400
əhali yaratdı ki, onlar atalarının bellərində ikən Allah onları Cənnət üçün yaratmışdır.
Allah Cəhənnəm üçün elə bir əhali yaratmışdır ki, onlar atalarının bellərində ikən Allah
onları Cəhənnəm üçün yaratmışdır» deyə buyurdu
1615
. Müslim b. Yəsar rəvayət edir ki,
Ömər - radıyallahu anhu
–
dan bu ayə barəsində soruşdular: «(Ey Peyğəmbərim!)
Xatırla ki, bir zaman Rəbbin Adəm oğullarının bellərindən (gələcək) nəsillərini
çıxardıb onların özlərinə (bir-birinə) şahid tutaraq: “Mən sizin Rəbbiniz
deyiləmmi?” – soruşmuş, onlar da: “Bəli, Rəbbimizsən!” – deyə cavab vermişdilər.
(Belə bir şahidliyin səbəbi) Qiyamət günü: “Biz bundan qafil idik». (əl-Əraf 172).
Ömər - radıyallahu anhu
–
Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
in belə
buyurduğunu rəvayət etdi: "Həqiqətən Allah Adəmi xəlq etdikdə sağ əli ilə onun belinə
apararaq oradan zurriyətini çıxardaraq buyurdu: Mən bunları Cənnət üçün yaratdım və
onlar Cənnət əhlinin əməllərini edəcəklər. Sonra yenə də əlini onun belinə apararaq
oradan zurriyətini çıxardaraq buyurdu: Bunları isə Mən Cəhənnəm üçün yaratdım və
onlar Cəhənəəmə əhlinin əməllərini edəcəklər". Bu zaman bir nəfər: "Bəs onda əməl
nəyə gərəkdir?" deyə soruşdu. Peyğəmbər: "Əgər Allah bəndəsini Cənnət üçün
yaradıbsa ona Cənnət əhlinin əməllərini etməyə yardım edər (imkan verər), o da bu
əməllərdən biri üzərə ölər və Cənnətə düşər. Yox əgər Allah onu Cəhənnəm üçün
yaratmışsa ona Cəhənnəm əhlinin əməlini etməyə imkan verər, o da bu əməllərdən biri
üzərə ölər və Cəhənnəmə düşər. (Bizim bundan xəbərimiz yoxdur deməyəsiniz deyə
Allah Adəm oğullarının belindən zurriyətini çıxardıb və onları özlərinə şahid
tutmuşdur)»
1616
.
3) Ana Bətnində Yazılan Qədər
Əbu AbdurRahmən Abdulla b. Məsud
–
radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, doğru
sözlü və doğru sözü təsdiq olunan Rəsulullah
- sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu:
«Sizdən hər birinizin yaradılışı onun anasının qarnında qırx gün nütfə
1617
şəklində
olaraq bir yerə gətirilir. Sonra bu müddət qədər aləqa
1618
şəklində olur. Sonra yenə bu
müddət qədər mudğa
1619
şəklində olur. Sonra ona bir mələk göndərilir, mələk ona ruh
üflədikdən sonra dörd xüsusiyəti yazmaqla əmr olunur. Ruzisini, əcəlini, əməlini,
bədbəxt və ya xoşbəxt olacağını»
1620
. Lövhi Məhfuza baş verəcək hər bir şey qeyd
olunmuşdur. Lakin həyat ruzisi və əcəl Mələklərin (Lövhi Məhfuzdan götürülmüş)
kitabında qeyd olunmuşdur. Bu da müəyyən səbəblərə görə dəyişə bilər. İnsanın iki
həyatı (əcəli) vardır. 1) Son – qəti olaraq yalnız Allaha məlumdur. 2) Son olmayan –
Allah Mələklərə bəndənin ruzisini və yaşını qeyd etmələrini əmr edir. Əgər bəndə
şeytanlar onları azdırdılar. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in Rəbbindən buyurduğu rəvayətdə: «Mən
qullarımı Həniflər olaraq yaratdım. Lakin sonradan şeytanlar onları dinlərindən sağa-sola sürüklədilər. Onlara halal
etdiyimi qadağan etdilər və haqqında heç bir dəlil nazil etmədiyim şeyləri Mənə şərik qoşmağı əmr etdilər». Buxari,
Müslim. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Qiyamət günü bağışlanmış olduqlarını iddia edərək dəlil
gətirəcək dörd təbəqədən olan insanlar vardır. Qulağı eşitməyən kar, axmaq adam, yaşlı adam və fitrət zamanı ölən
insanlar. Kar belə deyər: «Ey Rəbbim, İslam gəldi lakin mən heç bir şey eşitmədim». Axmaq isə: «Ey Allahım, İslam
gəldi lakin balaca uşaqlar belə məni ələ salıb başıma dəvə təzəyi atırdılar». Yaşlı dedi: «İslam gəldi, lakin mən heç bir
şey başa düşmürdüm». Fitrət zamanı ölən insanlara gəlincə isə: «Ey Rəbbimiz, sənin elçilərin olan Peyğəmbərlər bizə
gəlmədilər». Uca Allah Ona itaət etmələri barədə onlara əhd edir. Oda girin – hökmünü onlara təbliğ etmək üçün onlara
bir Peyğəmbər göndərir. Peyğəmbər: «Nəfsim əlində olan Allaha and içirəm ki, əgər onlar oda girsəydilər bu onlar üçün
sərinlik və salamatlıq olardı". Təbərani 841, İbn Hibban 1827, Əhməd 4/24, əl-Albani 1434.
1615
Buxari, Müslim 2662.
1616
Muvatta 3/92, Tirmizi 5/266, Əbu Davud 4/227, Musnəd 1/44,45, əl-Albani "Mişkət" 95, "Səhih".
