EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

322

hakkındaki optimizminden gerçeğe daha yakın olduğumuz-

dan kuşku duymuyorum.

TANRISAL MÜDAHALENİN ŞEKLİ HAKKINDA 

TEOLOJİK AGNOSTİSİZM

 ‘Tanrı’nın doğa yasalarını ihlal edip etmediği’ hakkındaki 

soruya cevap vermek için doğa yasalarının tam olarak neyi 

ifade ettiklerinin keşfedilmiş olması gerekir. Oysa bu husus 

özellikle modern fiziğin mikro alanındaki gelişmelerle iyice 

karmaşıklaşmıştır. Tanrı’ya inanan bir dindar, Tanrı’nın doğa 

yasalarını ihlal ederek evrene müdahale ister ettiğini ister et-

mediğini savunuyor olsun; kendi savunduğunun tam aksi şık-

kın da Tanrı isterse mümkün olduğunu kabul etmek durumun-

dadır. Hiçbir dindar, “Tanrı doğa yasalarını ihlal ederek veya 

ihlal etmeden türleri yaratamaz veya mucizeleri oluşturamaz” 

diyemez. Sonuçta, yine, Tanrı için iki türlü şıkkın da mümkün 

olduğu; fakat Tanrısal hikmetin, bu şıklardan hangisinin tercih 

edilmesini gerektirdiğini bilemeyeceğimiz bir durumla karşı 

karşıyayız. Ben Evrim Teorisi’ne karşı tavırda olduğu gibi, bu 

hususta da ‘teolojik agnostisizm’i öneriyorum. Tanrı’nın türleri 

‘nasıl’ yarattığını veya mucizeleri ‘nasıl’ yarattığını gözlemle-

yemiyoruz. Burada önemli olan, sadece bunları gözlemleye-

mememiz değil, bunları gözlemlemiş bile olsak, ‘nasıllığının’ 

gözlemlenemiyor olmasıdır. Örneğin Hz. Musa’nın denizi ikiye 

yardığını gözlemleseydik bile, bunun ‘nasıllığı’ bize yine meç-

hul olurdu; Tanrı’nın bu ‘mucize’yi doğa yasalarını ihlal ede-

rek mi yoksa ihlal etmeden mi yarattığını yine söyleyemez-

dik. Doğa yasalarının neliği hakkındaki bilgimizin sınırları 

ve makroda seyrettiğimiz olguların moleküler seviyesindeki 

oluşumlarını gözleyemememiz; denizin yarılması gibi muci-

zeleri görsek bile, bunun doğa yasalarının ihlal edilmesi anla-

mını taşıyıp taşımadığını söyleyemeyeceğimiz anlamına gelir. 

---

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

323

  Bence, Kutsal Metinler’deki ifadelerden yola çıkarak da 

Tanrı’nın doğa yasalarını ihlal edip etmediğine dair bir şey söy-

lemek mümkün değildir; bu konuda da ‘teolojik agnostisizm’i 

savunmanın bir nedeni budur. Üç tek Tanrılı dinin kaynak-

ları incelendiğinde, bu kitaplarda doğanın mekanik işleyişin-

deki tüm olağan hadiselerin Tanrı’nın yaratışı olarak sunuldu-

ğunu, sadece olağandışı veya olağanüstü hadiselerin Tanrısal 

yaratılış olarak sunulmadığını görmek mümkündür. Kutsal 

Metinler’e göre bir bitkinin bitişi de -sırf ilk bitkinin yaratıl-

ması değil- Tanrısaldır. Kutsal Metinler’in şu bölümleri buna 

delildir:

O Allah ki bulutlarla gökleri kaplar, yer için yağmur hazır-

lar, dağlarda ot bitirir. Hayvanlara, çığırışan karga yavrula-

rına yiyeceklerini verir.

 Eski Ahid, Mezmurlar, 147, 8-9.

