EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

352

Görüldüğü gibi türlerin değişim gösterebileceği fikri açıkça 

Kur’an’da yer almaktadır. Fakat kitabın 3. bölümünde ısrarla 

vurguladığım gibi, bir türün geçirdiği sınırlı değişikliklerle; 

bir türün yepyeni organları, özellikleri olan bir türe dönüş-

mesi çok farklıdır. Kur’an’da insan türünün kısmen değiştiği 

yer alsa da, bunu türlerin birbirlerinden evrilerek oluştukla-

rının açık bir anlatımı olarak kabul edemeyiz. Fakat yine de 

insan türünün ve diğer türlerin sabitliğine dair bir görüşün 

Kuran’da savunulmadığını tespit etmek önemlidir.

 Önceden Evrim Teorisi ile Tanrı inancının uzlaştırılabi-

leceği ve Tanrı inancı açısından bu teoriye karşı çıkmak için 

bir sebep olmadığı gösterilmeye çalışıldı. Daha sonra, bu te-

orinin ‘insan onuru’na veya ‘insanın ahlaki yapısı’na ters düş-

tüğü gibi sebeplerden dolayı dinler tarafından reddedilmesi için 

bir sebep olmadığı ve Kutsal Metinler’e dayanarak Tanrı’nın 

‘evrim’i bir yöntem olarak yaratılışta kullanmadığını söyle-

yemeyeceğimiz savunuldu. Bu başlıkta ise Kur’an’da bu te-

orinin açıkça anlatıldığı iddiasının zorlama bir yaklaşım ol-

duğu ifade edildi. Tüm bunları bir araya getirdiğimizde Kutsal 

Metinler’e dayanarak Evrim Teorisi’nin doğru veya yanlış ol-

duğunu söyleyemeyeceğimiz kanaatindeyim. Elbette tesadüfçü, 

ateist bir Evrim Teorisi yaklaşımı Kutsal Metinler’e terstir. Fa-

kat Tanrı’nın canlıları yaratırken ‘evrim’i araçsal sebep ola-

rak kullanmadığını veya kullandığını söylememizi zorunlu 

kılan Kutsal Metinler’de bir ifade olmadığını düşünüyorum. 

Bu yüzden bu konuda da ‘teolojik agnostisizm’i öneriyorum: 

Buna göre canlıların, Tanrı’nın kudreti ve bilgisiyle yaratıl-

dıkları ve tasarlandıkları dinlerin teolojisinde apaçıktır. Fakat 

Tanrı’nın bu yaratma ve tasarlama faaliyetinde hangi yolu iz-

lediğini söyleyemeyeceğimiz için, Tanrı’nın hangi yolu izle-

diği konusunda agnostik kalmamız yerinde olacaktır.

---

Tanrı İnancı, Dinler ve Evrim Teorisi

353

KUTSAL METİNLER’DE ÂDEM VE HAVVA

İnsan dışındaki türlerin evrim geçirip geçirmediğini Kutsal 

Metinler’e göre söylemek mümkün gözükmemektedir. Tanrı’nın 

ontolojideki merkezi rolü ve Tanrı-âlem ilişkisinde O’nun mü-

dahale edici etkinliği göz ardı edilmeden de teist ontoloji geniş 

imkânlar sunar. Bu noktada Kutsal Metinler’deki Âdem ve Havva 

ile ilgili anlatımların, tektanrılı dinlere inananların Evrim Teorisi 

hakkında ne düşünmelerini gerektirdiği sorusuna geliyoruz. Önce 

Yahudi ve Hıristiyan teolojisinin bu konudaki görüşlerinde belir-

leyici rolü olan Tevrat’ın Tekvin bölümünü ele alalım:

7- Ve Rab Allah, yerin toprağından Âdem’i yaptı ve onun bur-

nuna hayat nefesini üfledi ve Âdem yaşayan can oldu.

8- Ve Rab Allah, şarka doğru Aden’de bir bahçe dikti ve yap-

tığı Âdem’i oraya koydu.

Tevrat, Tekvin, 2, 7-8.

