EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

310

arasında ciddi bir fark kalmamıştır. Einstein ile ‘mutlak za-

man’ kavramı kırılmış, zamanın hız (özel görecelik kuramı) 

ve çekim gücü (genel görecelik kuramı) gibi değişkenlerden 

etkilendiği ortaya konulmuştur.

570

 Bu sarsıcı fikirler teorik 

platformda kalmayıp deneysel verilerle de desteklenmiştir.

571

 

Tanrı’nın her an müdahalesiyle en baştan her şeye müdahale 

etmesini kavramakta en önemli sorun ‘mutlak zaman’ kav-

ramından kaynaklanmaktadır. İzafiyet Teorisi’nin zamanın 

mutlak olmadığını göstermesi, on beş milyar yıllık bir süreci 

önemsizleştirmesi açısından çok önemlidir. Leibniz’in, klasik 

fiziğin egemen olduğu bir dönemde ileri sürdüğü baştan mü-

dahale yaklaşımının, Einstein’dan sonra daha da rahat savu-

nulabileceği kanaatindeyim.

Baştan müdahale yaklaşımıyla Tanrı’nın, evrensel kanun-

ları araçsal sebepler olarak kullandığını, bu kanunların hiç dı-

şına çıkmadan birçok mucizeyi gerçekleştirdiğini savunmak 

mümkündür. Örneğin Hz. Musa’nın denizi ikiye ayırmasını, 

Tanrı’nın, evrenin en başından planladığı ve gelgit olayındaki 

gibi fiziksel kanunları araçsal sebep olarak kullanarak, bunu 

gerçekleştirdiği söylenebilir. Bu yaklaşım ile Tanrı’nın baştan 

tüm detaylarını planladığı bir evrim ile canlıları yarattığı veya 

tüm detayları baştan planlayarak türlerin bağımsız yaratılış-

larını sağladığı ve bunları, doğa yasalarını hiç ihlal etmeden 

gerçekleştirdiği de savunulabilir. Eğer biri ‘Tanrı tüm türle-

rin ayrı ayrı yaratılmalarını baştan planlayarak ve fiziksel sü-

reçlerin hiç dışına çıkmayarak bunu gerçekleştirmiş olamaz 

mı?’ diye sorarsa, Tanrı’nın her şeye gücünün yettiğine inanan 

bir dindar, bunu da mümkün görmek durumundadır. Çünkü 

Tanrı’nın baştan her şeye müdahalesi ile her an her şeye mü-

dahalesi arasında istenilen sonucu gerçekleştirmek açısından 

570  Albert Einstein, İzafiyet Teorisi, s. 20-22. ve 60-62.

571  Albert Einstein, İzafiyet Teorisi, s. 46-50 ve 109-114.

---

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

311

bir fark olmadığını düşünürsek, Tanrı’nın her an müdahale 

ile gerçekleştirebildiği şeylerin tümünü baştan müdahale ile 

de gerçekleştirmiş olabileceğini kabul etmek durumunda ka-

lırız. Tanrı’nın evrensel mekâna aşkın olmasına rağmen her 

yerine müdahale edebildiğine inanan dindarlar için, Tanrı’nın 

zamana aşkın olmasına rağmen her anına müdahale edebildi-

ğine inanmakta bir sorun olmaması gerekir. Tanrı’nın fiziksel 

süreçleri araçsal sebep olarak kullanması, Etienne Gilson’un 

deyimiyle bir işçinin bir aleti kullandığı gibi maharetle kul-

lanması veya Karl Barth’ın yaklaşımıyla doğanın Tanrı’nın 

hizmetçisi olması;

572

 Tanrı’nın istediği her türlü yaratışı (ev-

rimci, bağımsız veya ikisinin karması) ve her türlü mucizeyi 

bu aracıyı ihlal etmeden gerçekleştirebileceği (gerçekleştir-

diği değil) anlamını taşır. Bu yaklaşım, doğa yasaları askıya 

alınmadan Tanrı’nın müdahalelerinin gerçekleşmesine olanak 

tanıdığı için, Spinoza ve Schleiermacher’in bahsedilen eleşti-

rilerine maruz kalmadan, mucizelere veya türlerin Tanrı’nın 

seçtiği herhangi bir yöntemle yaratılmış olmalarına inanmayı 

mümkün kılar.