Siz göklerde olan Babanızın oğulları olasınız; zira O, güne-

şini kötülerin ve iyilerin üzerine doğdurur ve salih olanlar ile 

olmayanların üzerine yağmur yağdırır.  

 İncil, Matta, 5, 45. 

Şimdi ekmekte olduğunuzu gördünüz mü? Onu sizler mi bitiri-

yorsunuz, yoksa bitiren Biz miyiz? Eğer dilemiş olsaydık, ger-

çekten onu bir ot kırıntısı kılardık, böylelikle şaşar kalırdınız. 

 Kur’an-ı Kerim, Vakıa Suresi, 56/63-65.

Türlerin oluşumunu örnek olarak alalım; tektanrılı dinle-

rin hepsi, sadece türün ilk canlılarını değil, canlıların her bi-

rini Tanrı’nın yaratışının ürünü olarak görürler. Sürüngenin 

yumurtadan çıkması, tek hücrelilerin bölünerek üremesi veya 

memelilerin cinsel ilişkileri gibi yeni canlının oluşumunu be-

lirleyen sebeplerin hiçbiri, tektanrılı dinlere inanan teistleri, 

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

324

Tanrı’nın tüm varlığı bu araçsal sebepler ile yarattığı düşün-

cesinden vazgeçirmez. İbn Rüşd gibi birçok teist filozof, ne-

densellik ilkesi sayesinde Tanrı hakkında bilgi edindiğimizi 

düşünmüşler ve ‘hikmet’i nedenleri bilmek olarak değerlen-

dirmişlerdir.

585

 Bu yüzden İslam dünyasının İbn Rüşd’ünden, 

Hıristiyan dünyada klasik fiziğin kurucusu Newton’a kadar 

birçok teist filozof ve bilim insanı determinist yasaları Tanrı-

sal iradeye karşıt görmek bir yana, bu yasalara Tanrısal hik-

meti ve sanatı anlamamız açısından önem atfetmişler ve bu 

yasaların işleyişini, Tanrı’nın sürekli koruması ve sürekli ya-

ratması ile mümkün görmüşlerdir.

 

Teistler, determinist doğa yasalarının kesintiye uğradığını 

ve bu kesinti anlarında türlerin ve mucizelerin yaratıldığını 

düşünebilir; ama doğa yasaları askıya alınmadan yaratılışın 

gerçekleştiğini savunan bir düşüncenin ateist olduğunu iddia 

edemezler. Çünkü tektanrılı dinlerin her birinde, sebeplerin 

(fiziksel kanunlar gibi) Tanrı’nın kullandığı aracılar olduğuna 

dair inanç vardır. Bir teist, doğum yapan bir aslanı, Tanrı’nın 

yarattığı bir varlık olarak görebiliyorsa; ilk aslanın, başka bir 

kedimsi canlıdan doğması olasılığını da bu canlının Tanrı ta-

rafından yaratılmasına aykırı olarak görmemelidir. Teist dinle-

rin hiçbiri, Tanrı’nın yaratışını, fiziki süreçlerin kesintiye uğ-

ramasıyla sınırlamazlar. Tam aksine, gerek Eski Ahid’te gerek 

Yeni Ahid’te, gerekse Kur’an’da fiziksel süreçler olarak göz-

lenen tüm oluşumların Tanrısal iradenin kontrolü altında ger-

çekleştiği ifade edilir. Dinler sadece Hz. Âdem’i değil, doğan 

her insanı tüm özellikleriyle Tanrı’nın yaratışının eseri ola-

rak görürler. Anne ve babanın cinsel ilişkisi ve annenin be-

beği karnında taşıyarak doğurması gibi mekanik süreçlerin 

585 İbn Rüşd, Tutarsızlığın Tutarsızlığı, çev: Kemal Işık-Mehmet Dağ, Kırkambar 

Yayınları, İstanbul (1998), s. 24-30; Hüseyin Sarıoğlu, İbn Rüşd Felsefesi, Klasik, 

İstanbul, (2003), s. 112.

---