A z ə r b a y c a n ata türk m ə r k ə z I M. N.Ç O b a n o V
Yüklə 7,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
rəsmi müşavirələri və iclaslan yenə də Sovet imperiyası dövründə olduğu kimi, "ikinci ana dilimiz" adlandırdığımız rus dilində aparırlar, rus dilinin işlənmə sferasına üstünlük verirlər, hətta, şəhərimizin bə'zi məktəblərinin "rəhbərləri" azərbaycanlı valideynlərə övladlarını rus məktəblərində oxutmalan barədə "geniş məsləhət" verirlər... Əlbəttə, şəhərimizdə fəaliyyət göstərən Reklam idarələrinin əmək daşları da bu sahədə "az iş" görmürlər. Bakının mərkəzi küçələrindəki və meydançalanndakı reklamlara nəzər sal dıqda adam özünü bir anlığa haradasa, Avropa ölkələrinin şəhərlərindən birində olduğunu xaırlamaya bilmir... Sanki şəhərin hər tərəfi ingilis, rus və digər dillərdə yazılmış bərli-bəzəkli reklamlara bürünübdür... Bizə belə gəlir ki, şəhərlərimizdə və kəndlərimizdə, həmçinin dövlət müəssisələrində və özəl şirkətlərin bütün reklamlarının əvvəlcə Azərbaycan, sonra isə ingilis dilində yazılması məqsədəuyğun olardı. Reklamların tərtib olun masında çoxdilliliyə yol vermək olmaz... "Azərbaycan dilinin dövlət proqramı"nda şəhər və kəndlərimizin toponimik adlarının öncə Azərbaycan dilin də yazılması və həm də yerli əhalinin tarixən qoyduğu adla rın bərpa olunmasına dair xüsusi maddənin verilməsi də vacibdir. Məsələn, qədim Zığ kəndinin yaxınlığındakı Bakı Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbi şəhərciyinin ətrafındakı qəsəbəni (Xətai rayonu) Naximov qəsəbəsi adlandırırlar. Kimdir Naximov? - Naximov türk, eləcə də azərbaycan lıların qatı düşməni olan rus admiralıdır... hətta, hərbi məktəbin qarşısında Naximovun heykəli indi də durmaqda 172 dır. Görəsən, əlaqədar təşkilatlar bu barədə nə düşünür? Yuxanda qeyd olunan mülahizələrlə əlaqədar olaraq, tə'sirli tədbirlər görülməsi də "Azərbaycan dilinin dövlət proqramı"nda öz geniş əksini tapmalıdır. "Azərbaycan dilinin dövlət proqramı"nda müasir m ət buatımızın və efir verilişlərinin dili haqqında aynca danı şılmalıdır... Azərbaycan Respublikasında demokratiyanın və aşkarlı ğın inkişafi ilə əlaqədar olaraq, respublikamızda 600-dən çox qəzet və jurnal tə'sis olunmuş və beləliklə də, yüzlərlə üzdəniraq "jurnalistlər" meydana gəlmişdir. Onlann əksə riyyəti jurnalistika təhsili olmayan, jurnalistika peşəsindən, Azərbaycan Respublikasının kütləvi informasiya vasitələri haqqında qanunundan, jurnalistin hüquq, vəzifə və funk siyalarından, jurnalistika etikasından tam mə'nası ilə xəbəri olmayan həvəskarlardır. Hər gün oxuduğum qeyri-dövlət qəzetlərinin inəndə oyatdığı təəssürat və qənaət belədir: əksər qeyri-dövlət qəzetlərinin tə’sisçisi və redaktorları qəzetin təbliğatçılıq, təşkilatçılıq və təşviqatçılıq funksi yalarını dərindən bilmirlər... Mə'lumdur ki, hər bir mətbuat orqanı xalqımızın tarixən formalaşmış adət-ən'əııələrinin yaxşısını qorumalı və yaşatmalı, təbliğ etməli və yeni yaranmış ən'ənələrimizin isə təkmilləşməsi və sabitləş məsi üçün müəyyən işlər gönnəlidir. Bu baxımdan, mət buat orqanları xalqı-gənc nəsli həm mə'nəvi-əxlaqi cəhət dən, xəlqilik və vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə etməli, həm də müasir təhsilin, elmin və mədəniyyətin son nailiy yətlərini, ictimai-siyasi