3- Tanrı’nın mucizeleri gerçekleştirmek için melekleri aracı 

olarak kullanmasına vurgu yapılarak da mucizelerin nasıl ger-

çekleştiği açıklanmaya çalışılabilir. Gerek Eski Ahid’te, gerek 

Yeni Ahid’te, gerekse Kur’an’da Tanrı’nın birçok mucizeyi me-

lekler aracılığıyla gerçekleştirdiği ifade edilmektedir. Melek-

ler fizik-ötesi varlıklar olarak algılandıkları için melekler ara-

cılığıyla müdahale doğa yasalarının askıya alınması anlamına 

gelebilir. İnsanların otoyol için dağların şeklini veya enerji 

için barajlarla ırmakların akışını değiştirmeleri gibi; melekler, 

Tanrısal iradenin doğrultusunda mucizelerin gerçekleşmesinde 

veya türlerin yaratılmalarında aracı sebep olmuş olabilirler.

572  Aktaran: Ian G. Barbour, When Science Meets Religion, s. 160

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

312

Deney ve gözlem, insan dışında gözlemleyemediğimiz me-

lek gibi varlıkların olduğunun yanlışlanmasını da doğrulama-

sını da içermez. Melekler bilimsel bir araştırmanın konusu 

değildirler. Varlıkları hakkındaki bilgi Kutsal Metinler’e olan 

inançlardan kaynaklanmaktadır. Tanrı’nın, mucizeleri melek 

aracılığıyla gerçekleştirdiğine dair iddia, Tanrı merkezli bir 

ontolojide, Tanrı-evren ilişkisinin nasıl kurulmuş olabilece-

ğine veya mucizelerin nasıl gerçekleşmiş olabileceğine dair 

imkânları göstermiş olması açısından önemlidir. Meleklerin 

fizik-ötesi varlıklar olduğu ve onların kullanıldığı her müdaha-

lenin, doğa yasalarının ihlali yoluyla gerçekleşen bir müdahale 

olduğu düşünülebilir. Bu düşüncenin haklı olma ihtimaliyle 

beraber haklılığı kesin olmayan bir yönü de bulunmaktadır. 

Doğa yasalarını sadece bilinen fizik yasalarıyla sınırlarsak bu 

iddia doğru gözükmektedir. Swinburne’ün de dikkat çektiği 

gibi, doğa yasaları Newton ve Einstein fiziğinde öngörülenden 

daha komplike olabilir.

573

 Bu yüzden Tanrı’nın doğrudan veya 

melekler aracılığıyla müdahalesinin ne şekilde doğa yasaları-

nın ihlal edilmesi anlamına geldiğini söylemek oldukça zor-

dur. Çünkü ‘doğa yasaları’nın ne olduğunu tam olarak bilebil-

diğimizi söyleyemeyiz. Eğer doğa yasalarının askıya alınması 

söz konusuysa bile, Tanrı’nın doğrudan müdahalesinde olduğu 

gibi (ilk maddede değinilen müdahale şekli), bu aracı varlık-

larla müdahale, peygamberlerin aracılığıyla mucizeler göste-

rilmesi veya türlerin yaratılması gibi durumlar için oluşturul-

muş istisnai bir müdahale şekli olarak düşünülebilir.

Buraya kadar incelenen üç madde, klasik fiziğin determi-

nist anlayışına göre işleyen evrende türlerin yaratılışı ve mu-

cizelerin oluşumunun nasıl açıklanabileceği ile ilgiliydi. Di-

ğer yandan, fiziğin 20. yüzyıldaki gelişiminden sonra, klasik 

fiziğin determinist anlayışı sorgulanmaya ve doğa yasalarının 

573  Richard Swinburne, The Existence of God, s. 230.

---