Vositalarining ishlatilishi

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA 
Tilda biror predmetning boshqa predmetlardan ajralib turadigan o’ziga xos 
xususiyatini ta’kidlash uchun uning maxsus belgisini ko’rsatib turuvchi so’zlardan 
foydalaniladi, yoki shu predmet belgisini o’zidan-uzoq gaplar vositasidan izohlab 
o’tirmasdan, uni boshqa biror predmetga o’xshatish bilan konkretlikka, aniqlikka 
erishiladi. [2] 
Shoirni o'zi bayon qilayotgan fikrni tinglovchiga ixcham, aniq, ta'sirchan va 
tushunarli qilib yetkazib berishga harakat qiladi. Masalan, ko'pincha biror narsa, belgi, 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 
ǀ
ISSUE 4 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 431
xususiyatini tinglovchi yoki o'quvchiga tushunarli, aniq qilib tasvirlab berish uchun 
uzundan-uzoq va birdan ortiq gaplarga murojaat qilishga to'g'ri keladi. Shunday 
vaqtlarda so'zlovchi va yozuvchi ayni shu fikrni bayon qilib berishda aytganimizdan 
birdan ortiq, uzundan-uzoq gaplarni qatorlashtirib tashlashdan qochadi-yu, ammo shu 
fikrni boshqa vositalar bilan ifodalaydi. Bu tilshunoslik va adabiyotshunoslikda ifoda – 
tasviriy vositalar deyiladi.Maxsus ifoda – tasviriy vositalar troplar va figuralar deb 
ikkiga bo'linadi. Maxsus ifoda – tasviriy vositalar, tilda obrazlilik, hissiylikni keltirib 
chiqaradi. Ulardan foydalanish bilan muallif tinglovchining sezgisiga ta'sir qiladi.[6] 
NATIJALAR 
Erkin Vohidov asarlarini o‘qiganingizda, ularda inson azobini ko‘rgandek 
bo‘lasiz. Shoir she’rlarini o‘qib, go‘yo afsonaviy olamga tushib qolgandek bo‘lasiz. 
Shoirning tili erkindir. U har bir so‘zni o‘z o‘rnida ishlatishni bilgan, shoir esa so‘zlarni 
takrorlashdan qochgan. E.Vohidov ijodining asosiy xususiyati shundan iboratki, so‘zda 
so‘zning ichki shakli yo‘qolguncha tilning she’riy tabiati saqlanib qoladi va aksincha, 
ichki shaklning ramziy xususiyatini unutib qo‘yish yoki yo‘qotib qo‘yish nasriy 
xususiyatga olib keladi. so'z. Shoir she'riyat va nasrga bo'linib, tillar o'rtasidagi farqni, 
bir tomondan - san'atni , ikkinchi tomondan - ma'naviyatni tushundi. Umuman san’atda 
bo‘lgani kabi she’riy tilda ham obraz asosiy rol o‘ynaydi. Demak, E.Vohidov rasmda 
tasvirlangan kompozitsiyani, voqea va personajlarni mazmunni ko‘rsatish usuli sifatida 
obrazga, obrazlar tufayli yuzaga kelgan his-tuyg‘u va fikrlarni esa mazmunning o‘ziga 
bog‘laydi.[3] 
MUHOKAMA 
Erkin Vohidov soʻzning chinakam jozibasini oʻziga xos tarzda aks ettirgan, xalqning 
dilidagini sheʼrga solib, asarlari orqali millat ruhini samimiy, oʻlmas satrlarda 
muhrlagan qalb meʼmoridir: 
El-ustozim, men esa tolib, 
Soʻz durlarin termoqdir ishim. 
Odamlarning oʻzidan olib, 
Odamlarga bermoqdir ishim. [4,] 
Haqiqatan ham, shoirning hassos qalbi hamisha uni eʼzozlagan Ona xalqi bilan 
birga boʻldi, u xalq kechmishlarini qalban his etdi, uning dardlari bilan yondi va ularni 
oʻziga xos uslubda ifoda etdi:
Mayli, umrim abadiy emas, 
Mayli, yashay faqat bir nafas, 
Lekin meni oyga qilib teng, 
Shuʼlalardan yasab koshona.
Quyosh sari uzatgan xalqning
Boshi uzra boʻlay parvona. [4,]. 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3