1617
Nütfə – məni mənasındadır. Nütfə bəzən də saf su adlanır.
1618
Aləqa – laxtalanmış qan, ziyil deməkdir.
«O, insanı laxtalanmış qandan yaratdı». (əl-Ələq 2).
1619
Mudğa – çeynənilmiş ət parçasına oxşadığı üçün bu ad verilmişdir.
1620
Fəthul Bəri 11/477, Müslim 2643.
401
qohumluq əlaqələrini möhkəmlədərsə bu zaman (Allah əmr edər ki) onun ruzisi artsın
və ömrü də uzansın. Əgər o, əlaqələri kəsərsə ruzisi və ömrü də qısalar. Bəndənin
ömrünün artıb-artmamasından isə mələyin xəbəri olmur. Allah isə hər bir şeydə
xəbərdardır"
1621
.
3) Qədr Gecəsində Yazılan İllik Qədər
«Hər bir hikmətli (yaxud dəyişilməsi mümkün olmayan) iş o, gecə hökm (ayırd)
olunur. Dərgəhımızdan bir buyuruq olaraq! (İl ərzində birinin başına gələcək bütün
işlər, dünyada baş verəcək bütün hadisələr, xeyr, şər, əcəl, ruzi, xoşbəxtlik, bədbəxtlik
və s. Lövhi-Məhfuzda həmən ilin məhz qədir gecəsi yazılır və müvəkkil mələklərə
bildirilir. Bu yazıya pozu yoxdur) Həqiqətən Peyğəmbərləri biz göndəririk». (əd-
Duxan 4). İbn Abbas
- radıyallahu anhu
–
deyir ki: «Qədr gecəsində ana kitabdan bir il
boyunca meydana gələcək ölüm, həyat, ruzi, yağış və hətta həcc edilən belə yazılır.
Filan kişi həcc etdi, filan kişi həcc etdi».
4) Gündəlik Qədər
«Göylərdə və yerdə kim varsa, hamısı ondan (ruzi, mərhəmət və mədəd) diləyir. O,
hər gün (hər an) bir işdədir. (Birini öldürər, birini dirildər, zalimə zülm edər, acizə
kömək, birinin duasını qəbul edər, birinə mərhəmət əta edər, digərinə cəza verər. Bir
işlə məşğul olmaq onu digərindən yayındırmaz)». (ər-Rəhman 29). İbn Abbas
-
radıyallahu anhu
–
deyir ki, şübhəsiz Allahın yaratdıqları içərsində ağ incidən Lövhi-
Məhfuz da vardır. Onun hər iki qapağı qırmızı bir yaqutdandır. Qələmi nurdur, yazısı
da nurdur. Hər gün ona üç yüz altımış dəfə baxar. Bu baxışların hər birində yaradır,
ruzi verir, həyat verir, öldürür, rəhm edər, zəlil edər və hər nə diləyərsə onu da edər və
bu ayəni oxudu: «O, hər gün (hər an) bir işdədir». (ər-Rəhman 29)
1622
.
3. Yəni bu kainatda meydana gələn hər bir şey rəhmət və hikmətlə Allahın iradəsi
və qüdrəti ilə meydana gəlir. Kainatda Allahın diləməsi olmadan heç bir şey vücuda
gəlməz. O, dilədiyini rəhməti ilə hidayətə yönəldir, dilədiyini hikməti ilə sapdırır.
«Allah iman gətirənləri dünyada da, axirətdə də möhkəm bir sözlə (şəhadətlə)
sabitqədəm edər. Allah zalimləri (haqq yoldan) sapdırar. Allah istədiyini edəndir».
(İbrahim 27). «Əgər Allah istəsəydi sizi (eyni dində olan) tək bir ümmət edərdi. Allah
dilədiyini yoldan çıxardar, dilədiyini isə doğru yola salar. Sözsüz ki, etdiyiniz
əməllərə görə sorğu-sual olunacaqsınız». (ən-Nəhl 93). «Rəbbin istədiyini yaradar və
seçər. Onların heç bir ixtiyarı yoxdur». (əl-Qəsəs 68). «Allah istədiyini (haqq yoldan)
azdırar, istədiyini isə düz yola yönəldər». (əl-Ənam 39). «(Ya Muhəmməd!) Şübhəsiz
ki, sən istədiyini doğru yola yönəldə bilməzsən. Amma Allah istədiyini doğru yola
salar. Doğru yolda olacaq kəsləri daha yaxşı o, bilir». (əl-Qəsəs 56). Dilədiyi hər bir
şey qaçınılmaz olaraq onun qüdrəti ilə olur. Olmaması mümkün deyildir. Olmasını
diləmədiyi isə olmaz. «Bir şeyi yaratmaq istədiyi zaman Allahın buyurduğu ona
ancaq: «Ol!» deməkdir. O, da dərhal olar. (Yasin 82). "Allah istəsəydi, onları yığıb
doğru yola salardı". (əl-Ənam 35). "Əgər Allah istəsəydi, onlar müşrik olmazdılar.
Biz səni onların üzərində gözətçi qoymamışıq və sən onların vəkili də deyilsən!". (əl-
Ənam 107). "Əgər Rəbbin istəsəydi, yer üzündə olanların hamısı iman gətirərdi.
İnsanları iman gətirməyə sənmi məcbur edəcəksən?! (Bu sənin işin deyildir. Sənin
vəzifən ancaq islamı təbliğ etməkdir)". (Yunus 99). "Məgər Rəbbinin kölgəni
(günçıxandan günbatanadək) necə uzatdığını görmürsənmi? Əgər istəsəydi, onu daim
1621
Məcmuul Fətava 8/517,540.
1622
əl-Həkim «Mustədrək» 2/519.