35-ci prezidentin faciəli ölümünün 50 illiyinə Con F. Kennedi Mərdliyin profilləri

 
101 
Hələ  arzularla  yaşayan  və  idarə  olunmayan  bir  oğlan  olanda,  o,  Tennessi 
sərhədindəki  evlərindən  qaçmışdı  və  Çeroki  hinduları  tərəfindən  oğulluğa 
götürülmüşdü,  onlar  xaç  suyuna  salınma  vaxtı  ona  Ko-lon-neh-Qarğa  adını 
vermişdilər. 1813-cü ildə Endrü Ceksonun komandanlığı altında piyada zabiti kimi 
xidmət edəndə, onun sağ qolu düşmən gülləsindən parça-parça olmuşdu. O vaxt o, 
təkcə At Nalı döyüşündən düşən xətt üzərinə atılmışdı, onun adamları isə arxasında 
qalan  təpələrdə  oturmuşdular.  Cəzbedici  gözəl  fiquraya  malik  olan  təbii  aktyor, 
qəribə  geyiminə  və  nitqinə  görə  həssaslığa  malik  olmaqla,  o,  ittihamçı  prokuror 
kimi,  konqressmen  və  nəhayət,  otuz  beş  yaşında  qubernator  kimi  Tennessidə 
uğurla  yüksəlmişdi.  Öz  populyarlığının  yüksəkliyində  olanda  qubernatorluqdan 
onun  qəfildən  istefa  verməsi  əhvalatı,  dostu  Ceksonun  Hyustonu  gələcəkdə 
Prezident  etməsi  barədəki  ümidi  ilə  birlikdə  olan  bir  sirrdə  gizlənmişdi.  Özünün 
evlənməsindən sonra açıq şəkildə açıb göstərdi ki, gənc və gözəl gəlin ambitsiyalı 
atası tərəfindən onun əlini qəbul etməyə məcbur edilmişdir, əslində isə bu vaxt o 
qız başqa birisini sevirmiş. Onun ağlı və ruhu çilik-çilik oldu, Hyuston Çerokilərə 
qoşulmaq  üçün  sivilizasiyanı  tərk  etdi,  sərxoş  davakara  çevrildi,  siyasi  və  şəxsi 
sürgünə məhkum oldu. Bir neçə il sonra onun tarazlığı və məqsədi bərpa olundu, 
daim ona sədaqət göstərən general Cekson onu Texasa göndərdi, orada o, fantastik 
hərbi planlar hazırladı, onlar Forc vadisi və Gettisburq kimi amerikan folklorunun 
bir hissəsinə çevrildi. Lakin nə macəra, nə tərif, nə də ikinci xoşbəxt izdivac onun 
hətta daxili nəzərini və melanxoliyasını yoxa çıxarmadı, bu isə özünü 1856-cı ildə 
siyasi məğlubiyyət yaxınlaşanda həmişə olduğundan daha çox büruzə verirdi. 
 
Lakin Sem Hyuston qaş-qabaqlı şəkildə kürt yatan adamlardan deyildi, bu o 
vaxta  qədər  davam  etdi  ki,  onun  üstünü  alan  məğlubiyyət  barədəki  pıçıltılar  öz 
yerini onun darmadağın ediləcəyi barədəki qar uçurumuna verdi. Senatın işindəki 
payız  fasiləsi  vaxtı  ərzində  o,  Texasa  artıq  bir  neçə  tur  səfər  etmişdi,  Kalhounu 
“ehtiyatsız  demaqoq”la  müqayisə  etmiş,  Cefferson  Deyvisi  “Lutsifer  kimi  iddialı 
və kərtənkələ kimi soyuq” təqdim etmişdi, “Şimalın dəli fanatizmi” ilə “Cənubun 
dəli  ambitsiyası”nın  hər  ikisini  bərabər  qaydadakı  cəsarətlə  pisləmişdi.  Yarım 

