EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

346

Balta ile kesen adama karşı balta övünür mü? Testere kulla-

nan adama karşı testere kendini büyütür mü?

Eski Ahid, İşaya, 10, 15.

65- Allah gökten su indirdi, ölümünden sonra yeri onunla di-

riltti, söyleneni anlayan bir topluluk için bunda gerçekten bir 

delil vardır.

66- Sizin için hayvanlarda da elbette ibretler vardır, size ka-

rınlarındaki sindirilmiş gıdalar ile kan arasından, içenlerin 

boğazından kolaylıkla kayan dupduru bir süt içirmekteyiz.

Kur’an-ı Kerim, Nahl Suresi, 16.

Eski Ahid’in Mezmurlar bölümünde, sebze ve ot gibi canlı 

unsurların Tanrı tarafından yerden bitirildiği söylenir. Kur’an’da 

Nahl Suresi’nde, yağmurun yağışı da hayvanların süt verip 

insanın onu içmesi de Tanrı’nın gerçekleştirdiği lütuflar ola-

rak nitelendirilir. Ne bir Yahudi ne de bir Hıristiyan, sebzele-

rin büyümesinde tohum ekme ve sulama gibi sebepleri inkâr 

eder; ne de bir Müslüman, bir hayvanın süt vermesi için o 

hayvanın bir dişi ile bir erkekten doğmuş olması gerektiğini, 

beslenmesini ve sütünün sağılması gibi sebeplerin olduğunu 

inkâr eder. Fakat bu üç dinin inananları, tüm bahsedilen se-

bepleri, Tanrı’nın yaratışındaki araçsal sebepler olarak gör-

dükleri için, Tanrı’nın sebzeyi yerden bitirmede veya insana 

süt vermede, tüm araçsal sebepleri anmadan doğrudan sebzeyi 

kendisinin bitirdiğini ve sütü verdiğini söylemesini doğal kar-

şılarlar. Kutsal Metinler’de canlılarla ilgili süreçler ve tarih-

sel birçok olay da Tanrı’nın kullandığı araçsal sebeplere deği-

nilmeden anlatılır. Bu yüzden Eski Ahid’in İşaya bölümünde, 

balta ile testerede övünecek bir şey olmadığı, asıl marifetin 

bu aletleri kullananda olduğu söylenir. Bu analoji ile balta ile 

testere, Tanrı’nın kullandığı araçsal sebeplere benzetilir ve in-

sanın balta ve testere kullanarak gerçekleştirdiği işler, balta 

---

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

347

ve testerenin eseri olarak algılanmadıkları gibi; Tanrı’nın, do-

ğada ve tarihte gerçekleştirdiği olaylarda kullandığı araçsal 

sebeplerin de Tanrı’ya nispetle bir ehemmiyetlerinin olmadı-

ğının dersi verilir.

621

Eğer birisi, Tanrı’nın canlıları ortak bir atadan türetip, bir-

birlerinden evrimleştirerek yarattığını; evrimleşmenin, aynı her 

bir canlının annesi ile babasından doğuşu gibi ‘araçsal sebep’ 

olduğunu söylerse, bu iddiaya karşı Kutsal Metinler’den aleyhte 

hiçbir kanıt bulamayacağımız kanaatindeyim. Bu iddiaya, Kut-

sal Metinler’den aleyhte kanıt getirilememesi, bu iddiayı Kut-

sal Metinler’in doğruladığı anlamına gelmez. Çünkü böyle bir 

iddia için, ayrıca Kutsal Metinler’in bu konuyu açıkça anlat-

mış olması gerekir. Oysa bu konuda Kutsal Metinler’in açık 

bir ifadesi olmadığı gibi, Kutsal Metinler’de Evrim Teorisi’ne 

işaret olduğuna dair iddiaların da genelde zorlama yorumlar 

olduğunu düşünüyorum.

KUR’AN’DA EVRİM TEORİSİ’NE İŞARET VAR MI?

 Zorlama yorumlara konu olan bu ayetler daha çok Kur’an’a 

referansla gösterilmiştir. Bu ayetler özellikle şunlardır:

Oysa O, sizleri aşama aşama yaratmıştır.

Kur’an-ı Kerim, Nuh Suresi, 71/14.

Allah sizi yerden bir bitki gibi bitirdi.

Kur’an-ı Kerim, Nuh Suresi, 71/17.

O inkâr edenler görmüyorlar mı ki göklerle yer, birbirleriyle 

bitişikken onları ayırdık ve her canlı şeyi sudan yarattık. Yine 

de onlar inanmayacaklar mı?

Kur’an-ı Kerim, Enbiya Suresi, 21/30.

621  Robert C. Newman, Progressive Creationism, s. 156-157.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

348

Gerçekten de insanın üzerinden anılan bir şey olmadığı bir 

süre geçmedi mi zamandan?

Kur’an-ı Kerim, İnsan Suresi, 76/1

Nuh Suresi’nde geçen 14. ayet, insanın aşamalarla yaratıl-

dığını söylemektedir; ‘aşama aşama’ ifadesini evrim olarak 

anlasak bile, kitabın ilk bölümünde belirttiğim gibi ‘evrim’ 

ile ‘Evrim Teorisi’ arasında önemli farklar vardır. Kur’an, in-

sanların anne rahminde geçirdikleri aşamaları ayrıntılı bir şe-

kilde anlatır.

622

 Bu aşamaları da bir ‘evrim’ olarak niteleyebi-

liriz ama bu evrimin, Evrim Teorisi ile bir ilgisi yoktur. Bu 

yüzden Kur’an’da ‘evrim’ anlamına gelecek bir ifade bulmak 

ile bütün türlerin birbirlerinden evrimleştiklerini ve ortak bir 

atadan geldiklerini söyleyen Evrim Teorisi anlamına gelecek 

bir ifade bulmak çok farklıdır. 

İnsanın ‘yerden bitki gibi bitmesi’ (Nuh Suresi 17. ayet) 

ifadesiyle de Evrim Teorisi’ne Kur’an’dan bir delil bulmanın 

mümkün olmadığı kanaatindeyim. Kur’an insanların toprak ve 

sudan yaratıldığını söyler, aynı hammaddeden yaratılan bitki 

ile analoji kurulmasını, bu hammadde ortaklığına bağlamak da 

mümkündür; sonuçta ‘yer’ toprak ve suyu ihtiva eder. Kur’an 

yağmurların getirdiği su sayesinde topraktan bitkilerin çıkma-

sıyla insanın ölümünden sonra diriltilmesi

623

 arasında da ana-

loji kurar. Evrim Teorisi, soy ağacında insana; sürüngenleri 

veya balıkları bitkilerden daha yakın görür. Bu yüzden, Ev-

rim Teorisi’ne göre insanla soy ağacındaki mesafesi çok daha 

uzak olan bitkilerle olan bir benzetmeyi Evrim Teorisi’ne de-

lil olarak görmek, kanaatimce aşırı bir zorlamadır. 

Enbiya Suresi 30. ayette geçen canlıların sudan yaratıldığı 

şeklindeki ifadeyle Evrim Teorisi arasında bir bağlantı kurmak 

622  Kur’an-ı Kerim, Muminun Suresi, 23/12-14. ; Hac Suresi, 22/5.

623  Kur’an-ı Kerim, Araf Suresi, 7/57. ; Casiye Suresi, 45/5. ; Hadid Suresi 57/17. ve 

Hac Suresi, 22/5.

---