21- Ve Rab Allah Âdem’in üzerine derin uyku getirdi ve o 

uyudu ve onun kaburga kemiklerinden (veya yanından) birini 

aldı ve yerini etle kapladı.

22- Ve Rab Allah, Âdem’den aldığı kaburga kemiğinden bir 

kadın yaptı ve O’nu Âdem’e getirdi.

Tevrat, Tekvin, 2, 21-22.

Yahudi hahamların hazırladığı bir Tevrat tefsirinde, Tek-

vin bölümünün insanın yaratılışını anlatan kısımları ile ilgili 

olarak şöyle denmektedir: “Tevrat’ın ilk bölümü, Yaratılış’ı 

oldukça kısa ve ana hatlarıyla anlatmıştır. Zira daha önce de 

belirtildiği üzere, Tevrat’ın buradaki amacı insanın tüm bu 

süreci anlaması değildir; bu, insanın anlayış kapasitesinin üze-

rindedir. Amaç, Yaratıcı’nın kim olduğu konusunda bir fikir 

edinilmesidir.”

631

 Bu tarzda bir yorum, Tanrı’nın açıklamadığı 

631  Rav Yitshak Haleva ve diğerleri, Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla Tora ve Afta-

ra, s. 15.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

354

detaylarda insanların spekülasyon yapmasını mümkün kıl-

maktadır. Bu yüzden, Tanrı’nın Âdem’i topraktan yaratışını, 

Âdem’in topraktan doğrudan (aracı bir tür olmaksızın) yara-

tılışı olarak algılayanlar olduğu gibi; bu yaratılış sürecinde 

Tanrı’nın türleri birbirinden evrimleştirdiğini, Âdem’in de di-

ğer türlerden evrimleştiğini, toprak hammadde olduğu için, bu 

tarz bir anlayışın Kutsal Metinler ile çelişmediğini söyleyenler 

de olmuştur. Evrimci anlayışı savunanlar Kutsal Metinler’de, 

Tanrı’nın aracı sebepler kullanarak yaratılıştan bahsettiği bir-

çok olayda, örneğin otun bitmesi ve yağmurun yağması gibi 

olaylarda aracı sebeplerden bahsetmemesini; insanın topraktan 

yaratılışından söz eden pasajlarda ‘evrim’ gibi aracı sebepler-

den bahsedilmeden insanın yaratılışının aktarılmış olabileceği 

için delil olarak gösterirler. Tevrat’ın Tekvin bölümünün Tanrı-

insan ilişkisini, Tanrı’nın yaratıcılığı merkezinde kurmasını ve 

insanın hammaddesinin biyokimyasal verilerle uyumlu şekilde 

toprak olarak gösterilmesini önemli bulduklarını da evrimci 

anlayışı savunan Hıristiyan ve Yahudiler ifade etmektedirler.

632

Havva’nın Âdem’in kaburga kemiğinden yaratılması ile il-

gili bölümde kaburga kemiği diye çevrilen kelimenin İbrani-

cesi ‘yan taraf’ anlamına da gelmektedir.

633

 Ünlü Tevrat yo-

rumcusu Raşi’ye göre, Âdem’den alınan kısım, kaburga kemiği 

değil, vücudunun diğer cephesidir: Midraş, Âdem’in tek vü-

cutta iki cephe, iki kısım şeklinde yaratıldığını belirtir. Buna 

göre, Tanrı erkeğin bir cephesini ayırıp, bundan kadını inşa 

etmiştir, böylece tek bir vücuttan iki insan oluşmuştur.

634

 Ev-

rim Teorisi’nin Tevrat ile çeliştiğini savunanlar, Havva’nın nor-

mal bir süreçle doğmadığını ve Âdem’in kaburga kemiğinden 

632  Kenneth R. Miller, Finding Darwin’s God, s. 256.

633  Vern S. Poythress, Response to Howard J. Van Till, (‘Three Views On Creation 

And Evolution’ içinde) Zondervan Publishing House, Michigan (1999), s. 236.

634  Rav Yitshak Haleva ve diğerleri, Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla Tora ve Afta-

ra, s. 18.

---