həyatda baş verən hadisələrin əsas 173 məğzini şərh etməklə xalqm-gənc nəslin maariflənməsinə müəyyən dərəcədə köməklik göstərməlidir. Lakin biz. bunları qeyri-dövlət qəzetlərinin səhifələrində görmürük. Həmin qəzetlərin dil baxımdan savadsız nəşr olunması bir yana, qədim və zəngin tarixə malik olan mə'nəviyyatımıza, adət-ən'ənələrimizə vurduğu zərbələrlə barışmaq qeyri- mümkündür, Çünki həmin qəzet və jurnalların əksəriyyəti xalqımızın keşmə-keşli tarixini, mədəniyyətini, hətta, mə'nəviyyatmı təhrif edir. Qəzetlərin səhifələrində xalqı mızın mə'nəviyyatı ilə səsləşməyən yazılar və fotoşəkillər verir, ayrı-ayrı vətəndaşların şəxsiyyətinə toxunan, mə'nəviyyatmı təhqir edən çızmaqaralar çap edirlər. Təki qəzetin səhifələri çızmaqaralarla dolsun... Bizə belə gəlir ki, yaxın gələcəkdə qəbul edilməsi nəzərdə tutulan "Azərbaycan dilinin dövlət proqramı"nda aşağıdakı mülahizələr nəzərə alınmalıdır: 1. Azərbaycan Respublikasının Təhsil və Mətbuat və informasiya Nazirliklərinin, Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətinin nəzdində jurnalistlərin attestasiyadan keçirilməsi üçün Birləşmiş Attestasiya Komissiyasının yaradılması məqsədəuyğun olardı. 2. Birləşmiş Attestasiya Komissiyasına az bir müddət ərzində qeyri-dövlət qəzet və jurnallarında fəaliyyət gös tərən jurnalistləri attestasiyadan keçirmək səlahiyyəti verilməlidir. 3. Birləşmiş Attestasiya Komissiyası fərdi qaydada ayn- ayn jurnalistin təhsilini, Azərbaycan Respublikasının Küt ləvi informasiya vasitələri haqqında Qanunu və jurnalist 174 etikasım nə dərəcədə bilmələrini hərtərəfli yoxlamalıdır. 4. Birləşmiş Attestasiya Komissiyasının tələblərinə ca vab verə bilməyən jurnalist peşəsindən uzaqlaşdırılmalıdır. 5. Müasir həyatımızdakı reallıqları düzgün əks etdirməyən, xalqımızın tarixini və mə'nəviyyatmı alçaldan hər bir qəzet və jurnalın nəşri dayandırılmalıdır. Respublikamızda demokratiyanın və aşkarlığın inkişafı bir sıra özəl televiziya və radio verilişlərinin yaradılmasına səbəb olmuşdur. İlk baxışda, bu pis deyil. Lakin... bu verilişlərin adını eşidib, özünü dinləməsən yaxşıdır. Çünki bu verilişlərin əksəriyyəti elə ilk andan qeyri-ixtiyari olaraq, dinləyicinin əsəblərinə tə'sir edir. Çünki çıxış edən diktor və ya apancı dilimizin rəngarəng orfoepik norma larını bilmədiyindən yerli-yersiz sözü elə cır səslə oxuyur və ya danışır ki, eşitməsən yaxşıdır, öz ahəngdarlığı, mu siqiliyi ilə sabitləşmiş səslərimizi gah uzadır, gah qısaldır, qalm saitləri təhrif edə-edə incələşdirir, incə saitləri isə təhrif edə-edə qalın tələffüz edir; intonasiyasında sözün vurğusunu və məntiqi vurğunu yersiz vurğulayır və belə liklə də, səlis, aydın və sabitləşmiş nitqimizi korlayır. Məhz bu təhriflərə görə, bə'zən mətnin ümumi məzmunu dinləyi ciyə tam ıuə'nası ilə ya çatmır, ya da məzmun təhrif olun muş halda çatdırılır. Aparıcının dilimizin intonasiyasını, tələffüz normalarını təhrif etməsi bir yana qalsın, dilimizin üslubları, nitq mədəniyyəti elə təhrif edilir ki, dilimizin nitq mədəniyyəti üçün səciyyəvi olan sadəlikdən, dəqiqlikdən, aydınlıqdan, kamillikdən, elmilikdən, kütləvilikdən və məntiqidikdən heç bir əsər-əlamət qalmır... Efir verilişlə 175 Yüklə 7,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|