Korporativ dar etm nin Qiym tl ndirilm si Az rbaycan
sentyabr 2009
S hif 31
Qiym tl ndirm : Qism n yerin yetirilir
çil r öz ll dirm n tic sind al nm s hml r malikdirl r v n zar t paylar na malik olan bir çox s hmdarlar irk tl r
n zar td v onlar n idar edilm sind i tirak edir. Lakin, bazar n likvidliyini v minimal hüquqi ç rçiv ni n z r alaraq,
s hml rin verilm si vasit sil m yin öd nilm si t tbiq olunmur v bunun inki af ç tin olacaq. Kiçik sayda banklar v xarici
investorlar n pay olan dig r irk tl r istisna olmaqla, i in s m r liliyi sas nda m yin öd nilm si il ba l m c ll yoxdur
v müvafiq t crüb d azd r.
Prinsip IVD: Korporativ idar etm prosesind i tirak ed n t r f müqabill rin aidiyy ti, yet rli v etibarl
m lumatlar müt madi olaraq v vaxt nda ld etm k imkan verilm lidir.
Qiym tl ndirm : Yerin yetirilmir
S hml r malik olan i çil r v hali s hmdarlar n v investorlar n korporativ m lumatlar n ld edilm sind üzl diyi eyni
probleml rl üzl ir.
Prinsip IVE: çil r v onlar n t msilçilik orqanlar daxil olmaqla, t r f müqabill ri qanuna v etikaya zidd olan
t crüb l rl ba l narahatl qlar n uraya s rb st bildirm k hüququna malik olmal v buna gör onlar n hüquqlar
pozulmamal d r.
Qiym tl ndirm : Yerin yetirilmir
Siqnalç larla ba l qaydalar. Qanunda siqnalç larla ba l qaydalar mü yy n edilm yib v çox az irk tin bu sah d
siyas tl ri var.
Prinsip IVF: Korporativ idar etm ç rçiv si s m r li v effektiv müflislik ç rçiv si v kreditor hüquqlar n n
s m r li icras il tamamlanmal d r.
Qiym tl ndirm : Qism n yerin yetirilir
Müflislik, girov/t minat v borclar n y
lmas /icras m c ll l rinin s m r liliyi. Son zamanlara q d r müflisl m v
borclar n y lmas prosedurlar l ng v qeyri-s m r li olmu dur. Son zamanlar kredit reyestrl ri, lizinq v öd nilm mi
borclar n y lmas v t minat n al nmas il ba l mü yy n islahatlar keçirilmi dir.
Qanuna sas n kreditorlar dividendl rin öd nilm sini dayand ra bilm zl r. Kreditorlar borclunun nizamnam kapital n n
azald lmas vasit sil borcun öd nilm sini t l b etm k hüququna malikdirl r (Mülki M c ll §105.2). Maliyy v ziyy ti ç tin
olan borclular üçün erk n x b rdarl q mexanizml ri yoxdur. Hüquqi rejim art q müflisliy u ram irk tin s hml rinin alq -
satq s n m hdudla d rm r.
Dünya Bank t r find n i l nmi standart t dbirl r onu t sdiq edir ki, 2005-ci ilin SN H hesabat ndan sonra kreditorlar n
hüquqlar v m lumatland r lmas h miyy tli d r c d yax la b v regionun dig r ölk l ri il müsb t müqayis olunur.
Lakin, h min göst ricil r sas n ka zda qanunlara aiddir v t crüb ni tam hat etmir.(
www.doingbusiness.org
ünvan nda
“Doing Business 2008” hesabat na bax n).
Kreditor hüquqlar n n göst ricil ri
Az rbaycan
rqi Avropa v M rk zi Asiya üzr orta göst rici
T-ni orta göst ricisi
Hüquqlar indeksi (mümkün 10 haldan)
8
6.3
6.8
Kreditl r haqq nda informasiya indeksi
5
4.1
4.8
Dövl t kredit reyestrinin hat liliyi (faizl ) 3.1
4.6
8.4
Öz l reyestrl rd hat liliyi (faizl ) 0
17.6 58.4
H SS V: AÇIQLAMA V
FFAFLIQ
Korporativ idar etm ç rçiv si irk tl ba l bütün mühüm m s l l rin, o cüml d n irk tin maliyy v ziyy ti,
mülkiyy ti v idar edilm si haqq nda m lumatlar n vaxt nda v d qiq aç qlanmas n t min etm lidir.
