Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor

müəssisələrin fəaliyyət göstəriciləri o qədər də pis deyildir. 
.Belə ki, sözügedən müəssisələr 2000-ci ildə 619,8 mlrd, 
manatlıq məhsul istehsal etmişlər ki, bu da 1995-ci illə mü- 
qayisədə 1,9 dəfə çoxdur. Eyni zamanda yeni iş yerlərinin 
yaradılması və ölkə vətəndaşlarının işlə təmin edilməsi 
sferasında da dinamik irəliləyiş müşahidə olunur. Mə’lumat- 
lardan göründüyü kimi, 2000-ci ildə birgə və tam xarici inves- 
tisiyalı müəssisələrdə işçilərin məcmu sayı 22145 nəfər təşkil 
etmişdir ki, bu da 1995-ci illə müqayisədə 3,1 dəfə çoxdur. 
Eyni zamanda, həmin müəssisələrdə çalışanların orta əmək 
haqqı ölkə üzrə mövcud olan analoji göstəricidən 2-2,5 dəfə 
yüksəkdir. 
Cədvəl 3.7. 
Birgə və tam xarici investisiyalı müəssisələrin fəaliyyətinin 
əsas göstəricilərinin dinamikası 
Göstəricilər
 
Ölçü
 
vahidi
 
1995
 
2000
 
2000/199 5-ci 
ilə nisbətən 
%-lə
 
1 
.Fəaliyyət 
göstərən 
müəssisələrin sayı
 
ədəd
 
293
 
1478
 
+5,1
 
dəfə
 
2.İşçilərin ümumi sayı
 
nəfər
 
7027
 
22145
 
+3,1
 
dəfə
 
3.0rta aylıq əmək haqqı
 
min man.
 
156,8
 
1041,8
 
+6,6
 
dəfə
 
4.İstehsalın ümumi həcmi
 
mlrd.man.
 
311,8
 
619,8
 
+1,9
 
dəfə
 
Araşdırmalarımız  göstərir  ki,  birgə  müəssisə  yaratma 
prosesində  əsas  yerlər  5  ölkəyc  məxsusdur.  Belə  ki,  ölkədə 
yaradılmış birgə müəssisələrin ümumi sayında Türkiyənin xüsusi 
çəkisi  42,2%;  İran  İslam  Respublikasının  xüsusi  çəkisi  22,4%; 
Rusiya, ABŞ və Almaniyanın payı isə müvafiq olaraq 7,9%; 4,3% 
və  4,2%  təşkil  edir.  MDB  çərçivəsində  (Rusiya  istisna  olmaqla) 
yalnız  3  ölkənin  sahibkarlan  Azərbaycanda  birgə  müəssisə 
yaratma prosesində iştirak etmişlər. Belə ki. 
141 

---

Gürcüstanla  7,  Qırğızıstan  və  Belarusla  bir  birgə  müəssisə 
yaradılmışdır. 
Mövcud  çətinliklərin  aradan  qaldırılması  və  ölkədə 
sahibkarlığın  inkişafına  əlverişli  şərait  yaratmaq  baxımından 
Azərbaycan Respublikası prezidentinin 17 avqust 2002-ci il tarixli 
«Azərbaycanda  kiçik  və  orta  sahibkarlığın  inkişafının  Dövlət 
Proqramı  (2002-2005-ci  illər)  haqqında»  fərmanı  və  2  sentyabr 
2002-ci  il  tarixli  «Azərbaycan  Respublikasında  bəzi  fəaliyyət 
növlərinə  xüsusi  razılıq  (lisenziya)  verilməsi  haqqında 
Qaydalar»ın,  «xüsusi  razılıq  (lisenziya)  tələb  olunan  fəaliyyət 
növlərinin və onu verən icra hakimiyyəti orqanlarının siyahısı»nın 
təsdiqi  mühüm  rol  oynamaq  iqtidarındadırlar.  Məsələn, 
lisenziyalaşdırılan  fəaliyyət  növlərinin  sayı  240-dan  30-a 
endirilmiş, müddəti iki ildən 5 ilə qədər artırılmışdır. 
Eyni  zamanda,  göstərmək  lazımdır  ki,  Azərbaycan 
Respublikasının prezidenti H.Əliyevin 10 sentyabr 2002-ci il tarixli 
«Azərbaycan  Respublikasında  sahibkarlığın  inkişafına  dövlət 
himayəsi  sahəsində  əlavə,  tədbirlər  haqqında»  fərmanı™  həm 
yerli, həm də əcnəbi sahibkarların səmərəli fəaliyyətinin təşkili və 
daha  da  genişləndirilməsi  baxımından  mühüm  əhəmiyyət  kəsb 
edir. 
Fərman məzmun etiban ilə sistemli və kompleks səciyyə 
daşımaqla real bazar münaşibə|]gnıı^ prosesində n^vcu^, 
oian”maneələrin aradan qaldırılması və 
sahibkarlığın  dayanıqlı  inkişafının  təminatıh¥“>^həldilmişdir. 
Cənab  H.Əliyev  müasir  dövrümüzün  əsas  problemlərini  vahid 
müstəvi  üzərində  ümumiləşdirməklə,  onların  həllinin  həm 
differensial  şəkildə,  həm  də  sıx  qarşılıqlı  bağlılıqda  həyata 
keçirilməsinin  mümkünlüyünü  ortalığa  qoymuşdur.  Mühüm  rol 
oynamaq  iqtidannda  olan  fərmanda  xüsusi  qeyd  olunmuş  beş 
istiqamət  elmi-praktiki  nöqteyi-nəzərdən  daha  çox  diqqət  cəlb 
edir: 
«Azərbaycan» qəzeti. I l/IX.2002-ci il. N209. 
142 

