol. Uchebnik dlya studentov vuzov FK. M., TVT, 2009.
   
6. 
   Jeleznyak Yu.D., Ivaylov A.V. Voleybol. Uchebnik dlya IFK. M., FiS. 1991.
   
7. 
   Klehev Yu.D. Voleybol. M., Sport.Akadem.Press, 2003.
   
8. 
   Pulatov A.A., Israilov Sh.X. Voleybol nazariyasi va uslubiyati. O‘quv qo‘llanma. T., 2007.137 b.
   
9. 
   FIVB ning № 35 kongress yig’ilishidan olingan rasmiy koidalar.