Prinsip VA: Aç qlama a a dak lar daxil ed n, lakin onlarla m hdudla mayan mühüm m lumatlar hat etm lidir:
Prinsip VA 1: irk tin maliyy v m liyyat n tic l ri
Qiym tl ndirm : Qism n yerin yetirilir
llik hesabat. Bütün SC-l r audit yoxlamas apar lm maliyy hesabatlar n daxil ed n illik hesabatlar n (xülas
klind )
d rc etm il v QKDK- t qdim etm lidirl r (§1078-43.1). llik hesabata balans hesabat , m nf
t v z r r hesabat ,
auditorun hesabat , s hmdarlar n say , s hml rin 10%-d n art q pay na malik olan s hmdarlar n siyah s (s hmdar n ad ,
saxlad s hml rin say , kapitalda faizi), irk tin dig r hüquqi xsl rd 10% v ondan art q i tirak paylar ; irk tin istifad
Korporativ dar etm nin Qiym tl ndirilm si Az rbaycan
sentyabr 2009
S hif 32
etdiyi s hml rin reyestri v ya irk t t r find n reyestrin apar lmas n t sdiq ed n qeyd v s hmdarlar n ümumi y
nca
(y nca n tarixi, keçirildiyi yeri, protokolu) haqq nda m lumat daxil olmal d r.
llik hesabata na d v saitin h r k ti haqq nda hesabat n daxil edilm si t l b edilmir v illik hesabatlar n K V-l rd d rc
edilm si qaydas yoxdur.
llik hesabat QKDK- s hmdarlar n ümumi y nca n n keçirilm sind n sonra 15 gün rzind t qdim olunmal v 30 gün
rzind (y ni maliyy ilinin sonundan yeddi ay rzind ) kütl vi informasiya vasit l rind d rc olunmal d r.
47
T crüb d yaln z bank olmayan mü yy n SC-l r tam illik hesabatlar n d rc edir v t qdim edir, lakin bir neç iri irk t
m tbuatda sas r q ml ri d rc edirl r.
48
BMK-in 2007-ci ild keçirdiyi sor uda otuz yeddi respondent (37%) illik
hesabatlar n n aç qlanmas n v yaln z otuz üç respondent (33%) balans hesabatlar n n aç qlanmas n bildirmi dir.
Banklar maliyy ilinin sonundan be ay rzind MBHS-lara uy un olaraq haz rlanm v audit yoxlamas apar lm icmal
maliyy hesabatlar n haz rlamal v AMB- t qdim etm li, kütl vi informasiya vasit l rind d rc etm li v öz internet
s hif l rind yerl dirm li v s hmdarlara v , h mçinin, mü t ril rin (sor u sas nda) t qdim etm lidir. Aç qlanm
maliyy m lumat idar hey tinin s dri v ba mühasib t r find n imzalanmal d r (Banklar haqq nda Qanun §12, 45.1).
Faktiki olaraq, illik hesabatlar 15-20 bank d rc edir.
Konsolidasiya. ctimai h miyy tli qurumlardan v banklardan konsolid olunmu hesabatlar n
t qdim olunmas t l b
olunur.
R hb rliyin müzakir si v t hlili. Aktivl rin d y ri 1.000.000 AB dollar ndan v g liri 500.000 AB dollar ndan art q olan
irk tl rd n növb ti maliyy ili üzr planlar hat ed n “i l rin v ziyy ti” haqq nda hesabat n t qdim edilm sini t l b ed n
müdd a qanunda ç xar lm d r. BMK-nin 2007-ci ilin sor usunda i tirak ed n irk tl rin 41% illik hesabatlar na r hb rliin
müzakir si v t hlilini daxil etmi dir.
N zar t, sanksiyalar v b rpa t dbirl ri. QKDK al nm ikay tl r sas nda yoxlamalar n apar lmas yolu il t l bl rin
yerin yetirilm sin n zar t edir. QKDK bildiri l r v x b rdarl qlar ver , c rim l r t tbiq ed , ticar ti dayand ra, qdl ri l v
ed v pozuntuya yol vermi irk tin f aliyy tini m hdudla d ra bil r.
