Alatoran xancan kərimov varlıq və Yoxluq Arasında
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
314 Amma yenə də bəzən mənim buna inanasım gəlir, onda rahatlayıram. Dinlərin indiyə qədər insanları belə rahat yaşada bilmə səbəbi bu idi, insanlar öz bədbəxtliklərini taleylərinin üstünə yıxaraq rahatlayırdılar. "Mənim taleyim belədir", “nə etsəm dəyişməz” məntiqiylə. Möhtəşəmdi əslində. Kaş mən də elə olaydım. Ancaq mənim üçün artıq özümü belə bir dü- şüncəyə inandırmaq dişlərimi dişləmək qədər çətindir. Çünki başa düşürəm ki həyatının azadlığı tamamilə sənin əlindədir. Bəhanələrinin yarısı özünü aldatdığın illuziyalardır. Sabahın hələ yazılmadığının fərqindəsən? Bir düşün bunu. Sabah yoxdur, hələ ki. Hələ ki bu dünya üzərində heç kim sa- bahı yaşamayıb. "Gənclərin ən çox etdiyi səhv odur ki, onlar elə bilir ki gələcək var" deyirdi bir üstad, ya da buna bənzər bi cümlə idi. Düşün bunu, gələcək gələcək dediyin şey yoxdu, qarşıdakı bir ili düşün. Düşündün? Hələ yoxdu hə? Boşluqdu? Ya da sənin xəyalında canlandırdığın illuziyalardan ibarətdir. Sabahı, seçimlərinlə quracaqsan, yazılacaq tarix o seçimlər- dən ibarət olacaq. Üstad “gələcək var sanırlar” deyəndə vur- ğuladığı nöqtə daha çox o idi ki hər şeyi gələcəyə saxlayırlar sanki var olduğundan yüzdə-yüz əminmişlər kimi. Gənc bir yazar, ilk romanına gələcəkdə başlamaq istəyərək təxirə salır. O mükəmməl anı gözləyir, bir bütün olaraq heç vaxt reallaş- mayacaq mükəmməl an. Ya da ən sonda gözləntilərini o qədər endirəcək ki aşağı, əslində başda başladığı şəraitlərə mükəm- məl an adı verəcək. Sabah yoxdur. Sadəcə indi var. Sadəcə in- sanın qurduğu təqvim və saat var. Bohemian, hedonist, carpe diam fəlsəfəsi burdan gəlir və bir seçimdir. Anı yaşa. Gələ- cək? Hansı gələcək? Nə qədər əminsən? iyirmili yaşlarında təsadüfən ölmüş bütün gənclər gələcək var kimi yaşayırdılar həyatlarının bir dönəmində. Ancaq artıq onlar yoxdular. Biz burdayıq, onlarsa keçmişə gömülü. Hansı fikirlər ölüb onlar- la görəsən? Hansı xəyallar ölüb? "Məzarlıqlar" deyirdi üstad, "neçə böyük ideyalarla doludur o məzarlıqlar", bir düşün de- yirdi üstad, "neçə böyük ümidlərlə doludur” Amma, bu da bir seçim deyilmi? Anı yaşamaq ya planlı yaşamaq? Bu bir çox 315 şeyin nisbi olduğu dünyada başqa bir insanı mühakimə etmək nə qədər doğrudur onda madam ki hər şey seçməyə bağlıdır? Biz insanları, seçdikləri seçimlərə görə kategorizasiya edərək adlandırmalar edirik. Birinə öz cinsi ilə yatmağı seçdiyi üçün qey və ya lezbiyan deyib ona mənalar yükləyirik. Kiminə görə o bir pozğun və tərbiyəssiz ikən, kiminə görə sürünü dinləmə- yib istəklərinin arxasından gedəcək qədər üsyankar olduqları üçün əziz dostdurlar. * * * Hər şey nisbidir Hera. Hər şey insandan-insana həm fərqli həm nisbidir. Hər şey ona baxanın gözünə görə dəyişir, fərq- li ya nisbi dəyərə və mənaya bürünür. A'nı qəbul edən insan B'nin doğruluğunu qəbul etməkdən imtina edir ya da hər iki- sini qəbul və inkar edir. Biz heç birimiz eyni dünyaya baxmı- rıq. Biz hamımız öz gözümüzdə qavradığımız dünyaya baxı- rıq. Sadəcə bir obyekt var: dünya. Ancaq 7 milyard