140
dəstəkləyir və ona görə yüksək qiymət ödəyir. PolĢanın elektrik enerji sənayesi 1990-cı illərin əvvəllərində
ixtisaslaĢdırılıb. ―Polskie Sieci Elektroenergetyczne‖ Ģirkəti ölkədə yeganə Ģirkətdir və onun fərdi istehsalçılarla 24-
dən artıq EAM müqaviləsi bağlanılıb və ölkənin enerji tələbinin üçdə ikisini əhatə edir. Bu standart saziĢ gələcək
liberalizasiya səylərini çətinləĢdirmiĢdir. Macarıstan da, EAM-la pərakəndə qiymətləri arasında əlaqənin
olmamasından əziyyət çəkmiĢdir, çünki Hökumət pərakəndə qiymətləri lazımı səviyyəyə qədər artırmamıĢdır.
Bunun nəticəsində operatorlara büdcədən birbaĢa subsidiyalar ayırmaq lazım olmuĢdur. Beləliklə ilkin müqavilə
dövrünün bitməsindən sonra tənzimləmə qurumu tərəfindən tənzimləməyə qayıtması tövsiyə olunur.
Mənbə: Nyuberi 2001, Kessides 2004, və Besant-Cons 2006.
4.27.
Enerjinin topdansatıĢı sahəsində liberallaĢdırma və rəqabətlilik daxil olmaqla daha
qabaqcıl və rəqabətli enerji sektorunun təmin edilməsi üçün, Azərbaycan daha mürəkkəb
institusional mexanizmləri yaratmalıdır. Lakin bu qərar, xüsusi olaraq, potensial regional
bazara münasibətdə daha geniĢ strateji yanaĢma ilə birlikdə qəbul olunmalıdır. Qazaxıstan,
Rumıniya, Türkiyə və Ukraynada ixtisaslaĢma və özəlləĢdirmə vasitəsilə tam rəqabətli
strukturlar yaradılmıĢdır. Eynilə, ―Azərenerji‖ enerji paylayıcı sistemin istismarı və ona
sahibliyin istehsal fəaliyyətindən tam ayrılması vasitəsilə daha birmənalı Ģəkildə ixtisaslaĢa bilər.
Bundan əlavə, istehsalın paylaĢdırmadan ayrılması beynəlxalq təcrübəyə və konkret olaraq AB-
nin rəqabətli sisteminə uyğun olacaq. Azərbaycanda bu daha çox əhəmiyyət kəsb edər, əgər
enerji istehsalçıları Ģirkətlərinə müĢtərilər üzrə rəqabət aparmaq imkanları yaradılar. Müstəqil
tənzimləyiciyə sektora daxil olan yeni Ģirkətlərə, ötürmə və pərakəndə satıĢ tariflərinə (real
rəqabətli bazarın olmamasını nəzərə alaraq), müĢtərilərə göstərilən xidmətlərin səviyyəsinə və
ticarətin təĢkilinə nəzarət etmək üçün tam səlahiyyətlər verilməlidir.
Əlavə olaraq, regional
enerji
bazarının tətbiq olunacağı halda, güclü bazar operatoruna ehtiyac olacaq. Bu cür regional bazar
(Cənubi Qafqaz ölkələrinin hüdudlarından çıxmaqla) qismən tamamlayıcı xarakter daĢıyacaq və
daha iri miqyaslı bazarlara və istehsal güclərinə çıxıĢı təmin etməklə və bununla rəqabətin
müĢtərilərin xeyrinə daha yaxĢı iĢləməsinə imkan yaratmaqla xidmətlərin səmərəli göstərilməsi
üçün ciddi potensiala malikdir.
4.28.
Sektorun yüksək prioritetli qısa müddət baxımından həyata keçirilməsi zəruri olan
islahatları aĢağıdakılardır:
Həm topdansatıĢ həm pərakəndə satıĢ səviyyələrində xidmət haqlarının
demək olar ki,
tam yığımının təmin edilməsi.
Bazarların strukturu və enerji sektorunda regional potensialın
istifadə edilməsi ilə
bağlı strateji qərarların
verilməsi; gələcək yenidən təĢkil olunmuĢ
enerji sektorunda
―Azərenerji‖ ASC-nin rolunun və sahibliyinin nəzərdən keçirilməsi.
Hökumət tərəfindən planlaĢdırıldığı kimi MEĠ-larla müqavilələrin bağlanması.
Tariflərin müstəqil qaydada müəyyən edilməsi və paylayıcı Ģirkətlər, gələcək MEĠ-lər
və ―Azərenerji‖ ASC-nin fəaliyyətinə nəzarət edilməsi üçün
müstəqil tənzimləyicinin
yaradılması.
Enerjinin paylaĢdırılması üçün əlavə konsessiya /
idarəetmə müqavilələrinin
bağlanması.
2.3.R
ABITƏ
4.29.
Mobil rabitə bazarının son zamanlar inkiĢaf etməsinə baxmayaraq, Azərbaycanda
telekommunikasiya xidmətlərinə çıxıĢ regionun digər ölkələrilə müqayisədə nisbətən