49
Öt n il rzind QKDK hesabatlar n verilm si il ba l
t l bl rin pozulmas na gör 150-d n art q SC-y c rim t tbiq etmi dir. AMB banklar t r find n t l bl rin yetirilm sin ciddi
n zar t edir.
Prinsip VA 2: irk tin m qs dl ri
Qiym tl ndirm : Yerin yetirilmir
Yen d , aktivl rin d y ri 1.000.000 AB dollar ndan v g liri 500.000 AB dollar ndan art q olan irk tl rd n növb ti
maliyy ili üzr planlar hat ed n “i l rin v ziyy ti” haqq nda hesabat n t qdim edilm sini t l b ed n müdd a qanunda
ç xar lm d r.
50
Bank n mü ahid uras v idar hey ti növb ti 3 il müdd tin bank n strateji plan n v missiya hesabat n haz rlayaraq
t sdiq üçün s hmdarlar n ümumi y nca na t qdim etm li v onlar müt madi olaraq n z rd n keçirm lidir.
51
Prinsip VA 3: Majoritar s hml r v s sverm hüquqlar
Qiym tl ndirm : Yerin yetirilmir
irk tl r illik hesabatlar nda s hml rin 10% v daha art q pay na malik olan s hmdarlar haqq nda m lumatlar aç qlamal d r.
S hml rin dolay s il v birba a sahibl ri haqq nda m lumatlar n aç qlanmas t l b olunmur. Hal-haz rda h min t l bl r az
m l olunur.
52
BMK-nin 2007-ci ilin sor usunda i tirak etmi irk tl rin 27% mühüm i tirak paylar na malik olan s hmdarlar haqq nda
m lumatlar aç qlay blar. Yaln z dördü mü ahid uras v r hb rliyin üzvl rinin s hml ri haqq nda m lumat aç qlay b.
Faktiki n zar t ed n s hmdarlar n (s hml rin 50 faizind n art q pay na malik olan s hmdarlar)
xsiyy tl ri sor uda i tirak
etmi irk tl rin yaln z ikisi t r find n aç qlan b.
Prinsip VA 4: Mü ahid uras v idar hey tinin üzvl ri v sas v zif li
xsl rin mükafatland r lmas siyas ti v
direktorlar haqq nda m lumat
Qiym tl ndirm : Qism n yerin yetirilir
47 Emitentl rin ililk hesabatlar n n haz rlanmas v aç qlanmas qaydalar , §2.2, 3; Mülki M c ll §107.6, 121.1, 124, 1078-43.3.
48 Bazar i tirakç lar n n hesablamalar na gör , 1700 SC-d n t xmin n 100-200 SC, QKDK-nin hesablamalar na sas n SC-l rin 25% bunu edir.
49 nzibati X talar M c l lsi, §206.0.1, 206.0.5, 214, 324; nvestorlar n Hüquqlar n n Müdafi si haqq nda Qanun, §6, 8, 9, 11.
50 Mülki M c ll , §122.1, 125, Nazirl r Kabinetinin 5 aprel 2001-ci il
tarixli
77 nömr li F rman ; Mülki M c ll nin t sdiqi, icras v onlardan m l g l n
probleml rin hüquqi t nziml nm si haqq nda 386 nömr li f rman, 2000.
51 Banklarda korporativ idar etm standartlar n n
t tbiqi qaydalar , §3.
52 nvestisiya qiym tli ka zlar n n emitentl ri t r find n illik hesabatlar n haz rlanmas v aç qlanmas qaydalar , §2.2.8; Mülki M c ll , §124.4, 1078-47.1.4. Aç qlanan m lumatlara s hmdarlar n saxlad s hml rin say , idar hey ti / mü ahid
uras nda tutdu u v zif l ri v (sahibin hüquqi xs oldu u halda) mü ahid uralar v idar hey tl rinin üzvl ri daxildir. irk tl r aidiyy ti irk tl rd i tirak paylar haqq nda m lumatlar illik hesabatlar n qeydl rind aç qlay r.