Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 87
M ərsiyə – m
əzmunu müsibətnamədən ibarət olan vokal əsər. Musiqisi muğamların ən yanıqlı intonasiyaları üzərində tərtib olunduğundan təsirli səslənir.
– 1. Rast d əstgahının son şöbəsi; 2. Az
ərb. kl. mus-də: Nəva dəstgahında Hüseyni ilə Şahnaz arasında yerl
əşən şöbə; 3. İran musiqisində: Segah dəstgahında Rəhab ilə Şah-Xətai arasında, Nəva d əstgahında Busəlik ilə Təxt-taqdis (ya da Təxt-Kavus) arasındakı şöbə. M əsnəvi – 1. Az
ərb. kl. mus-də: Mahur dəstgahının sonunda Şüştər ilə Suzi-güdaz arasında bulunan şöbə (haman şöbə Rəhab dəstgahının sonunda, yenə də Şüştər ilə Suzi-güdaz arasında ifa olunduqda – Məsnəviyi-səqil adlandırılır); 2. İran musiqisində: a) Şur dəstgahının son şöbəsi; b) Bayatı-İsfahan muğamının Üşşaq ilə İbadət (Məsnəvinin başqa variantı) guşələri arasında yerləşən şöbəsi.
– Hümayun d əstgahının ilk şöbələrindən biri.
əzhər – d
ərvişlərin dini ayinlərdə oxuyub – çaldıqları zaman istifadə etdikləri z ərbli musiqi aləti. M əzmur – ər. dini məzmun daşıyan mahnı. Minzaf – c
əng (arfa) tərzində dartımlı simli musiqi aləti.
Az ərbaycan musiqi terminləri 88 Mirz ə Hüseyn Segahı – Orta
Segahdan (bax) bir kvarta yuxarıda olan Segah. İlk dəfə Mirzə Hüseyn adlı Azərbaycan xanəndəsi (XVIII əsr) tərəfindən ifa olunduğundan onun adı ilə adlandırılmışdır.
əcan – aşıq mahnısı. Mislas – ər. ud musiqi alətində bəm simdən sonra gələn ikinci sim (birinci oktava- nın fa səsi).
– aşıq mahnı yaradıcılığı formalarından biri. Qocaman aşıqlardan bəzilərinin fikrinc ə, Koroğlunun Misri qılıncının yenilməz qüdrəti məhz bu mahnıda v əsf olunur. Bununla bərabər Misri musiqisində çox vaxt Bayatı-Şiraz m əqamı intonasiyasının səslənməsi, Misri aşıq vokal – instrumental janrında lirik əhvali – ruhiyyənin də çox gözəl ifadə olunduğu görünür. Miz əf – simli musiqi al əti.
– dartımlı simli qədim musiqi aləti. Mizmar – 1. Qara r əngli xüsusi qamışdan qayırılan üfləmə musiqi aləti; 2.
Boğazda səs yolu. Mizrab – dartımlı simli musiqi alətlərin (tar, ud) simlərini dartıb ehtizaza gətirmək üçün mal buynuzundan (b əzən sümükdən ya da plastmasdan) qayırılan nazik plastinka. Qanon musiqi al əti üçün mizrab metaldan qayırılır. Saz mizrabı gilənar ağacının qabığından qayırılır (bax: Təzənə).
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 89
Moalif – Hümayun d əstgahının əvvəlində, Bəxtiyari ilə Leyli və Məcnun şöbələri arasında ifa olunan parça. Bəzi müəlliflər əksinə, Moalifi muğamın sonunda B əxtiyari ilə Üzzal guşələri arasında qeydə alırlar. Molla Nazi – Şur dəstgahında Səlmək ilə Bozorq (Büzürg) arasında olan şöbə. Başqa mülahiz əyə görə, Qəcər (Bayatı-Qacar) ilə Həzin arasında yerləşən şöbə.
- ər. xərək. Farabi və Urməvi ud musiqi alətinin təsvirində moştu səsin ibtida nöqt əsi kimi qeyd edirlər.
( ər. məqam – yəni vəziyyət, mövqe) – mür əkkəb, ideya-emosional məna daşıyan, dərin və bitkin təfəkkür, bədii h əyəcan və müxtəlif musiqi obrazlarının inkişafını ifadə edən xalq musiqi dühasının gözəl məhsuludur. Muğamat yarandığı ən qədim zamanlardan başlayaraq, əsrlər boyu davam edən tədrici inkişaf və təkamül prosesi n əticəsində yetkinləşmiş, formalaşmış, kamilləşmişdir. Muğamat – xalq vokal-instrumental kompozisiyasının ən yüksək yaradıcılıq m ərhələsinə çatdırılan nümunəsidir. Muğamın bütün hissələri (bax: D əstgah) müəyyən bədii fikri müxtəlif bədii ifadə vasitələri ilə əyan edir. Muğamın hər bir hissəsi (şaxəsi, şöbəsi, guşəsi) çox vaxt özü-özlüyündə müst
əqil bir mahiyyət kəsb edir və ayrılıqda ifa edilə bilsə də, onun müt
əşəkkil vahid əsas inkişaf xətti ardıcıl surətdə məntiqi qaydalara əsaslanaraq öz bütövlüyünü, tamlığını heç də itirmir. Muğam ciddi m əzmunlu musiqi ilə yanaşı asan (yüngül) musiqi nümunələrini də (təsnif, r əng) özündə təcəssüm etdirir. Muğam termininin ən dəqiq elmi tərifi, onun bu günkü musiqi həyatımızda tutduğu mövqe, gündəlik musiqi məişətimizdə nə mənada işlənilməsi, nə kimi m əfhumu ifadə etməsi məsələsinin mükəmməl şərhi - zamanımızın görk əmli musiqi alimi və bəstəkarı Qara Qarayev tərəfindən verilmişdir. O, Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|