---

” «Azərbaycan» qəzeti. 29/IX.2002-Cİ il. N225. 
143 
 

---

artırılması; Eləcə də, xarici investisiyaların cəlb edilməsi yolunda 
mövcud olan maneələrin aradan qaldırılması; 
1)
 
Ölkədə  işgüzar  iqtisadi  aktivliyin  sahələr  və  regionlar 
üzrə  paralel  inkişafı  və  onun  yüksələn  xəttlə  gedişinin  təminatı 
aspektində  xüsusi  məzmun  daşıyan  tədbirlər  sisteminin  işlənib 
hazırlanma? ı; 
2)
 
Effektiv  rəqabət  mühitinin  təşəkkülü  və  inhisarizmə 
qarşı  mübarizənin  gücləndirilməsi;  Bütün  bunların  sırf  praktiki 
anlamda  həyata  keçirilməsi  və  effektiv  rəqabət  mühitinin 
formalaşdırılması 
nöqteyi-nəzərindən 
Azərbaycan 
Respublikasının  prezidenti  cənab  H.Əliyevin  «Sahibkarlığın 
inkişafına mane olan müdaxilələrin qarşısının alınması haqqında» 
28 sentyabr 2002-ci il tarixli Fərmanı aparılan sistemli islahatların 
məntiqi nəticəsi hesab olunmalıdır. 
Tədqiqatın materialları göstərir ki, xarici birbaşa investisiya 
axınına Türkiyə, ABŞ və Böyük Britaniya başçılıq edirlər (cədvəl 
3.9.). 
Cədvəl 3.9. 
Ölkə iqtisadiyyatına yönəldilən birbaşa xarici 
Ölkələr
 
1994
 
1995
 
1998
 
2000
 
2000/1994 
-cü ilə 
nisbətən 
dəyişmə (+r)
 
1994-
 
2000-ci
 
illər
 
ər
 
zində
 
cəmi
 
Cəmi 
birbaşa 
xarici 
investisiyalar.
 
0 cümlədən:
 
100
 
100
 
100
 
100
 
X
 
X
 
DABŞ
 
0,019
 
27,9
 
28,1
 
21,2
 
+
21,1
 
26,9%
 
2)Böyük
 
Britaniya
 
0,039
 
12,8
 
14,2
 
16,6
 
+16,5
 
15,2%
 
3)Türkiyə
 
26,5
 
23,8
 
13,8
 
10,3
 
-16,2
 
14,3%
 
4)Rusiya
 
0,019
 
6,8
 
5,5
 
5,8
 
+5,7
 
6,1%
 
5)Norveç
 
0,006
 
0,5
 
M
-
 
14,5
 
+14,4
 
7,0%
 
Cədvəldən  göründüyü  kimi,  birbaşa  xarici  investisiya 
axınlan 1994-cü ildən başlanır. Və, bu prosesdə həmin ilin sentyabr 
ayının  20-də  imzalanmış  «Əsrin  kontraktı»mn  mühüm  rolu 
şübhəsizdir. Eyni zamanda, təəccüblü deyildir ki, məcmu birbaşa 
xarici  investisiyaların  təxminən  60%-i  neft  sektorunun  payına 
düşür. 
144 

---