60
bulanması, qusma, sayıqlamalar, «özündən gctmə» ola bilər. Qarında çox kəskin və üzücü
tenezmlərlə müşayiət olunan ağrılar meydana çıxır. Defekasiya tezləşir, 20-50 və daha çox,
saymaq belə olmur. Nəcis öz xarakterini itirir, az miqdarda selikli-qanlı kütlədən ibarət olur, bəzən
ət suyunu xatırladır. Halsızlıq, adinamiya, hipotoniya, taxikardiya qeyd edilir.
Dəri, selikli qişalar quru olur. I-II günün axırlarında kolloptoidal vəziyyəl yaranır. Tenezm və
spazm bağırsağın parezi ilə əvəz olunur. Qarında köplük, anusun açılması, qeyri-iradi defekasiya
baş verir. Qanda leykositoz - 12-15 x 10
9
/1, mütləq və ya nisbi ncytrofilyoz, kəskin sola meyllik,
hətta cavan formalı elementlər belə ola bilər. Neytrofıllərin toksiki dənəvərliyi qeyd edilir. EÇS-
30 mm/s. Si-dikdə zülal, eritrositlər ola bilər.
Dili quru, ağ-boz ərplə örtülür. Yoğun bağırsağın kəskin ağrılı olması
palpasiyanın aparılmasına belə mane olur. Rektoromonoskpopiyada selikli qişada fıbrinoz iltihab,
çoxlu qansızmalar və nekroz sahələri qeyd edilir. Fib-rinoz ərplərin və nekroz kütlələrin qopması
nəticəsində ləng sağalan xoralar əmələ gəlir. Xəstəliyin qızğın dövrü 5-10 gün davam edir.
Sağalma ləng olur. Yoğun bağırsağın infıltrasiyası, ağrıları 3-4 həftə çəkir. Selikli qişanın normal-
laşması 2 aydan artıq uzanır.
Son dərəcə ağır forma - xəstəlik
qəflətən, çox qızğın başlayır.
Temperatur
şiddətli üşütmə-titrəmələrlə 40-41°C-dək və daha artıq yüksəlir. Ağır toksikoz
əlamətləri olur. Bu fonda kolit əlamətlər meydana çıxanadək xəstədə ITŞ, bəzən isə İTE inkişaf
edə bilər.
Son illər xəstəliyin ağır formaları daha çox qeyd edilir. Bu baxımdan Flexner 2a
serovan xüsusi yer tutur. Belə ki, xəstələrin 0,5%-də yoğun bağırsağın total zodələnməsi, tək-tək
hallarda isə nazik bağırsağın da zədələnməsi qeyd edilir. Yoğun bağırsaqda xəstəliyin
dövrlərindən asılı olaraq kataral-fib-rinoz, fıbrinoz-xoralı, hemorragik, fleqmanoz-nckrotik
dəyişikliklər və yayılmış xoralar qeyd edilə bilər. Nazik bağırsaqda çox vaxt kataral-fibrinoz
iltihab inkişaf edir. Xəstələrin əksəriyyətində ağır disbakterioz baş verir.
Aşağıda kolitik variantın kliniki olaraq xarakterizə edən cədvəl verilmişdir.
(Cədvəl 1.)
Qastr o enlerokolit i k variant- adətən Zonne etiologiyalı olur. Qısa inkubasion
dövrlə, qida toksikoinfeksiyası tipində keçir və kəskin
başlayır. Ümumi toksikoz, qastroenterit və susuzlaşma əlamətləri ilə xarakterizə olunur. Xəstəliyin
ilk günləri hələ kolit əlamətləri qeyd edilmir. Xəstəlik üşütmə, t°-un 38-39°C-dək yüksəlməsi,
mədə nahiyyəsində ağrı, mədə bulanması ilə başlayır. Dəfələrlə təkrarlanan qusmalar olur. Bir
qədər sonra qurul-tular və bütün qarına yayılmış ağrılar, defekasiyaya imperativ çağırışlar
meydana çıxır. İfrazat çox duru, açıq-sarı və ya yaşıl rəngdə, həll olmamış qida qalıqları, nadir
hallarda selik qarışığı ilə olur. Obyektiv müayinədə susuzlaşma əlamətləri də qeyd edilə bilər. Bu
zaman üz cizgiləri kəskinləşir, gözlər çuxura düşür. Dəri və selikli qişalarda quruluq olur.
