Anab L m dali
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
138 gerekçelendirme düşüncesi genellikle deontolojik gerekçelendirme düşüncesi ile aynı anlamda kullanılır. John Locke, bir şahsın “rasyonel varlık olarak sorumluluğu” derken bunu kasteder ve bilgiyle ilgili sorumluluk konusu, birçok çağdaş düşünürde karşılık bulur. 372 Chisholm, bunu “-den daha makul” olma ilişkisine bağlı olarak ortaya koydu ve “S, t’de öylesine bulunur ki, onun entelektüel ihtiyaçları ve bir entelektüel varlık olarak sorumluluğu p yoluyla q’dan daha iyi karşılanır.” diyerek “p, t’de S’ye q’dan daha makuldür.” ilişkisini yeniden ifade etti. 373 Epistemolojide içselcilik tartışması, oldukça geniş ve karmaşıktır. Ancak ahlâktaki uzantısı ile içselcilik, ahlâkî yargıların kendi bünyesinde ahlâkî failleri davranışa yöneltmek için bazı güdü ve nedenleri taşıması gerektiğini iddia eder. 374 Gerekçelendirilmiş ahlâkî bir inanç, herhangi bir başka nedene (kişisel arzu veya istek gibi) ihtiyaç duymaksızın ona uygun davranmayı sağlayacak tüm unsurları ve nedenleri içinde bulundurur. Buna göre ahlâkî düşünce, inanç ve yargılarla motivasyon yani davranma nedeni arasında zorunlu bir ilişki vardır. Bu ilişki, insan doğası (Locke’a eleştiri) veya deneysel bir psikoloji kuralı ile sağlanmış kontenjan bir olguya değil kavramsal (a priori) bir zorunluluk ilişkisine işaret eder. Meyers, içselciliğin bu türüne güdü (motive) içselciliği adını verir. Ahlâkî yargıda bulunmak zorunlu olarak bazı motivasyonları içerir. Başka bir ifade ile güdü/motivasyon, ahlâkî inançların bir parçasıdır. Davranma güdüsü doğrudan ahlâkî yargılara/inançlara bağlıdır. 375 çselci bir gerekçelendirme, anlaşılacağı gibi, içinde deontolojik unsurlar barındırır. Gerekçelendirme nedenleri ve kanıtlar, aynı zamanda davranma nedenleridir. Gemimin uzun bir yolculuğa dayanabileceğine inanıyorsam, onun sefere çıkmasına izin verebilirim ; gemimin bu yolculuğa dayanamayacağına inanıyorsam onun bu seferine asla izin vermemeliyim. Şayet götürmediğim yolcular, zalim bir diktatörün işkencelerine maruz kalacak ve büyük kısmı ölecek olsa bile. Çünkü inanmamın nedenleri, aynı zamanda yapmam gereken şeyin nedenleridir ve bu nedenler, tek başına beni davranışa sevk edecek motivasyon gücüne sahiptir. Zehir öldürür; o halde zehir içmemeliyim. Zehrin öldürücü olduğunu bana gösteren nedenler, aynı zamanda onu içmemem gerektiğini bana bildiren nedenlerdir. Zehrin öldürücü olması, ahlâkî bir olgudur; o halde ahlâkî yargım, buna uygun olmalıdır. Dışsalcılık ise ahlâkî bir inancı gerekçelendirmeyi sağlayan nedenlerin tek başına bizi o davranışa sevk edemeyeceğini düşünür. Buna göre ahlâkî inanç ve 372 Goldman, age., s. 4. 373 Chisholm, Theory of Knowledge, s. 14. 374 Meyers, age., s. 20. 375 Age. , s. 14. 139 yargılarla davranma nedeni arasında zorunlu bir ilişki yoktur. Ahlâkî yargıda bulunmak, motivasyonları içermez. Başka bir ifade ile güdü/motivasyon, ahlâkî inançların veya bu inançların doğruluğunu gösteren kanıtların bir parçası değildir. Davranma güdüsü, dolaylı olarak ahlâkî yargılara bağlıdır. Dışsalcılığa göre samimi ahlâkî inançlara sahip olmak ve onlarla tamamen hareketsiz bir şekilde olmak mümkündür. Ahlâkî inanca sahip olmak, eylemek için nedenler sağlamaz. Ahlâkî inançlarla güdüler arasında bir bağlantı olabilir, fakat bu zorunlu değildir. Bu bağ, kontenjan ve dolaylıdır. Motivasyon, ahlâkî yargıların parçası değil onların “dışında”dır. Bu yüzden ahlâkî inançlar, eylemi açıklamak için asla yeterli olamazlar. Ahlâkî düşünceler, bizi sadece Tanrı korkusu, kötü şöhret korkusu veya ceza korkusu vs. ile takdir edilme arzusu gibi arzu veya duygularımızın çekiciliği, başkalarının duygularına ortak olma (sympathy), başkalarına yararlı olma arzusu veya sadece herhangi bir doğruyu yapma arzusu gibi ş eyler üzerinden dolaylı bir şekilde davranışa sevk edebilir. 376 Fakat bunlar, ahlâkî yargıları doğru veya uygun kılan nedenler değildir; sadece doğru ahlâkî inanca uymayı sağlayan dış veya ikincil nedenlerdir. çselcilik ve dışsalcılık, tamamen bilişsel teorilerdir. Ahlâkî yargılar, doğru ve yanlış olabilirler. Bilişçi ahlâkî içselcilik, ahlâkî yargıların objektif bir şekilde doğru ve yanlış olduğu ve onların kendi başlarına eyleme sevk edici olarak yeterli olduğu iddiasıdır. Ahlâkî yargıların objektif doğruluk ve yanlışlığı bilişçiliğin; onların kendi başına eyleme sevk edici olması ise içselciliğin ifadesidir. Dışsalcılık ise ahlâkî yargıların doğruluk ve yanlışlıklarını kabul ederken onların kendi başlarına ahlâkî eyleme sevk etmeye yetmeyeceğini iddia eder. Bilişçilik, doğru ve geçerli olduğuna inandığımız ahlâkî inançların varlığı fikrine dayanır. nanca dayalı bir ahlâk araştırması, yapmamız gereken şeyi değil doğru olarak yapmamız gereken şeyi gösterir. Farklı insanlar veya aynı insanlar farklı zamanlarda karşıt ahlâkî görüşleri kabul etmiş olsalardı ahlâk tartışması boş bir şey olmuş olurdu. 377 Ahlâkın temeline ahlâkî olguları ve inanç önermelerini koyan deontoloji değer, sorumluluk, güven, ruhsat (izin: permission) gibi terimleri ahlâk ve epistemolojinin ortak terimleri kabul etti. Bu anlayış, Locke’dan günümüze kadar pek çok liberal tarafından benimsendi. Bu fikre göre ahlâkî yargılar bilişseldir; yani onlar doğru veya yanlış olabilirler. Ahlâkî inançlarımız davranma nedenlerimizdir. Ahlâkî inançlar, bu inançlara uygun hareket etmenin nedenleridir. 378 Ancak liberal gelenek içerisinde bu 376 Meyers, age., s. 15. Meyers, dışsalcılığın makul olmadığını savunur. Ona göre ahlâkî kavramların eylemlere sağladığı rasyonel icaplar (requirements), davranma nedenlerini içinde barındırır. 377 Age. , s. 1. 378 Age. , s. 215. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|