subyekt var: insanlar. Deməli 7 milyard subyektiv dünya var. Reallıq subyektivdir. Kişidən-kişiyə dəyişir Subyektiv idealism ya da Fenemenologiya. Sənin gördüyün dünya ilə mənim gördüyüm dünyanın fərqli olmasının iki fundamental səbəbi var: geneti- kamız və təcrübələrimiz. Biz doğularkən onsuz da fərqli başlanğıc versiyalarla baş- layırıq həyata. Sənin doğumda sahib olduğun bütün fərqli xüsusiyyətlərin sənə dünyanı fərqli formada qavradacaq və hiss etdirəcək. Üstünə də daha sonra yaşayacağın təcrübələ- rini gələcik, uşaqlıq vaxtı səni böyüdən insanın xarakteri belə sənə təsir edəcək və o istiqamətdə böyüyəcəksən. Beləcə hamı fərqliləşdikcə, gördükləri dünya da dəyişəcək. Kasıb uşağın gözündə dünya işgəncə olacaq ikən, varlı uşağının gözündə dünya əyləncə mərkəzi kimi görüləcək. Hər ikisi eyni dərəcədə vacib amildir, həm bu reallığa baxış bucağımızı dəyişən təcrübələrimiz həm də genetikamız. Genetika və təcrübələri bir insanı intihara meyilli də edə bilər, 316 intihara axmaq hərəkət ki baxan biri də edə bilər. Bir insanı işləməyi sevən biri də edə bilər, işləməyə nifrət edən biri də. Bir insanı ailə adamı da edə bilər, ailə anlayışına nifrət edən biri də. Bir insanı nizamlı, hər qaydaya əməl edən də edə bilər, üsyankar, əxlaqsız və asi də edə bilər. Bir insanın narkotik aludəçisi olması da genetika və təcrübələrinin onda yaratdı- ğı şəxsiyyətdən asılıdır, narkotik aludəçilərinə nifrət edən biri olması da. Bütün bu dediklərimə qulaq asanda sənə də elə gəlmirmi ki sanki onsuz da bizim üçün biçilmiş bir yarı-taleyimiz var? Bayaq sənə dediklərimi indi daha yaxşı başa düşə bilirsənmi? Mən taleyə inanan insan deyiləm deyirdim ancaq sahib oldu- ğumuz bir yarı-taleyimiz olduğu danılmazdır elə deyilmi? Mən bəlkə də getdiyim hər yerdən qaçaraq taleyimə hə- yatım və azad iradəm öz əlimdədir deməyə çalışırdım ancaq indi başa düşürəm ki hara gedirəmsə gedib sahib olduğumuz yarı-deterministik həyatımızdan qaça bilmərik. Hər şey genetika və təcrübələrdir Hera. Yaşayacağımız təxmini həyat formaları onsuz da biz doğularkən məlum olub. Genetika və doğum determinizmimizlə. Sən Minnesotada do- ğulmusan məsələn, mən başqa bir şəhərdə və hər şəhər bizə öz xarakteristikasından bağışlayıb. “Minnesota nəzakəti” deyə məşhur söz var bilirsən məsələn, Minnesotalılara dost canlı- sı və təcrübə və yeniliklərə açıq olduqları üçün verilən ləqəb. Təqdiqatlara görə siz Minnesotalılar Amerikadakı ən dost canlısı insanlarsınız. Şimaldakı insanların çoxu hətta, cənub- dakılar isə kobud insanlardılar. Çünki məsələn bir açıqlama- sı odur ki sənin şəhərində evlər bir-birinə yaxındır və balaca şəhərciklərdən ibarətdir deyə şəhərdəki hamı bir-birini tanıyır və hamı beləcə isti qanlı olur. Elədir hə? Ay sağol. Görürsən? Doğulduğun yer çox sadə formada sənin xarakterini necə də- yişir? Bəlkə də sən mənim təyyarə tuvaletində sevişmə təkli- fimə sadəcə ona görə yox demədin ki, çünki Minnesotalılar yox deməyi bacarmır. Nəzakət xətrinə istəməsələr də hə deyir- lər onlardan istənilən şeyə. Bunun kimi nə qədər dərinə ensən Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|