Hıçqırma qeyd edilir. Nəbz tezləşir, dolğunluğu, gərginliyi zəif olur. Tonlar karlaşır. A/T düşür.
Qarında pal-pasiyada kobud qurultular, yoğun bağırsaqda şırıltılar qeyd edilir.
Xəstəliyin II-III günü yalançı çağırışlar, tenezmlər, qanlı-selikli ishal meydana
çıxır. Palpasiyada gərginləşmiş, ağrılı S-vari bağırsaq əllənir. Rekte-romonoskopiyada kataral,
kataral-eroziv proktosiqmoidit aşkar edilir.
downloaded from KitabYurdu.org
61
Qastrocntcrokolitik variantın ağırlıq dərəcələri orqanizmin susuzlaşma
. Yüngül gedişdə susuzlaşma qeyd edilmir.
Dərəcəsi ilə müəyyənləşdirilir ağır gedişdə I-IP-li, ağır gedişlərdə isə ni-IV°-li susuziaşmalar ola
bilər.
Cədvəl L
Kəskin dizentcriyamn kolitik formasının klinik xarakteristikası.
Əlamətlər
Yüngül forma
Orta ağır forma
Ağır forma
Temperatur
Subfebril və ya
normal
38-39°C və ya subfebril,
2-5 gün
davam edir
39°C-dən yuxarı
Həzm sisteminin
zədələnməsi.
•
iştahanın azalması,
qarına yayılmayan
zəif bünızə verən
ağrılar,
S-vari
bağırsaq bir qədər
bərkləşmiş, ağrılı
olur.
Nəcis
xarakterini
saxlayır,
3-10
dəfəyədək
ola
bilər.
Selik qarışığı qeyd
edilir.
Mikroskopiya-da
nəcisdə
görmə
sahəsində
15-
25 leykosit,
tək-
tək
eritrositlər
aşkar edilir.
Qarında, əsasən sol qalça
çuxurunda tutma şəklində
ağrılar.
Dcfekasi-yaya
yalançı çağırışlar. S-vaıi
bağırsaq kəskin ağrılı,
gərginləşmiş olur. Gündə
10-25 dəfə selikli, qanlı
nəcis ifrazı
nəcis
öz
xarakterini itirir, selikli-
qanlı kütlədən ibarət
olur. Mikroskopiyada 30-
40
leykosit
və çoxlu
eritrosit aşkar edilir.
Qarnın aşağı hissəsində
üzücü
ağrılar,
dcfekasiyada
düz
bağırsaqda
güclənən
ağrılar.
Yoğun
bağırsaqda, xüsusən S-
vari bağırsaqda kəskin
ağrı, gərginləşmə Nəcis
az miqdarda selik-qan-
irin qarışıq kütlədən
ibarət olur. Defekasiya
gün ərzində 25-50 və
daha artıq.
Mikroskopiyada çoxlu
eritrosit, leykosit aşkar
edilir.
Ürək-damar sisteminin
zədələnməsi.
Büruzə vermir
Daimi
olmayan
taxikardiya.
Maksimal
A/T 10 mm.c.süt. aşağı
düşməsi. Baş gicəllənmə.
Rənginin avazıması.
Davamlı taxikardiya.
A/T-in 25-30 mm.c.süt.
aşağı
düşməsi.
Təngnəfəslik.
Dəri
örtüyünün sianozu.
downloaded from KitabYurdu.org