Alqoritm, xassələri və təsvir üsulları

AssignFile
(f,”c:\data.txt”); 
While NOT EOF
(f) 
DO
Read
(f, a); 
Proseduralar və funksiyalar 
1.
Prosedurlar və funksiyaların strukturu. 
Proseduraların tərtib olunmasını asanlaşdırmaq məqsədilə bütün alqoritmik dillərdə 
olduğu kimi, Pascalda da bir sıra prosedur və funksiyalar nəzərdə tutulmuşdur. Belə 
prosedur və funksiyalar standart prosedur və funksiyalar adlanır. 
Prosedur və funksiyaları istifadəçi – proqramçı özü yaradırsa onlar istifadəçi, 
prosedur və funksiyaları adlanırlar. 
Prosedur və funksiyaların strukturları proqramın strukturundan başlıqlarına görə 
fərqlənərək, aşağıdakı kimidir: 
Prosedure Proseduru_adı (formal parametrlər); 
label 
const 
type 
var 
Procedure { daxili prosedur-lar } 
----- 
Function { daxili funksiya-r } 
----- 
begin 
downloaded from KitabYurdu.org

---

61 
operatorlar; 
end. 
Function funksiyanın _adı (formal parametrlər): nəticənin tipii; 
label 
const 
type 
var 
Procedure { daxili prosedur-lar } 
---- 
function
begin 
operatorlar; 
funk_adı : = nəticə;
end. 
Funksiya və prosedurlan bir-birindən adlarına bvə operatorlara görə fərqlənirlər. 
Prosedurdan fərqli olaraq, funksiyanın adı proqramlarda həm də dəyişən rolunu
oynayır. Alınan nəticə isə funksiyanın adına mənimsədilir. 
Proqramla prosedur və funksiyalar arasında verilənlərin mübadiləsi iki üsulla
aparılır: 
1.
Qlobal identifikatorlar vasitəsilə: 
2.
Prosedur və funksiyaların başlıqlarındakı parametrlər vasitəsilə. 
Qlobal və lokal identifikatorlar. 
Prosedur və funksiyalarda istifadə olunan identifikatorlar lokal və qlobal olmaqla iki 
növə ayrılırlar. 
Lokal identifikatorlar – təsir dairəsi daxil olduqları prosedur və ya funksiyalaran 
kənara çıxmayan identifikatorlardır.Qlobal identifikatorlar isə həm daxil olduğu prosedur 
və funksiyalarda, həm də onlardan kənarda öz məzmununu saxlayır. Bunu aşağıdakı 
sxemlə vermək olar: 
Proqram P1; 
var a1, b1, c1 : integer; 
Prosedure P2; 
var a2, b2, c2 : integer; 
Prosedure P3; 
var a3, b3, c3 : integer; 
begin
downloaded from KitabYurdu.org

---

62 
{ a1, b1, c1, a2, b2, c2 qlobal, 
end,
begin
{ a1, b1, c1 qlobal, a2, b2, c2 -lokal parametrlərdir} 
------- 
end; 
begin
{ ancaq a1, b2, c1 parametrlərindən istifadə} 
end. 
Sxemdən göründüyü kimi 
a1, b1, c1
identifikatorları bütün proqrama daxil 
olan prosedurlar üçün qlobal,
a2, b2, c2
parametrləri P2 proseduru üçün lokal, P3 – 
üçün isə qlobaldır, 
a3, b3, c3
isə P3 –də lokal parametrlərlərdir. 
Lakin parametrlərin lokal və ya qloballığı nisbi anlayışdır. Belə ki, bir prosedurda 
qlobal olan identifikator başqa birisində lokal ola bilər. Bəzən lokal və qlobal 
parametrlər üst-üstə düşə bilər. Məsələn: 
Proqram Parametr; 
var x, y, z: real; 
Prosedure P; 
var x, y, z: integer; 
begin
{ x, y, z - integer tipli olacaq } 
----- 
end; 
begin
{ burada x, y, z - real tipli olacaq } 
----- 
end. 
Parametrlərin mübadiləsi üsulları 
Prosedur və funksiyaları altproqram hesab etsək, proqramla altproqramlar arasında 
verilənlər mübadiləsi parametrlər vasitəsilə aparılır. Proqramın verilənlər bölməsində 
altproqramların adını parametrlərlə birlikdə yazmaqla proqramla altproqramlar arasında 
verilənlər mübadiləsi yaradılır. 
Altproqram tərtib olunarkən onların adlarında göstərilən parametrlər formal, 
müraciət vaxtı göstərilən parametrlər isə faktiki parametrlər adlanır. Formal 
parametrlərdə tiplər göstərilmr, faktiki parametrlərdə isə göstərilmir. Formal və faktiki 
parametrlər adlanrına görə fərqlənə bilərlər, lakin məzmunları eyni olur. 
Məlumatlar mübadiləsinə görə parametrlər aşağıdakı növlərə bölünürlər: 
downloaded from KitabYurdu.org

---

63 
1.
Parametr – məzmun; 
2.
Parametr – dəyişən; 
3.
Parametr – sabit. 
Parametr – məzmun. 
Bu parametrlər vasitəsilə məlumatlar proqramdan altproqramlara ötürülür və geri 
proqramma qaytarılmır. Ona görə də bu parametrlər altroqram dilində dəyişilsədə, 
altproqram xaricində əvvəlki məzmunlarında qalırlar. Belə parametrlərə malik 
prosedurun başlığı aşağıdakı kimi verilə bilər: