Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor
-cu ilden e’tibarən milli valyutanın məzənnəsinin
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
1999-cu ilden e’tibarən milli valyutanın məzənnəsinin BBVB-də formalaşan məzənnə əsasında te’yin edilməsi mexanizmi aradan qaldırılmışdır. Hal-hazırda Ölkədə valyuta və xarici ticarət rejiminin tam şəkildə liberallaşdın İması yöııümündə sistemli tədbirlər həyata keçirilir. Onu da qeyd etməyi zəruri sayırıq ki, valyuta münasibətləri ile bağlı Azərbaycanın timsalında verdiyimiz xülasə bu və ya digər səviyyədə əksər MDB ölkələri üçün şar səciyyə daşıyır. ^ Qarşılıqlı ticyətin iatisadLsəmerəlilivinin yüksəldilrnəşL və blok^xili ticarət axınlannın gücləndirilməsinə nail olmaq üçün mövcud nəzəri yanaşmalarda hazır reseptlərdən istifadə edilməsinə rast gəlmək mümkündür. Məsələn, sözügedən sfe- ranın problemsizliyinin tə’minatı istiqamətində MDB çərçivə- sində maliyyə-kredit siyasətinin qarşılıqlı uyğunlaşdınlması aspektində irəli sürülən təklifləri bu qəbildən olanlar sırasına daxil etmək mümkündür: 1) ÜDM-a münasibətdə büdcə kəsirlərinin yuxan sərhədlərinin qarşılıqlı məhdudlaşdınlması; 2) Məhsulun xərc tutumunun vahid uçotunun təşkili; 3) Kredit emissiyasının həcmini, uçot stavkalarını və diger bank fəaliyyətinə aid olan prinsiplərin razılaşdırılması; 4) Büdcodən kənar fondların kəsirinin razılaşdınlması və s^’. Göründüyü kimi, xüsusi tədqiqat aparmadan da yuxarıda əks etdirilən təkliflərin müasir gerçəkliyə qətiyyən uyğun gəlmədiyini görmək mümkündür. İlk baxışdan ifrat bəsitliyi və reallığa daban-daban zidd olması ile nəzər-diqqəti cəlb edən təkliflərin müəllifləri sadəcə olaraq belə bir mövqedən çıxış edirlər ki, ümumi bazar (MDB çərçivəsində) prinsipcə və nəticə e’tiban ilə en azı ümumi valyutanın mövcudluğunu tələb edir. Həqiqətən də, nəinki qarşılıqlı ticarətin inkişafı və onun məcmu effektinin yüksəldilməsi probleminin həllində, eləcə də bütövlükdə M3 H MO, №2; 1999, ctp.102 118 regional iqtisadi inteqrasiyanın real məzmun kəsb etməsində üzv-ölkələr arasında valyuta-kredit münasibətləri sferasında səmərəli əməkdaşlığın təşkili qaçılmaz zərurətdir. Bununla belə, qeyd edilməlidir ki, son 10 ilin iqtisadi dinamikası və region ölkələrinin qarşılıqlı əlaqələrinin inkişaf spesifikası hələ ki, blokdaxili valyuta inteqrasiyasını gələcəyin mümkün olan (hipotetik mə’nada) məsələləri sırasına daxil edilməsini labüdləşdirir. Eyni zamanda, o da mə’lumdur ki, valyuta inteqrasiyası iqtisadi inteqrasiyanın gələcək inlcişafı, milli təsərrüfatların qarşılıqlı asılılığının güclənməsi və s. baxımından zəruridir. Prosesin ilkin başlanğıc anında valyuta inteqrasiyası regional səviyyədə valyuta siyasətinin əlaqələndirilməsi mexanizminin yaradılması və valyuta-kredit və maliyyə təşkilatlarının formalaşdırılması anlamında qəbul edilməlidir. Yə’ni, MDB gerçəkliyinə söykənməklə yaxın 10-15 il ərzində bu yönümündə həyata keçirilməsi mümkün olan (digər amillərin tə’siri sərf-nəzər olunmaqla) inteqrasiya (valyuta) elementlərinə aşağıdakıları aid etmək məqsədəuyğun olardı; 1) Milli valyutaların blokdaxili sərbəst dönərliliyinin tə’min edilməsi; 2) Milli valyuta məzənnələrinin razılaşdırılmış nisbətlərində kəskin dəyişikliklər baş verdiyi təqdirdə bütün üzv-ölkələrin kollektiv surətdə valyuta müdaxiləsinin həyata keçirilməsi; 3) Müştərək stabilləşdirmo fondlarının yaradılması; 4) Regional hesablaşma vahidinin dövriyyəyə buraxılması. Zənnimizcə, bütün bunlar valyuta inteqrasiyası yönümündə ilkin addımlar kimi qəbul edilsə do, MDB reallığı hətta «start» səciyyəsi daşıyan tədbirlərin belə həyata keçirilməsinə imkan vennir. Müasir iqtisadi fikirdə səslənən belə bir yanaşma ilə tam şəkildə razılaşmaq olar ki, həqiqətən də, valyuta-maliyyə inteqrasiyası «...Maliyyə sistemi tiplərinin radikal transfor 119 masiyasına, onların daxili təşkili üsullaıı, prinsipləri və fəaliyyət xüsusiyyətlərinə əsaslanır»^®. Maraqlı cəhət burasındadır ki, blokdaxili ölkələrin böyük əksəriyyətində infliyasiyamn malcroiqtisadi sabitləşmə ilə əvəz olunmasına baxmayaraq, qeyd edilən sferada heç bir əhəmiyyətli dəyişiklik baş vermədi. Lakin, bununla belə sitat gətirdiyimiz müəllifin bütövlükdə inteqrasiya (ələlxüsus valyuta-maliyyə sferasında) probleminə yanaşma tərzini elmi falct kimi qəbul etmək üçün heç bir əsas yoxdur. Yaxud, məsələyə başqa istiqamətdə yanaşmaqla «...Keçid iqtisadiyyatı şəraitində normal iqtisadi inteqrasiya mümkün deyil»^' fikrini sübuta yetirmək, onun empirik yoxlamasını «xalis» iqtisadi problemlər prizmasından çıxış etməklə həyata keçirməyə cəhd etmək nə dərəcədə elmi məzmun daşıyacaqdır? Axı, aydındır ki, iqtisadi inteqrasiya öz məzmunu və mahiyyəti e’tiban ilə ictimai həyatın bütün sferalarım əhatə edir. Bu prosesi yalnız və yalnız iqtisadi aspektlə bağlamaq onun tutumca kasadlaşdınlması, mə’na dəyişkənliyi mahiyyətini daşımayacaqmı? Axı, kim, harda və nə vaxt empirik səviyyədə sübuta yetirib ki, tam və hissələrin dialektikası, qarşılıqlı asılılığı, qarşılıqlı bağlılığı yalnız hissənin özünün «tam» kimi formalaşması prosesi başa çatdıqdan sonra yaranır? Bu hal özlüyündə hissələrin süniliklə təcridliyinin təbliği mə’nasına gəlmirmi? Yaxud, nəyə görə, tam və hissələr arasında yalnız birölçülü determinizminin mövcudluğu qabardılır? Nəzərə alsaq ki, çoxölçülü determinizm bugünkü iqtisadi həyatın əsasını təşkil edir, onda istinad etdiyimiz müəllifin fikirlərini «hissəvi» təsvir keyfiyyətində qəbul etmək məcburiyyətində qalacağıq. MDB regional iqtisadi qruplaşması çərçivəsində valyuta məzənnəsi ilə xarici ticarət siyasətinin optimallaşdıniması zəruriliyi arasında müsbət effekt verə biləcək kəsişən nöq- В.Р.Пвстигнеев. Валютно-финансовая интеграция в ЕС и СНГ. Сравнительный семантический анализ. М; Наука, 1998 г. стр. 5. Yenə orada, .soh.208 120 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|