---

 
102 
sivilizasiyalanmış  hindu  tayfaları  arasında  çox  illər  ərzində  yaşaması  onu  yüksək 
vəzifə  həvəskarı  etməmişdi;  erkən  illərdə  o,  fiziki  qaydada  öz  bütü  Endryü 
Ceksonun Konqressdəki düşməninə hücum etmişdi. (Sonralar o, dostlarına demişdi 
ki, bu məni “həyatımda nə vaxtsa hiss etdiyimdən də pis idi. Mən düşünürdüm ki, 
böyük it saxlayıram, ancaq gördüm ki, zəhlə tökən zingildəyən küçüyüm var”). 
Bu  vaxt  o,  özünün  1857-ci  il  seçkilərində  Qubernatorluğa  namizəd  elan 
etməklə, bir böyük hücumla Texas rəsmi dairələrinə ağır zərbə vurdu. O, Demokrat 
kimi,  hansısa  fraksiyanın  və  ya  qəzetin  namizədi  kimi  və  ya  hətta  Senatorluqdan 
istefa  verən  kimi  hərəkət  etməyəcəkdi.  O,  Sem  Hyuston  kimi  “ştatın  siyasətini 
yenidən  bərpa  etmək  üçün”  hərəkət  edəcəkdi.  “Xalq  şadlanmaq  istəyir  və  mən 
başqa birisi kimi bunu verməyə qadirəm”. 
Onun vəd etdiyi bol şadlanma Demokratik Texasla heç vaxt görünməmiş ilk 
real  möhkəm  vuruş  idi.  İsti  yay  kampaniyasında  dəfələrlə  köynəyini  soyunub, 
Texasın  hər  bir  guşəsindəki  auditoriyalarda  səs-küylü  çıxışı  ilə  o,  söyüşcül 
epitetlərdən  ibarət  böyük  söz  ehtiyatı  və  solmaqda  olan  sarkazmı  ilə  görünürdü. 
Altı  futdan  çox  hündürlükdə,  nizə  kimi  düz  bədəninin  iri,  həm  də  xoşa  gələn 
əzələləri,  onun  öz  opponentlərinə  nifrətdən  qızaran  nüfuz  edici  gözləri,  onların 
siyasətlərini  ələ  salması  və  sərt  dilini Senat  zalında  olan  tək  bir  ləyaqətlə  açması 
hələ  də  qalırdı.  Onun  bir  çıxışı  təsvir  edilmişdi  –  özü  də  müxtəlif  qəzetlər 
tərəfindən, lakin, heç şübhəsiz, müəyyən dəqiqliklə “təhqirlərin və eqoizmin (özü 
haqqındakı  fikirin  –  tərcüməçi)  qarışığı...  tarixi  həqiqətlə  razılaşmadan 
və...ədəbdən  və  təmiz  dildən  kənar...  Bu,  başlanğıcdan  axıra  qədər  bütünlüklə 
həmin epitetlərlə oğruların, əclafların və qatillərin sirdaşı kimi xarakterizə olunur” 
kimi  verilirdi.  Səfərində  bir  dəfə  dayandıqda,  qraflığın  məhkəmə  zalında  çıxış 
etmək  hüququndan  imtina  edəndə,  o,  camaatı  özünün  düzgün  hərəkət  etdiyinə 
inandırdı: 
“Mən  burada  vergi  verən  deyiləm.  Mən  bu  binada  bir  kərpicin  və  ya 
mismarın alınmasına kömək etməmişəm və burada çıxış etməyə heç bir hüququm 
yoxdur.  Lakin  burada  mənim  səsimin  eşidilməsi  çevrəsində  bir  adam  varsa,  kim 
Sem  Hyustonun  nitqini  dinləməyi  və  onun  arxasınca  o  təpəyə  tərəf  getməyi  arzu 

---

 
103 
edirsə,  mən  Texas  torpağında  danışmaq  hüququna  malikəm,  çünki  onu  mən  öz 
qanımla sulamışam”. 
Bir  əllə  satqın,  digər  əllə  “Heç  nə  bilmirəm”in  üzvü  kimi  (onun  ... 
mazaqlaşması  üzərində  qurulan,  dözümlüksüz  və  sektsional  olmayan  partiyası) 
pislənilməklə,  o,  öz  arvadına  yazırdı  ki,  “onların  çirkli  dedi-qodusu  mənim 
üstümdən, ördəyin belindən su düşən kimi düşür”. 
Lakin  onun  Kanzas  və  digər  Cənub  tədbirləri  barədə  səs  verməsi  hirsli 
seçiciyə  izah  edilirdi  və  Texas  Sem  Hyustonu  öz  siyasi  karyerasının  ilk 
cəzalandırılanı kimi qələmə verirdi. Bu vaxt o, Senatdan istefa verməyə borclu idi, 
antoqonist  “Gazette”  isə  belə  deyirdi  ki,  “qısır  vəzifəni  tutmaq  əvəzinə  sadəcə 
icazə  almaq  istəyirdi”.  Lakin  Sem  Hyuston  öz  məğlubiyyətinin,  üçün  ikiyə  görə 
nisbətinin böyüklüyündən artıq olmadığından ruhlanıb, özünün sonuncu illəri üçün 
Senatdakı  sarsılmayan  məsləki  ilə  Vaşinqtona  döndü.  Cənublu  antoqonist  Senat 
zalında onu ələ salaraq dedi ki, Kanzas-Nebraska Billi əleyhinə səs verməsi artıq 
onun  məğlubiyyətinə  bir  əminlik  yaradır.  Hyuston  sadəcə  xoş  təbəssümlə  cavab 
verdi ki, bu həqiqətdir  ki, “mən  öz seçicilərimdən  ciddi və minnətdar olunası bir 
əminlik  almışam  ki,  onlar  məni  bundan  sonrakı  xidmətdən  azad  etmək 
niyyətindədirlər”. O, səhv etməmişdi. 10 noyabr 1857-ci ildə Sem Hyuston Texas 
Qanunvericiliyi tərəfindən sadə qaydada azad edildi və Cənubun daha artıq hərbçi 
sözçüsü olan adam onun varisi seçildi. 
Öz Senator yoldaşlarına vida nitqində Sem Hyuston kolleqalarına dedi ki, o, 
“təmiz əllə və təmiz vicdanla” istirahətə getməyi arzu edir: 
“Mən arzu edirəm ki, mənim qəbrimin üstündə heç bir iftixar xarakterli yazı 
yazılmasın,  ancaq  “O,  öz  ölkəsini  sevirdi,  vətənpərvər  idi;  o,  Birliyə  həsr 
olunmuşdu”  sözləri  yazılsın.  Əgər  şəhidliyə  görə  əzab  çəkmişəmsə,  mən 
qurbanların kəsildiyi bıçağa tabe olacağam”. 
Lakin  biz  Senator  Sem  Hyustonun  siyasi  mərdliyi  barədəki  əhvalatı  onun 
Senatdan  istirahətə  getməsi  ilə  qurtara  bilmərik.  Texasdakı  rançosuna  dönən  igid 
eks-Senatora  agah  oldu  ki,  onu  iki  il  əvvəl  məğlub  edən  Qubernator  əvvəlcədən 
ştatı  Birlikdən  ayrılmağa  aparmaqla  hədələyəndə  o,  istirahət  etməyi 

---